Technologiestichting STW. Jaarverslag 2002

Technologiestichting STW

| Jaarverslag 2002

| Inhoud

Jaarverslag STW 5

| Jaaroverzicht | Werk maken van de kenniseconomie

| Toepassing en kennishandel | De toepassing

23 24

_ Jaarverslag en utilisatierapport

_ Evaluatie

_ Het Open Technologieprogramma

_ Negen nieuwe ondernemingen

_ NWO-reglement

_ Octrooiaanvragen

_ Impulsprogramma’s

_ Octrooikosten

_ Samenwerking en internationalisatie

_ Overeenkomsten

_ Simon Stevin Meesters

_ Inkomsten

_ Thema’s NWO-strategie

_ Toelichting op de figuren 12 tot en met 14

_ Trouw aan OTP-succesformule en open voor verandering

_ Intensivering van de publiek-private samenwerking | Resultaten STW in 2002

_ interview | MARC SIPKEMA _ DTN.3582

24 25

| Bestuur en Bestuursraad

| Onderzoek

| Bureau

| Inleiding

| Programmatische activiteiten

_ interview | PROF.DR.IR. ALBERT VAN DEN BERG _ TMM.6016

| Diversen

17 20

_ interview | PROF.DR. COCK LODDER _ TMM.6017 | In 2002 lopend onderzoek

50 57

_ Conferenties, workshops en symposia

_ Apparatuurbank

_ interview | DR. EKKES BRÜCK _ ATF.5063

_ Prijzen en eerbewijzen

_ interview | PROF.DR.IR. PIETER KRUIT _ DMM.5333

_ interview | PROF.DR. FRED STEENNIS _ EET.5475

| Tot slot

_ Eerder gehonoreerde projecten

_ interview | DR. BERT KAPPEN EN DR. JAN NEIJT _ | Statistische gegevens

NNN.5322

_ figuur 1 tot en met 11

7-12

_ figuur 12 en 13

_ figuur 14

_ Gehonoreerde projecten in 2002

_ tabel 1

_ Beëindigde projecten in 2002

_ tabel 2

_ tabel 3

_ tabel 4

| Lijst van gebruikers

168

_ tabel 5

| Jurykamers en commissies

175

_ tabel 6

| Lijst van afkortingen

180

_ interview | DR. JAN VOS EN BART TIMMERMANS _ WEB.5567

_ interview | DR. GENY GROOTHUIS _ GFA.5697

122 130 138 148

_ interview | DR.IR. HARRY BLOKHUIS EN DR.IR. INGRID DE JONG _ BDG.4896

| Financieel verslag

152

183

jaarverslag 2002

| Bestuur Prof.dr.ir. P.M. Dewilde, voorzitter Technische Universiteit Delft Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, vice-voorzitter Universiteit Twente Ir. K. de Groot 1 voorheen Shell International Exploration & Production Prof.dr. F.W. Saris ECN2, Universiteit Leiden3 Mw.dr. E.M.M. de Brabander-Van den Berg DSM Fine Chemicals Dr. F.J.A.M. Greidanus Philips Research Laboratories | Bestuursraad Prof.dr. P.M.G. Apers Universiteit Twente Prof.dr.ir. D.H. van Campen Technische Universiteit Eindhoven Prof.ir. L.A.A.M. Coolen KPN4, Universiteit Maastricht Prof.dr. W.M.J. van Gelder Technische Universiteit Eindhoven, Numico Ir. N.G. Ketting Commissie MER Prof.dr. J.H. van Lint Technische Universiteit Eindhoven Mw.dr. M.J. de Nie-Sarink Shell Pensioenfonds Beheer BV Prof.dr.ir. K. van ’t Riet S&P-TNO

| Drs. F.J.G. van de Linde

Ir. J.A. Roels Gist-Brocades BV

directeur Technologiestichting STW

J.F. Sistermans Universiteit Twente Prof.dr.ir. G. van Straten Wageningen Universiteit Prof.dr.ir. C.T. Verrips Unilever Research Laboratorium Prof.dr. J.H.W. de Wit5 Corus Staal BV Dr. S. Wittekoek ASML BV Prof.ir. J. Witteveen vertegenwoordiger KIvI Ir. D.Ph. Schmidt vertegenwoordiger TNO | Directie Drs. L.J. Halvers6 Drs. F.J.G. van de Linde 7 Dr. C.A.M. Mombers8 Mw. R.L.C. Wijnans

tot februari

tot april

sinds half mei

tot oktober

tot november

tot april

sinds september

interim directeur van maart tot september

| Jaaroverzicht

WERK MAKEN VAN DE KENNISECONOMIE

De Technologiestichting STW heeft

tot de Europese koplopers dient te

eenmalige bonus van ruim 300

als missie het stimuleren van tech-

behoren in de kenniseconomie.

duizend euro te verstrekken. Deze

nisch-wetenschappelijk onderzoek aan de Nederlandse universiteiten

is aan de OTP-middelen voor 2003 Jaarverslag en Utilisatierapport

en enkele geselecteerde onder-

toegevoegd. Daarnaast zag EZ zich genoodzaakt om algemene bezuini-

zoeksinstituten, en het bevorderen

Het voor u liggende jaarverslag

gingsafspraken uit het regeerak-

van de toepassing van de onder-

geeft een overzicht van de belang-

koord ook in de financiering van de

zoeksresultaten door derden. In

rijkste aspecten van het vervullen

STW te laten doorwerken, zij het in

2002 had de STW daarvoor een

van de missie van de STW in het

geringe mate (één tot vier procent

budget van bijna 46 miljoen euro

kalenderjaar 2002. Het inhoudelijk

over een periode van vier jaar).

beschikbaar. Dat budget is voor

jaarverslag en het financieel jaar-

Voorts verbindt EZ een aantal

60 procent door NWO en voor

verslag – voorheen gescheiden maar

voorwaarden aan de financiering,

40 procent door EZ ter beschikking

gelijktijdige publicaties – vormen

waaronder een lichte stijging in

gesteld. Het beschikbare budget is

nu één publicatie. De STW publi-

thematische programmering, meer

op basis van competitie aan onder-

ceert daarnaast in september

gebruikers in de gebruikerscommis-

zoeksprojecten toegewezen.

haar jaarlijkse ‘utilisatierapport’

sies, en meer indicatoren om het

Er werd daarbij een honoreringsper-

waarin gedetailleerde verantwoor-

onderzoek van de STW te valideren.

centage van nagenoeg 40 procent

ding wordt afgelegd over het berei-

Aan een andere voorwaarde, name-

van de ingediende projectaanvragen

ken van de utilisatiedoelstelling.

lijk om de lengte van de aanvraag-

bereikt. In 2002 zijn 204 projecten

Het utilisatierapport kijkt terug op

procedure te bekorten tot zes

aangevraagd. Daarvan zijn er

projecten die vijf en tien jaar gele-

maanden, is op eigen initiatief van

39 gehonoreerd en nog 118 in

den zijn gestart.

de STW eind 2002 al vrijwel voldaan.

behandeling. Bovendien zijn er in

Deze en andere beleidswijzigingen

2002 38 projecten gehonoreerd, die in 2001 zijn aangevraagd.

zullen met ingang van 2003 ook Evaluatie

Het gemiddeld aantal lopende

gevolgen hebben voor de jaarverslagen. In dit jaarverslag wordt nog

projecten bedroeg 417. In 2002

In 2002 is het definitieve evaluatie-

zoveel mogelijk aangesloten bij de

werden er 97 projecten beëindigd.

rapport over de periode 1992-2001

systematiek van voorgaande jaren,

Er zijn 54 contracten met gebruikers

verschenen. De belangrijkste

waarbij de meeste statistische

afgesloten en 29 octrooiaanvragen

conclusie is dat de STW een hoog

gegevens gebaseerd zijn op het

ingediend. Alle beschikbare mid-

gewaardeerde instelling is die zijn

Open Technologieprogramma.

delen zijn toegewezen aan het

middelen efficiënt en effectief inzet.

beste technisch-wetenschappelijke

EZ en NWO, die opdracht gaven tot

onderzoek met de hoogste kans op

de evaluatie, zullen de financiering

toepassing. En dat is goed, want dit

van de STW dan ook op de gebrui-

draagt in sterke mate bij aan de

kelijke wijze voortzetten. Voor EZ

Het belangrijkste programma van

nationale doelstelling dat Nederland

was de evaluatie aanleiding een

de STW, het Open Technologiepro-

Het Open Technologieprogramma

| Jaaroverzicht

jaarverslag 2002

gramma (OTP), is te beschouwen

vrager op basis daarvan. Het eind-

aantal van vier tot zeven gebruikers.

als de kernactiviteit die in doorslag-

oordeel over de wetenschappelijke

In twintig procent van de projecten

gevende mate heeft bijgedragen aan

kwaliteit èn de kans op utilisatie

zijn er meer gebruikers, tot soms

de hoge waardering die uit de evalu-

wordt vervolgens met een schrifte-

meer dan tien. Eveneens in twintig

atie naar voren komt. Gemeten in

lijke procedure bepaald door een

procent van de projecten vinden we

aantallen projecten besloeg het OTP

onafhankelijke lekenjury met twaalf

minder dan vier gebruikers, en soms

82,4 procent van het totaal (figuur 1).

leden. Per tranche van ongeveer

slechts één. In dergelijke gevallen

Gemeten in budget was het aandeel

twintig projecten wordt tien tot

zijn er doorslaggevende redenen om

van het OTP 85,9 procent (figuur 2).

twaalf maal per jaar steeds een

met weinig gebruikers te werken,

Deze getallen zijn vergelijkbaar met

nieuwe jury samengesteld. In 2002

bijvoorbeeld de exclusiviteit van het

voorgaande jaren.

waren er tien jury’s. De samenstel-

onderzoek.

ling daarvan is weergegeven op pag. 175.

Omgekeerd kan een gebruiker

diend. De aanvrager bepaalt het

Het bestuur van de STW stelt de

kerscommissie. Veelal speelt dat

onderwerp van het onderzoek. De

honorering vast aan de hand van

bij multinationals of omvangrijke

selectie geschiedt aan de hand van

het beschikbare budget en een

instellingen zoals TNO, die op meer-

commentaar van minimaal vijf onaf-

streefwaarde voor het honorerings-

dere terreinen actief zijn en zich

hankelijke deskundigen, de referen-

percentage van 40 procent. In dit

kunnen permitteren meer personen

ten. Figuur 3 geeft aan dat voor de

percentage kunnen verschillen per

hiervoor in te zetten. Figuur 6 (loga-

ingediende projecten in 2002 de

instelling worden geconstateerd,

ritmische schaal) laat zien dat

meeste projecten door vijf of zes

zoals figuur 4 in beeld brengt.

de meeste gebruikers weliswaar in

In het OTP kunnen doorlopend

participeren in meer dan één gebrui-

onderzoeksaanvragen worden inge-

niet meer dan één gebruikerscom-

referenten werden becommentarieerd. Grote projectaanvragen vergen

Het bestuur kan extra voorwaarden

missie participeren, maar dat er

meer referenten. In een klein aantal

stellen aan de bijdragen van derden

ook enkele gebruikers zijn die in

gevallen is het aantal referenten om

in het project. De omvang van deze

meerdere, en soms zelfs in meer

uiteenlopende redenen minder dan

en andere bijdragen komt aan de

dan tien gebruikerscommissies zijn

vijf; de belangrijkste reden is dat die

orde in het hoofdstuk ‘Toepassing

vertegenwoordigd.

projecten net in behandeling zijn

en kennishandel’. De vergoeding van de kosten van

genomen, waardoor het zoeken naar referenten op het moment van de

De STW stelt per onderzoeksproject

het onderzoek vindt in het OTP

statistische analyse nog in gang was.

een gebruikerscommissie in met het

plaats op declaratiebasis. Bij het

Het OTP kent de mogelijkheid van

oog op projectspecifieke kennisbe-

verrichten van kennishandel maakt

weerwoord van de aanvrager op het

scherming en -exploitatie. Het aan-

de STW gebruik van de daarbij

commentaar van de referenten,

tal gebruikers in deze commissie is

behorende middelen zoals contrac-

evenals de mogelijkheid van bijstel-

projectspecifiek, zoals figuur 5 aan-

ten en octrooien. Daarvan wordt

ling van de aanvraag door de aan-

geeft. Het meest gebruikelijk is een

verslag gedaan in het hoofdstuk

| jaaroverzicht

‘Toepassing en kennishandel’. Een belangrijke variatie is te constateren in het beslag dat door universiteiten en onderzoeksinstituten op de STW wordt gelegd. Gemeten in aantallen in 2002 lopende en beëindigde projecten plus de projectvoorstellen van 2002 (figuur 7) doet de STW de meeste zaken met de drie technische universiteiten en de Wageningen Universiteit. Dit beeld is consistent over de laatste jaren. Een zelfde beeld zien we in de toewijzing per

figuur 1 verdeling van het totaal aantal lopende projecten in 2002 naar

soort programma

instelling (figuur 8), indien dat wordt uitgedrukt in euro’s. De universiteiten van Twente en Delft bezetten daarbij de eerste en de tweede plaats, gevolgd door Wageningen en Eindhoven. Daarna volgen de algemene universiteiten. De verschillen in prioriteitsvolgorde tussen de universiteiten die in het oog vallen bij vergelijking van de figuren 7 en 8 worden veroorzaakt door de gemiddelde projectomvang. Figuur 9 brengt dat in beeld. Delft en Twente, alsmede Wageningen en Eindhoven, verwisselen onderling van plaats doordat de projecten van Twente groter zijn dan die van Delft, en die van Wageningen groter dan die van Eindhoven. Gemiddeld lopen de projectkosten per jaar op, zoals figuur 10 weergeeft. Terwijl de verhouding van kosten van personeel, materiaal,

figuur 2 verdeling van het STW-onderzoeksbudget in 2002 naar soort

programma

figuur 3

aantal referenten

Aantal referenten per projectvoorstel in de beoordelingsfase.

figuur 4

honoreringspercentage

Honoreringspercentage bij de verschillende onderzoeksinstellingen. NB. Alleen die instellingen die tien of meer aanvragen hebben ingediend zijn opgenomen.

figuur 5

gebruikers

Aantal gebruikers in de gebruikerscommissies.

figuur 6

projecten en gebruikers

Verdeling van de externe gebruikers naar het aantal projecten waarbij zij zijn betrokken. Zo zijn er 467 gebruikers ‘slechts’ bij één STW-project betrokken, 112 gebruikers zijn bij twee projecten betrokken. Ook zijn er nog 8 gebruikers bij meer dan 14 verschillende projecten betrokken. STW-onderzoek is er dus niet voor een ‘happy few’, in 2002 waren totaal 720 gebruikers bij het onderzoek betrokken. N.B. Divisies van bedrijven worden niet als afzonderlijke gebruikers weergegeven.

figuur 7

status projecten per instelling

Status van de STW-projecten bij de verschillende onderzoeksinstellingen.

figuur 8

toewijzingen per instelling

Omvang van de toewijzingen per onderzoeksinstelling (inclusief voortzettingen, aanvullingen, mutaties en D-besluiten).

figuur 9

gemiddelde projectkosten per instelling

Omvang van de projectkosten per onderzoeksinstelling (van de in 2002 ingediende projectvoorstellen).

figuur 10

gemiddelde projectkosten per jaar

De gemiddelde projectkosten gedurende de laatste tien jaar.

figuur 11

honoreringsbeleid

Verdeling van de gehonoreerde, afgewezen (staafdiagram) en ingediende projectvoorstellen (lijn) in de afgelopen 23 jaar.

| jaaroverzicht

reizen en investeringen per jaar over

genomen. Het bestuur spreekt dan

een periode van tien jaar vrijwel

ook de hoop en de verwachting uit

constant blijft, loopt de gemiddelde

dat 2003 verder herstel zal laten zien.

Impulsprogramma’s De STW heeft in 2002 een bijdrage

projectomvang op tot ongeveer

geleverd aan een tweetal impuls-

380 duizend euro in 2002.

programma’s, namelijk de persoonsNWO-reglement

Figuur 11, ten slotte, geeft een over-

gerichte Vernieuwingsimpuls van NWO, en de themagerichte Kennis-

zicht per kalenderjaar, sinds de STW

Eind 2002 verscheen het nieuwe

impuls van EZ. De laatstgenoemde

werd opgericht, van de honoreringen

NWO-reglement met annex, met

omvatte voor de STW twee onder-

en afwijzigingen in het OTP, uitge-

daarin een uitwerking van de status

werpen, namelijk:

drukt in het aantal bestuursbesluiten.

aparte van de STW. Kern daarvan

1. breedband informatie- en

Omdat deze bestuursbesluiten deels

is dat de STW enerzijds een zelf-

communicatietechnologie

betrekking hebben op projectaan-

standige stichting is en anderzijds

(‘Freeband-impuls’), en

vragen van het voorgaande jaar, zijn

als uitvoerder van de taken van

deze als ‘indieningen’ eveneens in de

het NWO-wetenschapsgebied

grafiek met een lijn weergegeven.

Technische Wetenschappen (TW)

De Vernieuwingsimpuls ‘nieuwe

Tussen beide zit een looptijdverschil;

onderdeel uitmaakt van de NWO

stijl’ heeft in 2002 op verzoek van

de indieningen lopen voor op de

organisatie. Het reglement erkent

de STW meer aandacht besteed aan

bestuursbesluiten. Figuur 11 schetst

dat de STW specifieke procedures

het utilisatiecriterium. Dit met het

2. nanotechnologie (‘Nano-impuls’).

een beeld dat als volgt geïnterpre-

hanteert om haar unieke utilisatie-

oog op aanvragen die bij de STW

teerd kan worden, rekening houdend

doelstelling te bereiken, en voorziet

terecht komen. Dit criterium is nu

met de toename van de gemiddelde

er onder meer in dat de STW voor

goed weergegeven in de brochure

projectgrootte en een stabiele

de hele NWO organisatie de kennis-

voor aanvragers, zodat dit NWO-

‘overhead’ van circa zeseneenhalf

handel verricht. Het Nationaal

programma vanaf 2003 zal aansluiten

procent. Tot medio negentiger jaren

Regieorgaan Genomics heeft de

op de specifieke missie van de STW.

liep het aantal aanvragen en het

STW verzocht om te helpen de ken-

aantal bestuursbesluiten op. In de

nisbescherming en -exploitatie te

vijf daarop volgende jaren trad een

realiseren. Daartoe is een mede-

zijn voorlopers van Bsik-project-

stabilisatie op. Vervolgens begon het

werker van de juridische afdeling

voorstellen (‘Freeband’ en ‘Nanoned’)

aantal aanvragen af te nemen.

van de STW met ingang van 2002 bij

die zullen worden ingediend in 2003.

Hieraan liggen verschillende factoren

het Regieorgaan gedetacheerd.

In deze voorstellen is voorzien dat

Beide kennisimpulsprogramma’s

de STW het projectsecretariaat zal

ten grondslag, waaronder de maatregelen die het bestuur moest afkon-

De STW is ingenomen met het

behartigen. Een soortgelijke opzet

digen in verband met de afname van

nieuwe NWO-reglement en verwacht

speelt ook bij enkele andere Bsik-

het budget. De laatste jaren staan

dat dit voor de komende jaren een

projectvoorstellen die in de loop van

in het teken van herstel nu de neer-

stevige basis voor haar werkzaam-

2002 tot ontwikkeling kwamen,

waartse druk op het budget is weg-

heden zal vormen.

zoals ‘Tissue Engineering’.

| Jaaroverzicht

jaarverslag 2002

Met name bij Freeband-impuls is

elk twee miljoen euro gereserveerd

werking worden aangezet. De STW

afgeweken van de gebruikelijke

voor technologisch onderzoek op

wil daar optimaal aan bijdragen.

werkwijze van de STW. Dat is inhe-

het gebied van genomics. Eind

Daarnaast hebben onze financiers

rent aan het impulskarakter, dat

december waren er acht vooraan-

ook de terechte wens dat de resul-

immers contrasteert met het doorlo-

vragen binnengekomen op de des-

taten van het STW onderzoek

pende karakter van het OTP. Het

betreffende oproep. Ook bij andere

zoveel mogelijk ten goede komen

afgelopen jaar was in die zin een

programma’s, zoals PROGRESS,

aan dezelfde samenleving die de

belangrijk leerjaar voor de STW. De

een onderzoeksprogramma voor

investeringskosten draagt. Die wens

vraag hoe je impulsprogramma’s het

‘embedded systems’, dat wordt

brengt gebondenheid met zich mee.

best kunt combineren met het door-

medegefinancierd door EZ en

Binnen deze ‘vrijheid in gebonden-

lopende OTP is nog niet in detail

NWO (NWO-EW en AB-NWO), loopt

heid’ wil de STW werken aan een

beantwoord, maar door de inzet van

een vruchtbare samenwerking met

verdere internationalisatie van het

het STW-bureau zijn ad hoc werken-

Senter en andere partijen.

onderzoek. Daarbij is ons beleid om

zal de dialoog over deze beleidspro-

Een algemene samenwerkingsover-

ten van de Europese Commissie,

blematiek verder worden gevoerd.

eenkomst met NWO-CW loopt naar

zoals ERA (European Research

tevredenheid. Daarbij begeleiden

Area), ervaring op te doen aan de

de oplossingen gevonden. In 2003

aansluitend op de beleidsinstrumen-

enkele beleidsmedewerkers van

hand van concrete projecten. Een

Samenwerking en internationalisatie

NWO-CW onderzoeksprojecten uit

voorbeeld is de in 2002 gestarte

het OTP met een chemisch-technolo-

samenwerking met de Engineering

De STW heeft in 2002 aansluiting

gisch karakter. Ook is er specifieke

and Physical Sciences Research

gerealiseerd bij het samenwerkings-

samenwerking met NWO-CW binnen

Council, EPSRC, de evenknie van de

contract tussen NWO en Senter dat

het onderzoeksprogramma Schei-

STW in Engeland. Deze samenwer-

in dat zelfde jaar is afgesloten.

dingstechnologie. Met ZonMw wordt

king voorziet er in dat onderzoekers

Samenwerking wordt onder meer

samengewerkt binnen het program-

in beide landen een gezamenlijk

opportuun in het kader van Bsik,

ma Tissue Engineering.

voorstel kunnen schrijven en dat

aangezien Senter daarbij met

bij toerbeurt bij de STW of de

ingang van 2003 de ‘controller’ func-

Wetenschap en technologie reiken

EPSRC kunnen indienen. Er was in

tie vervult, terwijl, zoals hierboven

over alle landsgrenzen. Het is

2002 een voorstel in ontwikkeling

vermeld, in een aantal projecten de

mede door het internationale

dat bij de STW zal worden inge-

STW is voorgesteld als ‘secretaris’.

perspectief dat wetenschap en

diend. Ook met de Deutsche

Bovendien is een start gemaakt met

technologie de afgelopen eeuwen

Forschungs Gemeinschaft, DFG,

samenwerking op het gebied van

zo’n buitengewone vooruitgang

wordt een dergelijke samenwerking

‘Genomics Technology’, als onder-

hebben geboekt. Het is daarom voor

ontwikkeld. Twee voorstellen zijn

deel van het IOP Genomics, dat

onderzoekers van groot belang dat

in behandeling genomen.

door Senter wordt uitgevoerd. Het

zij voldoende bewegingsvrijheid

De STW deelt de ervaringen met

IOP Genomics en de STW hebben

hebben en tot internationale samen-

deze en andere samenwerkingspro-

| jaaroverzicht

jecten binnen PIN, de Projectgroep

van elektromagnetische geheugen-

samenwerkingsprogramma’s in

Internationalisering van NWO.

opslag en nieuwe materialen. Een

dit thema geïdentificeerd, zoals de

Kortom, 2002 heeft een verdere

interview met beide Simon Stevin

eerder aangeduide programma’s

oriëntatie van de STW laten zien op

Meesters is te vinden op pag. 17

‘Tissue Engineering’ en ‘Scheidings-

nationale en internationale samen-

en pag. 50.

technologie’.

werking. Dit onderstreept dat de STW zich ervan bewust is dat daarmee haar positie binnen het natio-

Trouw aan OTP-succesformule en open

nale dynamische innovatiesysteem

voor verandering

nog verder aan belang kan winnen. De STW wil zoveel mogelijk vasthouden aan haar succesformule, Simon Stevin Meesters

het OTP. Daarnaast ziet de STW het belang van een actieve en pro-actieve

Een jaarlijks hoogtepunt voor de

| Uitreiking van de Simon Stevin Meester -

bijdrage aan programma’s om waar

STW is de uitreiking van de Simon

schapsprijs aan prof.dr.ir. A. van den Berg

nodig achteraf of vooraf de krachten

Stevin Meesterschapsprijs. Deze

(links) en prof.dr. J.C. Lodder (rechts).

te bundelen. Ten aanzien van de

prijs behelst een bedrag van 500

systematiek in deze programma’s –

duizend euro, te besteden aan tech-

steeds vaker samenwerkings-

nisch wetenschappelijk onderzoek,

Thema’s NWO-strategie

programma’s – beseft de STW dat principieel vasthouden aan alle

plus een bronzen sculptuur voor de Simon Stevin Meester. De prijs komt

De STW is sterk betrokken bij twee

procedures uit het OTP, hoe sterk de

ten goede aan STW-onderzoekers

van de negen thematische invals-

argumenten daarvoor ook kunnen

die bewezen hebben het meest

hoeken van de NWO-strategie,

zijn, de samenwerking niet altijd ten

succesvol te zijn met het aanvragen

namelijk ‘Nanowetenschappen en

goede zal komen. Daarom zal onder

en uitvoeren van STW-onderzoek. In

-technologie’ en ‘Opkomende tech-

leiding van het bestuur en onder

2002 waren er twee prijswinnaars,

nologieën’. Van de projecten in het

toezicht van de bestuursraad voort-

namelijk prof.dr.ir. A. van den Berg

OTP zijn er 37 nanotechnologie-

durend worden gezocht naar de

en prof.dr. J.C. Lodder, beiden werk-

projecten, met een totale omvang

optimale werkwijze, passend bij de

zaam aan de Universiteit Twente.

van 13 miljoen euro. Het eerder

wensen van de financiers, de ideeën

De eerstgenoemde kreeg zijn prijs

genoemde Nano-impulsproject

van het onderzoeksveld, en de

voor onderzoek aan lab-on-a-chip

bedraagt ruim 22 miljoen euro.

behoeften van de samenleving, met behoud van de hoge kwaliteitseisen

systemen, laboratoria ter grootte van een creditcard gebaseerd op micro-

De STW wil het gehele OTP inzet-

die de STW gewend is te hanteren.

systeemtechnologie. Prof. Lodder

ten in het kader van het thema

Programma’s, projecten en kennis-

werd met de prijs in het bijzonder

‘Opkomende technologieën’. Daar-

handel worden in de volgende hoofd-

geëerd voor zijn werk op het gebied

naast zijn er enkele specifieke

stukken gedetailleerder beschreven.

| Jaaroverzicht

jaarverslag 2002

BESTUUR EN BESTUURSRAAD

BUREAU

In december vond de 244e vergade-

Bij het bureau van de STW vertrok-

In de loop van het jaar begroetten

ring plaats van het bestuur plaats.

ken mw. E. Azmat en mw. K. de Jong,

wij als nieuwe medewerkers:

De bestuursraad kwam voor de

mw.drs. F.A. Perdok, management

mw. A.M. van der Stroom-Jut,

65e keer bijeen. Het bestuur nam in

assistenten, en ir. D.B. Bijl, program

mw. M. Groeneveld, management

februari afscheid van ir. K. de Groot.

officer. Op 27 maart werd feestelijk

assistenten; dr. R.D.T. Janssen,

De STW is De Groot buitengewoon

afscheid genomen van directeur

dr. P.C. Schuddeboom en

veel dank verschuldigd voor de

drs. L.J. Halvers in Het Slot Zeist.

dr.ir. C. Marcelis, program officers;

wijze waarop hij de belangen van

Het Bestuur is Halvers dankbaar

dr.mr. A.A.T.A. Cools, valorisatie

de STW gedurende zeven jaar

voor zijn grote inzet voor de STW.

manager, mw. N. Karaoglan en

heeft behartigd. Met het vertrek

Onder zijn leiding is onder meer

mw. J. Olf, administratief medewer-

van De Groot is de omvang van

belangrijke vooruitgang geboekt op

kers en drs. F.J.G. van de Linde,

het bestuur op de gebruikelijke

het gebied van kennisbescherming

directeur.

omvang van vijf leden gebracht.

en -exploitatie en zijn de contouren

De positie in het bestuur van

van de positie van de STW ten

Wij wensen deze nieuwe medewer-

prof.dr. F.W. Saris komt per januari

opzichte van NWO helder omlijnd.

kers veel succes in hun nieuwe werkkring en prijzen onszelf geluk-

2003 vacant; hij zal dan plaats nemen in de bestuursraad.

Dr. C.A.M. Mombers, program direc-

kig dat getalenteerde en ambitieuze

tor, heeft gedurende een periode

mensen er steeds weer voor kiezen

De bestuursraad nam afscheid van

van zes maanden het interim-direc-

om te werken in de professionele

prof.dr. J.H.W. de Wit. Prof. De Wit

teurschap vervuld. Mombers heeft

omgeving die de STW hen biedt.

heeft de STW bijna vier jaar met

deze functie op loyale wijze en met

raad en daad terzijde gestaan.

verve uitgeoefend en onder meer

De STW is hem daarvoor zeer erken-

zorggedragen voor een soepele

telijk. Wij wensen hem veel succes

opvolging van Halvers. Het bestuur

in zijn nieuwe positie van lid van de

is hem daarvoor zeer erkentelijk.

Raad van Bestuur van TNO. In 2003 zijn vijf mutaties in de bestuursraad

Drs. J.M.P. Beckers van ALW heeft

voorzien.

in de periode april tot en met juli, voor één dag in de week, een deel van de projectwerkzaamheden van dr. C.A.M. Mombers overgenomen. Wij zijn Beckers en ALW dankbaar voor deze steun. Drs. J.A. Niessen, medewerker public relations, verliet op 31 december na ruim vijf jaar STW en werd opgevolgd door drs. A.E. Ernste.

| TMM.6016

| Microvloeistof chips van glas en silicium voor het uitvoeren van chemische analyses.

PROF.DR.IR. ALBERT VAN DEN BERG:

Met nanotechnologie in een levende cel binnendringen project: TMM.6016

Iets uitvinden wat nog niemand kan. Dat wil iedere

de cellen kapot gemaakt worden. “Wij willen nu

onderzoeker. Voor prof.dr.ir. Albert van den Berg,

proberen met nanopipetten door een celwand van een

in oktober geëerd met het Simon Stevin Meesterschap

levende cel te dringen. Het project heet NanoSCAN,

van de STW, komt die wens langzaam maar zeker

Nanofluidic Single Cell Analysis. Het eerste wat we

dichterbij. Aan het Mesa+ instituut van de Technische

moeten zien te bereiken is dat we iets uit een cel

Universiteit Enschede, werkt de leider van de

kunnen halen. De nanodruppel waarover we het heb-

Lab-on-a-chip leerstoel aan een onderzoek aan

ben, willen we in een massaspectrometer tot in detail

levende cellen. Uiteindelijk doel is de werking van

analyseren. Zo’n massaspectrometer is in verhouding

bijvoorbeeld een medicijn in één levende cel te kunnen

met een nanodruppel een enorme installatie die ver

bestuderen en in kaart te brengen.

van de cel afstaat. Stel dat de cel een skippybal is waaruit je met een buis iets haalt, dan moet je denken

“We gebruiken nanotechnologie om celstudies toe te

aan een massaspectrometer die op 10 kilometer

kunnen passen”, zegt Van den Berg, die de prijs van

afstand staat waar ‘iets’ in moet. Vervolgens moeten

een half miljoen euro specifiek voor dit onderzoek wil

we leren er op gecontroleerde wijze iets in aan te

bestemmen. “In het Lab-on-a-chip hebben we drie

kunnen brengen. Je zou kunnen zeggen dat we van

hoofdactiviteiten. Zo houden we ons bezig met micro-

een Lab-on-a-Chip naar een Lab-in-a-Cell gaan.”

nanofluidics. In dat onderzoeksterrein werken we op kleine schaal met vloeistoffen. Hoe moet je ze mengen,

Als het lukt in één levende cel onderzoek te doen,

rondpompen, ergens uithalen of inbrengen. Doe je dat

dan opent zich een scala van mogelijkheden. “Stel

op zeer kleine schaal, dan is dat een vak apart. Een

dat het lukt in een kankercel precies in kaart te

tweede onderzoeksveld is analyse. Ook hierin staat

brengen wat er tijdens de ziekte gebeurt en wat de

miniaturiseren centraal. En ten derde werken we aan

werking van een bepaald medicijn is. Dat helpt onder-

chemische reactoren op chips om nieuwe stoffen te

zoek tegen kanker ongetwijfeld een heel eind verder.

maken.”

Uiteraard is geen cel gelijk aan de andere, maar bepaalde ontwikkelingen in een ziekte volgen ongetwijfeld eenzelfde patroon. Als we overigens

Skippybal

in dat stadium komen, dan zullen we ongetwijfeld samenwerking zoeken met medische onderzoeks-

In het huidige onderzoek aan cellen is het mogelijk

groepen. Onze expertise ligt in de nanotechnologie,

een aantal cellen te gebruiken en daaraan effecten te

maar wij zijn geen biochemici of medici”, aldus

meten als er iets aan wordt toegevoegd of iets aan

Van den Berg.

wordt onttrokken. Daarbij komen de cellen echter op kweek te staan en om de inhoud te analyseren moeten

| TMM.6016

Baanbrekende resultaten boeken

samenwerken om verder te komen in ons onderzoek. Samen kun je dan baanbrekende resultaten boeken.

Het NanoSCAN project heeft, als alles goed gaat, ook een aantal spin offs. “We willen zoveel mogelijk aan een cel kunnen meten. Een ander voorbeeld is dat we geïnteresseerd zijn in instrumentatie voor het bepalen van de werking van membraanproteïnen. Deze gaan open en dicht. Als je in één kanaal kunt meten zou je vervolgens daaroverheen een buisje moeten plaatsen om de weerstand te meten. Kennis die we hierover willen vergaren is vooral van belang voor onze kennis over celsignaaluitwisseling. Een ander voorbeeld is een onderzoek waaraan in Wageningen wordt gewerkt. Daar is men geïnteresseerd in electroporatie van cellen. Men probeert de celwand te doorbreken met behulp van elektrische spanningen. Als dit op enkel celniveau lukt, dan komen we weer een stap dichterbij het einddoel”, aldus Van den Berg. Van den Berg promoveerde in 1988 aan de Universiteit Twente, werkte een aantal jaren in Zwitserland en keerde terug bij het Mesa+ instituut als onderzoekscoördinator. Later werd hij programmadirecteur en sinds 1998 is hij hoogleraar. Hij heeft meer dan zeventig wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan, alsmede acht octrooien. Voorts is hij editor van een internationaal tijdschrift en mede-initiator van de belangrijke internationale conferentie µTAS. Hij is vooral geïnteresseerd in exploratief onderzoek. “Voor dit moment zijn we erg op onszelf bezig”, zegt hij, “maar op termijn zullen we heel nauw moeten

Dat maakt wetenschap spannend.”

| Jaaroverzicht

jaarverslag 2002

DIVERSEN

Conferenties, workshops en symposia

Apparatuurbank

In 2002 werden weer tal van confe-

De apparatuurbank, die in 1984

renties, workshops en symposia

werd ingesteld als marktplaats voor

DPC.3491 over een milieuvrien-

door het STW-bureau georganiseerd

gebruikte technisch-wetenschappe-

delijke en energiebesparende

of door de STW gesponsord. Wij

lijke apparatuur, is conform de aan-

technologie om ammoniak uit

noemen enkele jaarlijkse activitei-

kondiging in het jaarverslag over

afvalstromen om te zetten tot

ten:

2001 opgeheven.

het onschadelijke stikstof in een

de KIvI telecomunicatieprijs ontvangen. – De STW-projecten DST.1506 en

zogenoemde Anammox-reactor, heeft geleid tot de Machevo

– symposium Wiskunde Toegepast op 4 april bij de Technische

Prijzen en eerbewijzen

Technologieprijs 2002. De prijs werd op 1 oktober toegekend aan

Universiteit Eindhoven, als onderdeel van het jaarlijks Nederlands

Diverse projectleiders en mede-

het Kluyver-laboratorium van de

Mathematisch Congres;

werkers ontvingen in 2002 prijzen

TU Delft, met name aan prof.dr.

en eerbewijzen. Een greep uit

J.G. Kuenen, prof.dr.ir. M.S.M.

singen’ werd gehouden op 14 juni

de vele bijzondere momenten voor

Jetten en prof.dr.ir. M.C.M. van

in Nijmegen;

medewerkers en relaties van de

Loosdrecht. De prijs is ondermeer

STW:

toegekend omdat er door ‘het

– het symposium ‘Lerende Oplos-

– COMBURA, gericht op schone

schoolvoorbeeld van succesvolle

en zuinige verbranding, op 10 oktober in het Nieuwegeins

– Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt ontving

samenwerking’, zoals de jury het

op 26 april een koninklijke

uitdrukte, nu reeds een full-scale

onderscheiding. Hij werd Ridder

reactor is gebouwd van 80 m3

Systems: PROGRESS 2002 heeft

in de Orde van de Nederlandse

bij de Dokhaven in Rotterdam

plaatsgevonden op 24 oktober in

Leeuw. Behalve zijn wetenschap-

(foto omslag). De jury memoreerde

de Jaarbeurs in Utrecht

pelijke verdiensten roemde de

de vruchtbare samenwerking

– SAFE, ProRISC, SeSens en

Business Center in Nieuwegein – de 3rd workshop on Embedded

Hengelose burgemeester ook

tussen de TU Delft, industrie

Sense of Contact op 27, 28 en

zijn kwaliteiten als bestuurder

zoals Paques in Balk, gebruikers

29 november in Veldhoven.

en manager van Mesa+ en

en financiers zoals de STW.

zijn inzet als bestuurslid voor

Een vervolgproject NPC.5987 is

In het kader van de toegepaste

het Integraal Kankercentrum

wiskunde heeft de STW tevens

Twente.

bijgedragen aan een Studiegroep

– De STW-pionier dr.ir. T. van der

onlangs gehonoreerd. – Ir. M. Strous, onderzoeker van het hierboven genoemde onderzoek,

Wiskunde in de Industrie, en aan

Steen is benoemd tot hoogleraar

heeft van het Bataafsch Genoot-

de totstandkoming van een website

Biomedische Technologie in de

schap de ‘Steven Hoogendijk

‘Wiskunde in Perspectief’.

Cardiologie aan de EUR.

Prijs’ ontvangen. De prijs werd

– STW-onderzoeker van project DEL.4476 ir. A.J. Boonstra heeft

uitgereikt door de burgemeester van Rotterdam.

| jaaroverzicht

werkers, waren er ook andere

een verantwoorde beoordeling

E.E. Kunst hebben de ‘Van den

(buitenlandse) activiteiten waarbij

mogelijk maakten. Dat geldt even-

Kroonenberg Prijs voor jong

bureaumedewerkers waren betrok-

zeer voor de bijna honderd leden

ondernemen’ gewonnen.

ken. Enkele voorbeelden zijn:

van de jury’s die in 2002 actief

Van Leerdam, oud-onderzoeker

– Drs. L.J. Halvers is als lid van

waren. Alle juryleden hebben zich

– Dr.ir. N.G.A. van Leerdam en dr.ir.

van project TWT.1484 die een

het ICT-Forum opgevolgd door

nauwgezet gekweten van hun

lichtgewicht knie-orthese heeft

drs. F.J.G. van de Linde, directeur.

moeilijke taak, zoals het op eigen

ontworpen, heeft deze orthese verder ontwikkeld in zijn eigen bedrijf Ambroise BV. De orthese wordt sinds enkele jaren door

– De directeur is toegetreden tot

merites beoordelen van zeer

de Raad van Advies van de Regio

ongelijksoortige onderzoeksaan-

Zuid Holland van Syntens.

vragen. Lidmaatschap van een

– Program officer ir. C.H. Kemper

jurykamer is geen licht op te

dat bedrijf op de markt gebracht.

trad op als jurylid op in één van

vatten taak, en dat doen juryleden

Daarnaast is Van Leerdam ook

de voorrondes en in de finale-

dan ook niet. Het is telkens weer

betrokken bij enkele andere

ronde van de Nationale Wedstrijd

een aangename ervaring dat refe-

STW-projecten.

Stichting De Jonge Onderzoeker.

renten en juryleden bereid zijn

Het doel van deze Stichting is

om zonder compensatie zoveel tijd

FOM is toegekend aan Prof.dr.

belangstelling van jongeren

te besteden aan de beoordeling

S.J.H.M. Hulscher. Zij is project-

voor wetenschap en techniek te

van STW-onderzoeksaanvragen.

leider van twee STW-projecten:

vergroten.

De STW prijst zich gelukkig met hun

– De Minerva-prijs 2002 van de

TTCT.4466 en TWO.5805.

– Op 16 en 17 april nam Dipl.-Phys,

afgewogen oordeel. Tot op heden

C.N.M. Jansz wederom deel in de

hebben ruim tweeduizend juryleden

hoogleraar waterbeheer, in het

jury voor ‘Jugend forscht’.

en een veelvoud aan referenten aan

bijzonder watersystemen, aan

– Ook in 2002 voerde STW een

Bovendien is zij benoemd tot

de faculteit Construerende

aantal taken uit op verzoek van

Wetenschappen van de UT.

het Ministerie van Economische Zaken. Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz

Deze lijst is niet volledig. Dat komt

organiseerde de monitoring van

omdat STW-onderzoek lang niet

de Technologische Topinstituten

altijd als zodanig in de media

en het toezicht op de Nederland-

verschijnt. Ons beleid is er echter

se bijdragen aan het EUREKA-

op gericht om altijd de STW in de

programma MEDEA+ en ITEA.

berichtgeving te laten vermelden. De STW is veel dank verschuldigd Behalve de talloze buitenlandse

aan de nationale en internationale

contacten, contracten, samenwer-

referenten, die met uitstekende en

kingsvormen en werk- en conferen-

vaak uitvoerige en diepgaande

tiebezoeken van onderzoeksmede-

commentaren op projectaanvragen

het werk van de STW bijgedragen.

| Jaaroverzicht

TOT SLOT

Met dank vermeldt de STW de samenwerking met andere organisaties: de universiteiten, onderzoeksinstituten, andere NWO-gebieden, overheden, intermediaire instellingen en het bedrijfsleven. Door participatie in jury’s, referentenpanels en gebruikerscommissies geven zij blijk van hun waardering voor het werk van de STW en voor de waarde van de geboekte resultaten. Niet te onderschatten is de steun die de STW krijgt van haar financiers, van de Commissie Technologie van het VNO/NCW, van het Nederlands Forum voor Techniek en Wetenschap en van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Telkens weer blijkt dat de dienstverlening aan de onderzoekers de belangrijkste drijfveer is voor alle medewerkers van het bureau. Het bestuur dankt allen voor hun grote inzet en het vele werk dat zij hebben verzet. Utrecht, 31 december 2002 Namens het bestuur van de STW, drs. F.J.G. van de Linde, directeur

jaarverslag 2002

Jaarverslag 2002

| Toepassing en kennishandel

jaarverslag 2002

DE TOEPASSING

Intensivering van de publiek-private

bindend. Publieke kennisinstellin-

een bijdrage daaraan geleverd,

samenwerking

gen en private ondernemingen

onder andere in de vorm van

hebben uiteenlopende belangen,

algemene beleidsuitgangspunten

De kenniseconomie stelt nieuwe

die helder geformuleerd dienen te

voor onderzoek dat vanuit de eerste

eisen aan de universiteiten.

worden. Vervolgens moeten er

geldstroom wordt gefinancierd. Voor

Bedrijven zoeken steeds meer

afspraken gemaakt worden die aan

haar eigen onderzoek hanteert de

samenwerking met universitaire

beider belangen zoveel mogelijk

STW een helder kennishandelbeleid

onderzoeksgroepen om antwoord

recht doen.

(zie tabel 1).

op hun onderzoeksvragen te krijgen. De afbouw van private onderzoeks-

Het afgelopen jaar heeft veel

faciliteiten, met name van grote

activiteiten laten zien rondom het

researchlaboratoria waar fundamen-

universitair kennisbeschermings-

teel-strategisch onderzoek werd

en kennisexploitatiebeleid. Naast

gedaan, noopt de bedrijven ertoe

de activiteiten van het Nationaal

dit onderzoek uit te besteden. De

Octrooiplatform, is er op 17 oktober

universiteit wordt daardoor voor hen

door OCenW en EZ een conferentie

een onontbeerlijke partner. Aan de

georganiseerd over ‘Het octrooi en

andere kant worden universiteiten

Licentiegedrag van Nederlandse

in toenemende mate financieel

Kennisinstellingen’. Op 24 oktober

afhankelijk van het bedrijfsleven.

was er een congres over publiek-

Het gevolg hiervan is dat de samen-

private samenwerking met de titel:

werking verder zal intensiveren.

Effectieve Publiek-Private Onder-

Om deze samenwerking in goede

zoeksnetwerken, waar ook OCenW

banen te leiden is een helder beleid

en EZ prominent aanwezig waren.

noodzakelijk.

Het MERIT rapport ‘Patenting and Licensing by Dutch Public

Wet en regelgeving stellen inmid-

Research Organisations’ werd op

dels kaders rond publiek gefinan-

17 oktober gepubliceerd. Kortom,

cierd wetenschappelijk onderzoek

het onderwerp staat sterk in de

en samenwerking met bedrijven.

belangstelling. In het proces van

In ons eigen land wordt dit bijvoor-

bewustwording van het belang

beeld gecontroleerd door de NMa,

van de materie zijn dergelijke

de Nederlandse Mededingings-

activiteiten van niet te onderschat-

autoriteit. Europa kent onder andere

ten waarde. Langzaam maar zeker

de ‘Communautaire kaderregeling

breekt het moment aan voor harmo-

inzake staatssteun voor onderzoek

nisatie van het beleid. Waar moge-

en ontwikkeling’. Deze regeling is

lijk heeft de STW in 2002 wederom

| toepassing en kennishandel

RESULTATEN STW IN 2002

tabel 1

Negen nieuwe ondernemingen

geval van een starter kunnen deze in termijnen over een reeks

Het STW-kennishandelbeleid kan op

Negen STW-projecten hebben in het

hoofdlijnen als volgt worden samengevat:

afgelopen jaar geleid tot het opstar-

van jaren terugbetaald worden. – Overdracht van de intellectuele

ten van nieuwe ondernemingen

eigendom in de vorm van één of

(zie tabel 2). STW is daarmee een

meer octrooien aan de nieuwe

zoeksinstelling zijn gezamenlijk

belangrijke leverancier van succes-

onderneming. Nieuw beleid bij

eigenaar van de kennis afkomstig

volle aanvragers voor de Biopartner

de STW is om de juridische

uit het project.

first stage grants en de STIGON

eigendom pas op termijn over

subsidies. De STW beschouwt

te dragen, in verband met het

nieuwe bedrijvigheid op basis van

grote risico van faillissement.

– De STW en de aanvragende onder-

– De STW neemt het voortouw bij het kennisbeheer.

haar onderzoek als een belang-

Zijn er echter al bij het begin

(GC) bevinden zich in een voor-

wekkend resultaat. Het beleid van

investeerders betrokken, dan

keurspositie wat betreft de

de STW is er daarom op gericht om

zal voor hen vaak de voorwaarde

informatie over de resultaten van

enerzijds geen belemmeringen

gelden dat de volledige eigendom

het onderzoek.

op te werpen voor een starter, maar

wordt overgedragen. In dat geval

anderzijds te waken voor oneerlijke

komt de STW tegemoet aan

de gebruiker niet automatisch het

concurrentie. De rechten worden

deze eis, maar zal door middel

recht op het toepassen of het

daarom overgedragen op markt-

van contractuele bepalingen

commercialiseren van de kennis.

conforme voorwaarden.

trachten het risico dat bij een

– Leden van de gebruikerscommissie

– Het lidmaatschap van de GC geeft

faillissement de octrooien in

– Voor een exclusieve positie in de GC is een substantiële commitment,

In 2002 werd het klimaat voor

het faillissement vallen zo veel

bijvoorbeeld in de vorm van een

starters minder gunstig. Met name

mogelijk te beperken;

bijdrage aan het onderzoek vereist.

de investeerders van risicokapitaal

– Milestone payments. Bij iedere

namen een afwachtende houding

stap in de richting van een markt-

tierecht op de kennis dient een

aan. Daarmee wordt het nog belang-

rijp product is een deel van de

adequate financiële vergoeding

rijker voor de starter om onder

totale vergoeding voor de kennis

(vergoedingsregeling) te staan.

aanvankelijk zo min mogelijk

– Tegenover een (exclusief) exploita-

– Met het oog op commerciële belan -

belastende voorwaarden de kennis

verschuldigd; – Royaltyregeling. Bij exploitatie

gen kan een verbod op publicatie

te kunnen overnemen. Bij de STW

dient een percentage van de

van maximaal een jaar worden

komen deze zo min mogelijk

omzet aan de STW betaald te

opgelegd.

belastende voorwaarden neer op:

worden. Dit beantwoordt volledig

– Kennishandel. In het algemeen is

aan het belang van de starter

– Inkomsten uit het verhandelen van kennis komen in principe ten

het STW-kennishandelbeleid van

om pas te hoeven betalen als er

goede aan de onderzoeksgroep

toepassing, zoals het vergoeden

ook geld verdient wordt;

die de desbetreffende kennis heeft

van de door de STW gemaakte

gegenereerd.

octrooikosten (zie tabel 1). In het

– Stock Appreciation Richts (SAR’s). De STW krijgt een claim gelijk

| Toepassing en kennishandel

tabel 2

jaarverslag 2002

negen nieuwe ondernemingen

Projectnr.

Projectleider

Naam bedrijf

Add-X

Introduceren van eiwitten in organismen

Artinis

OxYMON, niet invasief instrument om

LBI.3809

Prof.dr. P.J.J. Hooykaas

LBC.5074

Dr.ir. H.Y. Steensma

LGC.5583

Prof.dr. P.J.J. Hooykaas

NGN.3963

Dr.ir. W.N.J.M. Colier

Product

zuurstof in mensen te meten. (www.artinis.com)

LGN.3249

NCH.3159

Prof.dr. J.J. Grote en

Chienna, 100%

Dr.ir. J.M. Bezemer

dochter IsoTis

Prof.dr. W.J. van Venrooij

Immusys

NCH.5188

LBC.5209

Onderzoek naar ‘Drug delivery’

Reuma kit diagnose

(voorlopig)

Prof.dr. J.P. Abrahams

Key Drug

Analyseren van eiwitten Prototyping op 3-D structuur, onder gebruikmaking van minimale hoeveelheden eiwitten.

NNS.3404

Dr. F.J.M. Harren

Nijmegen Sensor Company

Niet-invasieve testen voor biomedische en agrotechnologische sector

NNS.3921 NTF.5688

TAC.4974

Prof.dr.ir. P. Bergveld

Oxysense

Waterstof peroxide sensor

AWI.2282

Prof.dr.ir. A.W.M. Smeulders

SVI BV

Software voor interactieve beeldvorming, weergave, manipulatie en analyse van willekeurige microscopische objecten.

DTN.3582

Dr.ir. M.M. Boone

Varibel

Hoorbril

figuur 12

contracten en octooiaanvragen

Aantal gesloten contracten en aantal octrooiaanvragen voortgekomen uit STW-onderzoek over de afgelopen zes jaar.

figuur 13

betaalde octrooikosten

Overzicht van de betaalde octrooikosten over de afgelopen zes jaar.

| Toepassing en kennishandel

aan het verschil tussen de markt-

jaarverslag 2002

In 2002 is voor veertien octrooi-

tabel 3

waarde van een percentage van

aanvragen de PCT-procedure in

de aandelen en de uitoefenprijs

STW-octrooiaanvragen en -mutaties

gang gezet. Eind 2002 liepen er

die in de overeenkomst wordt

overzicht 2002

nog drie searches, die naar alle

vastgesteld. Hierdoor kan de STW delen in een groei van de

waarschijnlijkheid zullen leiden tot Searches

onderneming zonder zelf aan-

Nederlandse octrooiaanvrage

deelhouder te worden. Verder

aangevraagd/ingediend

worden er in de overeenkomst

Europese octrooiaanvrage

nadere regelingen getroffen

aangevraagd/ ingediend

over de periode waarin het recht

Octrooiaanvragen direct

kan worden uitgeoefend, een

door derden

eventuele beursgang, uitgifte

PCT-procedure

van nieuwe aandelen, etc.

Overdracht van octrooien

– Onderzoeksopdrachten. Deze maken ook vaak deel uit van

Octrooikosten 10

Door de STW is in 2002 een bedrag 4

van 317 duizend euro aan octrooi-

kosten betaald. Dit zijn de kosten

van de octrooigemachtigden voor de aanvragen, inclusief nieuwheids-

Octrooien, in standhouding stopgezet

de overeenkomst. Dit is zowel in

Octrooiaanvragen

rapport, kosten voor de bewaking van de procedure en de instand-

het belang van de universitaire groep als van de starter.

nieuwe octrooiaanvragen.

houdingskosten. Van dit bedrag is Dit betekent dat ofwel de vinding

207 duizend euro doorberekend

niet inventief werd geacht en/of dat

aan en ontvangen van gebruikers,

er nieuwheidsschadelijke publica-

dan wel verrekend met royalty/

ties werden gevonden.

lumpsum inkomsten van de STW alvorens deze gelden aan de

In 2002 zijn in totaal 29 nieuwe

In totaal heeft de STW zestien maal

universiteiten c.q. onderzoekers

octrooien aangevraagd op vindingen

moeten besluiten een octrooi niet

ter beschikking worden gesteld.

uit STW-projecten. In vier gevallen

langer te handhaven, omdat exploi-

De netto octrooikosten bedroegen

heeft een bedrijf de aanvraag inge-

tatie niet haalbaar bleek of er geen

voor de STW daarom 110 duizend

diend na hiertoe een overeenkomst

gegadigden gevonden konden

euro.

met de STW te hebben gesloten.

worden. Zes octrooien zijn overgedragen aan bedrijven door middel

Bij elke aanvraag wordt direct een

van overdracht/licentie overeen-

nieuwheidsrapport aangevraagd.

komsten. In vier gevallen zijn de

In het afgelopen jaar is het twee-

onderhandelingen die gericht waren

maal voorgekomen dat een voorge-

op een overdracht afgebroken,

nomen octrooiaanvraag niet kon

omdat het bedrijf niet langer geïnte-

worden ingediend omdat de nieuw-

resseerd was. Op veertien octrooien

heidsrapportage negatief uitviel.

zijn licenties verleend aan bedrijven.

figuur 14

inkomsten op STW-projecten

Totale inkomsten op STW-projecten. ‘Bijdrage in geld’ zijn de inkomsten die door de STW zijn gefactureerd en ontvangen. ‘Bijdrage in natura’ zijn alle andere bijdragen.

| Toepassing en kennishandel

Overeenkomsten

jaarverslag 2002

Royalties en lumpsum vergoedingen

tabel 4

zijn betalingen die gedaan worden In 2002 zijn er vierenvijftig overeen-

ter compensatie van verkregen

Overeenkomsten gesloten in 2002

rechten op STW-kennis, in de

komsten gesloten. Dit was in zeven

meeste gevallen beschermd door

gevallen een optie-overeenkomst,

Licentie

waarbij aan bedrijven een eerste

Optie

octrooien. Daarnaast is er nog een

recht op het verkrijgen van al dan

Optie en licentie

bedrag van 2,1 miljoen euro aan

niet exclusieve rechten op de resul-

Samenwerking onderzoek

bijdragen betaald. Dit betreft

taten wordt verleend. Hiertegenover

Overdracht octrooi

financiële bijdragen aan het STW-

staat dan meestal een vergoeding in

Overdracht kennis

onderzoek. Tegenover bijdragen

de vorm van een bijdrage aan het

geheimhouding

aan STW-projecten staan rechten.

onderzoek, financieel of in natura.

Letter of intent

Dat is in ieder geval een plaats in

In dertien gevallen is een licentie

Overig

de gebruikerscommissie, hetgeen

onder een octrooi verleend. Eén

totaal

een recht van eerste informatie over de resultaten inhoudt. Maar

overeenkomst bevat zowel een

afhankelijk van de omvang van de

optie als ook een licentie in geval de optie wordt geëffectueerd.

Deze worden alleen aangegaan als

bijdrage kan dat ook een optierecht

Zes overeenkomsten betrof de

een bedrijf ook serieus bijdraagt

zijn of zelfs een recht om de kennis

overdracht van een of meerdere

aan het onderzoek. En onder de

uit het STW-project in de eigen

octrooien en in een geval werd er

categorie ‘overig’ zit bijvoorbeeld

bedrijfsvoering te gebruiken.

niet geoctrooieerde kennis over-

tweemaal een overdracht van

Dit laatste kan alleen als het pre-

gedragen, zogenaamde ‘know how’

apparatuur. In twaalf gevallen zijn

competitief onderzoek betreft. In

overeenkomst. Er zijn vier ‘letters

de onderhandelingen afgebroken

dat geval zijn er meestal meerdere

of intent’ gesloten, waar in eerste

voordat er een overeenkomst tot

gebruikers die een substantiële

instantie een aantal principe-

stand kwam.

bijdrage leveren.

afspraken zijn vastgelegd die in Daarnaast is door de bedrijven een

een later stadium in een tweede overeenkomst nader worden uitge-

Inkomsten

bijdrage in natura aan STW-projecten geleverd van 3 miljoen euro. Dit

werkt. Er zijn zes samenwerkingsovereenkomsten afgesloten met

In totaal is in 2002 een bedrag van

kan zijn in de vorm van personele

een substantiële bijdrage van het

2,8 miljoen euro aan inkomsten

ondersteuning, materialen en/of

bedrijf, die in de overeenkomst

ontvangen. Van dit bedrag bestaat

apparatuur. Voor de projectleider

gedetailleerd is vastgelegd en

0,2 miljoen euro uit royalties. Aan

van STW-projecten zijn dit vaak zeer

waartegenover een ‘right of first

lumpsum bedragen is 0,5 miljoen

wezenlijke bijdragen aan het onder-

refusal’ staat (hetgeen hetzelfde is

euro binnengekomen.

zoek. Hij krijgt daarmee de beschik-

als een optie). Dan zijn er nog elf

king over materialen, bijvoorbeeld

geheimhoudingsovereenkomsten.

bacteriestammen van bedrijven,

| toepassing en kennishandel

tabel 5 in M €

Inkomsten in 2002

Royalty’s

0,2

Lumpsum

0,5

Bijdragen

2,1

Bijdragen in natura

3,0 totaal

5,8

waar hij anders geen toegang toe zou krijgen. Ook de personele bijdragen zijn zeer belangrijk omdat daarmee vaak zeer specifieke kennis van een bedrijf ter beschikking van het onderzoek komt. Kortom, de waarde van de bijdragen in natura gaat verder dan het bedrag waarmee deze bijdrage in geld kan worden uitgedrukt.

Toelichting op de figuren 12 tot en met 14 Een gestage toename van het aantal octrooien en contracten en van de inkomsten toont vooral aan dat het goed regelen van de kennisbescherming en -kennisexploitatie steeds belangrijker wordt in de publiekprivate samenwerking. In feite wordt met een helder geformuleerd en consistent uitgevoerd kenniskandelbeleid deze samenwerking gefaciliteerd.

MARC SIPKEMA:

Hoorbril helpt slechthorenden relaxed luisteren project: DTN.3582 (Marc Sipkema is gebruiker van dit project)

| Ontspannen luisteren naar de persoon waarnaar je kijkt, zelfs in een omgeving met veel lawaai.

| DTN.3582

Iedereen kent in zijn familie- of kennissenkring wel

Geluiden ontvangen in uivormige cirkel

iemand met een hoorapparaat. Immers, tien procent van de wereldbevolking heeft een hoorprobleem. Toch heeft

De Varibel®, een samenvoeging van de termen variabel

slechts twee procent van de slechthorenden een hoor-

en decibel, is een bril met microfoons in beide bril-

apparaat. De meerderheid heeft zich neergelegd bij

veren. In een uivormige cirkel ontvangen deze micro-

minder horen en vaak gaat dit samen met een zeker

foons de geluiden die recht op de bril afkomen. Kijkt

sociaal isolement. Marc Sipkema, directeur van IMeCC BV

een slechthorende iemand aan, dan ontvangt hij dus

(productontwikkeling) in Arnhem, staat op het punt voor

het geluid van die persoon. Dit geluid wordt via een

een grote groep slechthorenden een oplossing te bieden.

elektronische schakeling opgehouden totdat ook de

Het is alleen nog een kwestie van zoeken naar een finan-

vierde het heeft ontvangen en vervolgens wordt het

ciële partner en een geavanceerde hoorbril kan onder de

geluid van twee keer vier microfoons draadloos door-

naam Varibel® soelaas bieden voor slechthorenden, ook

gegeven aan het oorknopje van de slechthorende.

als ze communiceren in een lawaaiige omgeving.

Omgevingsgeluid dat zich niet binnen de cirkel van ontvangst bevindt, wordt door diezelfde microfoons

In wat grotere gezelschappen hebben slechthorenden

juist ‘uitgedoofd’. Op de Varibel® rusten twee patenten,

het vaak moeilijk. Hun hoorapparaat versterkt welis-

één op de bril met de microfoons en één op de draad-

waar het geluid dat op hen afkomt, maar het probleem

loze overdracht van de microfoons naar het oorknopje.

is dat dit voor alle geluid geldt. Niet alleen degene met wie een slechthorende een gesprek voert, komt ver-

Sipkema, met vijfentwintig jaar managementervaring

sterkt door maar ook het gesprek van degene naast

onder meer als directeur van een grote oogoptiek

hem. Ook omgevingsgeluiden, zoals die van een druk

fabriek, is na onderzoek tot de conclusie gekomen dat

bedrijfsrestaurant tijdens de lunchpauze, dringen onge-

deze hoorbril in een grote behoefte zal gaan voorzien.

hinderd door tot het gehoor van een slechthorende met

“We gaan de Varibel® hoorbril op een andere manier

gehoorapparaat. Het betekent feitelijk dat slechthoren-

op de markt brengen. We hebben van het begin af

den buitenspel staan zodra het gezelschap waarin zij

gehamerd op het belang de Varibel® niet als een

verkeren groter dan drie tot vier personen is. Deze situ-

medisch product op de markt te brengen”, zegt hij.

atie leidt volgens Sipkema niet alleen tot een sociaal

“Langs de weg van de elegantie moet het product zijn

isolement, maar kan zelfs sociaal disfunctioneren,

weg naar de consument vinden. Toen ik dan ook het

werkloosheid of een burn-out tot gevolg hebben.

prototype zag, bestaande uit een kastje met draden

Mede daarom ziet ongeveer tweederde van de slecht-

naar het oorknopje, riep ik dat het ‘zonder draden’

horenden af van de aanschaf van een gehoorapparaat,

moest om het nog beter bruikbaar te maken. Daarmee

ondanks het feit dat de verzekeringsmaatschappij

hebben we ons op een verschrikkelijk ingewikkeld

doorgaans een deel van de kosten vergoedt.

traject gezet dat inmiddels wel overwonnen is en een

| DTN.3582

jaarverslag 2002

enorme innovatieve spin off van het product met zich

hebben we de gelegenheid de patenten als bedrijf

mee brengt. Het draadloze systeem is een hoogwaardig

over te nemen.”

body area network (BAN). Het is te bedienen met een afstandbediening en kan in de toekomst een grote rol spelen voor allerlei andere toepassingen.”

Selectie van een financiële partner Het bedrijf IMMeCC bestaat al wel, maar verkeert nog

Varibel® laat concurrentie ver achter zich

in de startfase, op zoek naar een financier. “Het is op zich niet eens zo verschrikkelijk ingewikkeld om een

Op het vlak van directioneel horen is Varibel® niet de

financiële partner te vinden”, zegt Sipkema. “Maar je

enige oplossing. Onderzoek wijst uit dat het oor zelf

moet in de ontwikkelingsfase bedenken dat je al gauw

niet zo heel goed filtert. Een normaal hoorapparaat

een aantal miljoenen euro’s nodig hebt voordat je

filtert –1,4 decibel, een nieuw directioneel gehoor-

goed en wel onderweg bent. Dat vereist een zeer solide

apparaat 1,5 decibel en de Varibel® 7,7 decibel. Daar-

en betrouwbare partner. Ik ben ervan overtuigd dat de

mee laat de Varibel® de concurrentie ver achter zich.

investering ruimschoots terugverdiend zal wordt.

Sipkema: “In een nieuw directioneel gehoorapparaat

Het hoorbril montagelaboratorium zal aan ruim 250

zoals de industrie het nu op de markt brengt, zit ver-

mensen hoogwaardig werk gaan bieden.”

schrikkelijk veel techniek. Maar als je ziet hoe klein het apparaat is en je beseft hoeveel systemen daarin moeten zitten, dan moet daar haast wel iets niet hele-

Proefpersoon zou met prototype al genoegen nemen

maal goed gaan.” De complexiteit van de technieken om het gehoor een handje te helpen heeft Sipkema

Veel mensen die een patent in handen hebben, wanen

ertoe aangezet alleen met de top van technische bedrij-

zich snel rijk. Sipkema interesseert dat minder. “Bij

ven in zee te willen gaan. Philips Leuven is ingescha-

Discovery Channel is een reportage gemaakt over een

keld voor de ultra low power techniek en Astron als

studente van zeventien jaar, tweezijdig slechthorend,

expert op het gebied van schotels en antennes om de

dat met een prototype van de Varibel® in de kantine

ontvangst van geluid via de hoorbril te perfectioneren.

van de universiteit ging lunchen. Het is een prototype inclusief draden en een kastje dat je bij je moet dragen.

De zorgvuldige voorbereiding van Sipkema uit zich

Ze was helemaal verrukt. Eindelijk relaxed kunnen

onder meer in de wijze waarop hij met de vindingen is

luisteren, zei zij. Al zouden we het prototype zo op

omgegaan. “De STW heeft me geweldig goed geholpen

de markt hebben gebracht, zou zij er genoegen mee

met het verkrijgen van de patenten die je in dit traject

hebben genomen. Daar doen wij het voor. Voor mensen

hard nodig hebt”, zegt hij. “Zodra we in productie zijn,

zoals zij die eindelijk weer gewoon mee kunnen doen.”

Jaarverslag 2002

| Onderzoek

jaarverslag 2002

INLEIDING

Dit hoofdstuk biedt een beknopte beschrijving van het onderzoek bij de STW. Vanzelfsprekend is het niet

andere onderzoeksaanvragen)

‘Nanowetenschappen en - technolo-

plaats vindt;

gie’, en ‘Opkomende technologieën’.

– er worden geoormerkte middelen

Over deze thema’s zal met ingang

mogelijk om in het jaarverslag alle

buiten het OTP ter beschikking

van het jaarverslag 2003 worden

individuele onderzoeksprojecten

gesteld.

gerapporteerd.

uit het OTP met enige diepgang te beschrijven. Daarom biedt dit

Per thema wordt vastgesteld welke

hoofdstuk per project niet meer dan

extra activiteiten nuttig en nodig

enkele primaire gegevens, zoals

zijn om het desbetreffende thema

titel, namen van de onderzoekers,

verder te ondersteunen. Het kan

gebruikers, omvang, etc. Het is

gaan om: reguliere besprekingen

om administratieve redenen in

in een platform, jaarlijkse symposia,

drie subparagrafen ondergebracht:

websites, publicaties etc. Vooral bij

‘Eerder gehonoreerd’, ‘Gehonoreerd

samenwerkingsprogramma’s, zoals

in 2002’ en ‘Beëindigd in 2002’. Het

Progress, worden belangrijke extra

is geordend naar instelling waar het

activiteiten in gang gezet.

wordt uitgevoerd. Deze beschrijving begint op pagina 57.

In het jaaroverzicht is gemeld dat vanaf 2003 de STW zich zal inspan-

Veel STW-projecten zijn thematisch

nen de thematische programmering

verbonden, ook als ze de procedu-

te versterken.

res van het OTP doorlopen. Daar kunnen uiteenlopende aanleidingen

In tegenstelling tot de individuele

voor zijn, zoals:

projecten, lenen de thematische pro-

– op initiatief van de aanvragers

gramma’s van de STW zich wel voor

worden meerdere projecten als

een inhoudelijke beschrijving in het

een samenhangend programma

jaarverslag. In de onderstaande

binnen het OTP aangevraagd en

paragraaf wordt daarom een inhou-

gehonoreerd;

delijke beschrijving gegeven van

– in afzonderlijke gehonoreerde

het STW onderzoek in 2002 dat op

projecten wordt naderhand the-

enige manier thematisch bijeen

matisch verband aangebracht

hoort. Naast deze programmatische

– voor een programma worden

activiteiten zijn er ook de negen

vooraf de middelen en het thema

prioritaire thema’s uit de NWO

bepaald, waarna de selectie- en

strategienota, waarbij STW, samen

honoreringsprocedure binnen het

met NWO-CW het trekkerschap op

OTP (dus in concurrentie met

zich heeft genomen van de thema’s

| onderzoek

PROGRAMMATISCHE ACTIVITEITEN

ASPASIA

tabel 6

Bezoekers-/Talentprogramma en buitenlandse reizen

In Nederland zijn vrouwen sterk Programmatische activiteiten van de STW

ondervertegenwoordigd in hogere

Het bezoekersprogramma van de

in 2002:

universitaire functies. Om hierin

STW verstrekt reis- en verblijfbeur-

_ Aspasia

enige verandering te brengen, kon-

zen aan drie typen onderzoekers.

_ Bezoekers-/Talentprogramma

digde in 1999 een commissie inge-

_ CPO-programma _ Duurzame Energie

steld door NWO en de VSNU een

_ Ethiek van Technologisch Onderzoek

speciaal UHD-stimuleringsprogram-

universitaire onderzoekers die

_ Energie-onderzoek

ma voor vrouwen aan: ASPASIA.

voor een wat langere periode

_ Gedispergeerde meerfasestroming

Aangezien er in de technische

(drie maanden tot een jaar)

_ IOP-Genomics

wetenschappen nog minder vrouwen

naar het buitenland willen om

_ Jaquard

zijn dan in de meeste andere disci-

daar bij een gerenommeerde

_ Kennisimpuls:

– De eerste zijn de senior

plines, sloot de STW zich aan bij de

groep hun onderzoek te kunnen

-Freeband-impuls

uitvoering van dit programma. In

verdiepen en verbreden.

-Nano-impuls

2000 vond de eerste ronde plaats

_ Materialen

van dit programma. Vanuit de tech-

_ Medische technologie

nische wetenschappen kwam helaas

buitenlandse onderzoekers die

_ Nanotechnologie

geen enkel voorstel. In 2002 volgde

op uitnodiging een periode bij

_ Neurale Netwerken

de tweede ronde en ditmaal waren

hun Nederlandse collega’s willen

_ Procesvernieuwing voor een

er vijf voorstellen in de technische

doorbrengen.

Schoner Milieu

– De tweede zijn de excellente

wetenschappen. Vier van deze aan-

_ PROFETAS

vragen bleken heel goed te zijn.

_ PROGRESS - Embedded Systems

Daarvan konden er twee vanuit NWO

promovendi op STW-projecten

_ ProRISC - Micro-electronica

centraal gehonoreerd worden en

die nauw betrokken zijn

_ SAFE - Halfgeleiders

het STW-bestuur besloot de andere

(geweest) bij STW-onderzoek.

_ Samenwerking IOP-Genomics

twee voorstellen te honoreren.

Zij hebben de mogelijkheid om

_ Scheidingstechnologie

Daarmee zijn vier vrouwelijke UD’s

met een beurs uit het programma

_ Schone en Zuinige Verbranding

eerder dan volgens de reguliere

zich een jaar lang te oriënteren

_ Sensortechnologie

planning tot UHD bevorderd. Uit

bij een buitenlandse groep.

_ Sentinels

het ASPASIA-programma krijgen

_ Sesens

zij voor een periode van vijf jaar

In 2002 zijn tien aanvragen voor

_ Supramoleculaire Chemie en

aanvullende middelen voor hun

een beurs ontvangen. Op advies

Technologie

– De laatste zijn de postdocs of

onderzoek. Inmiddels is Aspasia

van referenten zijn zeven aanvragen

_ Tissue Engineering

opgegaan in de Vernieuwings-

toegekend, drie aanvragen zijn

_ Vernieuwingsimpuls

impuls.

nog in behandeling. In totaal is er

_ Wiskunde Toegepast

het afgelopen jaar, inclusief de

| Onderzoek

jaarverslag 2002

zeven gehonoreerde aanvragen,

Twente, en Utrecht, en de Technische

De belangrijkste gebruikers zijn

169 duizend euro in het programma

Universiteit Eindhoven, die eind

ECN als technologieontwikkelaar en

toegewezen.

de bedrijven verenigd in de VIRAN, 1999 aan de STW een financiering

de industriële adviesraad van de

Per 1 januari 2003 zal er een

vroegen voor hun onderzoek-

katalyse onderzoekschool NIOK.

enigszins aangepaste werkbezoek-

programma van 2,9 miljoen euro.

Zij dragen gezamenlijk 635.300 euro

regeling van kracht zijn. De belang-

Het voorstel werd - als ieder ander

bij. Gastec heeft zich in de loop van

rijkste aanpassingen betreffen

projectvoorstel - beoordeeld door

dit jaar uit het onderzoek terug-

het maximum van de aanvraag van

(internationale) referenten, en

getrokken vanwege een gewijzigd

25 duizend euro, en het wegvallen

gewogen in een STW-lekenjury.

intern R&D beleid.

van de beperking dat de betreffende reis niet korter dan drie en niet

Trekker en coördinator van het

langer dan twaalf maanden mag

programma is prof.dr.ir. K.P. de Jong

duren. De nieuwe regeling is op

(Universiteit Utrecht). Het program-

de STW-website te vinden.

ma is in oktober 2000 van start

Het NWO/Novem Stimulerings-

Werkbezoeken die meer bedragen

gegaan met de aanstelling van de

programma Energieonderzoek is

dan 25 duizend euro dienen aange-

eerste onderzoeker, inmiddels zijn

bedoeld om kennis te ontwikkelen,

vraagd worden in het kader van het

er al acht onderzoekers actief en de

gericht op de overgang naar een

OTP. Voor vrijwel elk STW-project in

resterende zeven vacatures worden

duurzame energievoorziening. Het

het OTP wordt er een budget

naar verwacht medio 2003 vervuld.

Energieonderzoek

programma is een nauwe samenwerking tussen NWO, waaronder

beschikbaar voor korte congresen werkbezoeken in het buitenland.

Doel van het onderzoek is het ont-

de STW, en Novem en is opgezet

Uit dit budget kunnen ook stages

wikkelen van nieuwe technieken om

op verzoek van de ministeries van

en werkbezoeken aan buitenlandse

aardgas (of ander methaanhoudend

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap-

onderzoeksgroepen worden

gas zoals uit biomassa vergassing)

pen en Economische Zaken. Speer-

gefinancierd. In 2002 is er totaal

om te zetten in een mengsel van

punten in het programma zijn de

1 miljoen euro aan reiskredieten

koolmonoxide en waterstof (synthe-

samenwerking tussen bèta- en

toegewezen.

segas). Synthesegas kan in de

gamma disciplines, de versterking

chemische industrie als grondstof

van het universitaire energieonder-

dienen voor verdere synthese

zoek en de versterking van de band

CPO-programma Duurzame energie:

dienen. CPO kan ook worden

tussen universitair en toegepast

“Catalytic Partial Oxidation of Methane

toegepast voor de omzetting van

energieonderzoek. Het stimulerings-

Combined Air Separation”

vloeibare brandstoffen in auto’s,

programma heeft een budget van

waarmee een efficiënter gebruik

circa 5,5 miljoen euro, waarvan 454

Dit programma is een initiatief van

van benzine, alsmede een reductie

duizend euro wordt gefinancierd

een aantal onderzoekers uit de uni-

in CO2-emissie van meer dan

door de STW.

versiteiten van Amsterdam, Leiden,

50 procent mogelijk wordt.

| onderzoek

Gedispergeerde meerfasestroming

Na een eerste indienronde in 1999

gaat het om flankerend ethisch

zijn vijf projecten gehonoreerd.

parallel onderzoek, waarbij een

In 2002 is een nieuwe call for

ethicus volgens de meer gangbare

Dit programma heeft tot doel om

proposals uitgegaan. De program-

methoden van de filosofisch ethiek

voor technologische toepassingen

macommissie heeft daarop zestien

onderzoek doet dat tot doel heeft de

belangrijke fundamentele kennis

Letters of Interest binnengekregen.

morele vragen rond een technolo-

te ontwikkelen over de stroming

Van deze zestien indieners zijn er

gisch STW-onderzoek te identifice-

van mengsels. Het gaat hierbij in

negen uitgenodigd om met een

ren en te bespreken. De relatie

het bijzonder om mengsels waarbij

nader uitgewerkt onderzoeksvoor-

tussen wetenschap en samenleving

de ene fase (gas, vast of vloeistof)

stel te komen. Na een beoordelings-

is er een van een sterke verweven-

zich bevindt in, en verspreidt

procedure zal in januari 2003

heid: de wetenschap doordringt de

(dispergeert) over, de andere fase.

bekend gemaakt worden welke

samenleving op talloze – vaak

Het programma beoogt het weten-

voorstellen gehonoreerd worden.

impliciete – manieren en meer en

schappelijk onderzoek structureel

meer begint ook de samenleving

te versterken, en wel zodanig dat

De Programmacommissie heeft

door te dringen in de wetenschaps-

het zich beter richt op voor de

besloten om begin 2003 een

beoefening. Het gevolg hiervan is

Nederlandse industrie relevante

symposium te organiseren voor alle

dat een groeiend aantal burgers zich

vraagstukken. Gedispergeerde

aan het stimuleringsprogramma

afvraagt of zij wel willen worden

meerfasestroming is relevant voor

deel-nemende onderzoekers, klank-

opgezadeld mat ‘de zegeningen van

een breed gebied van processen,

bordgroepleden, leden van de stuur-

nieuwe wetenschappelijke en/of

zoals menging, warmteoverdracht,

groep, leden van de programma-

technologische kennis’. Uiteindelijk

conversie-processen en chemische

commissie en andere betrokkenen

raakt dit de STW in de kern van haar

reacties en voor allerhande appa-

bij het werkveld, met name uit de

missie. Immers, zonder maatschap-

raten, waaronder bellenkolommen,

beleidswereld en het bedrijfsleven.

pelijke acceptatie is utilisatie niet

geroerde vaten, gefluïdiseerde bed-

mogelijk. Technologie doet meer

den, slurrie reactoren en fermentoren.

dan er op de verpakking staat en Ethiek van Technologisch Onderzoek

de STW heeft ook hier haar verant-

Financiers van het programma zijn

woordelijkheid genomen. In totaal

FOM, STW en EZ. Het totale budget

De STW heeft in 2002 besloten te

is door de STW een bedrag van 450

bedraagt 7,3 miljoen euro, waarvan

participeren in het NWO-programma

duizend euro beschikbaar gesteld,

1,36 miljoen euro wordt bijgedragen

Ethiek, Onderzoek en Bestuur. Hier-

dat door NWO wordt aangevuld met

door de STW. De beoogde bijdrage

toe is een apart programmagebied

225 duizend euro, zodat in totaal

uit het bedrijfsleven is 1,8 miljoen

aan het programma toegevoegd,

675 duizend euro beschikbaar is

euro.

Ethiek van Technologisch Onder-

voor dit vernieuwende, daadwerke-

zoek, waarin voor de STW zinvol en

lijk multidisciplinaire – notoire

In een eerste ronde, volledig gefinan-

haalbaar onderzoek een plaats

alpha’s en harde beta’s gaan hier

cierd door FOM, zijn acht projecten

heeft gekregen. In de eerste ronde

samenwerken – onderzoek.

gehonoreerd. De tweede ronde van

PROF.DR.IR. P. KRUIT:

High throughput electron lithography with the ‘mapper’ concept project: DMM.5333 (zie ook pag. 74 t/m 76)

| Testopstelling voor de door licht geschakelde elektronenbundels.

| DMM.5333

| Onderzoek

jaarverslag 2002

versterking van de Nederlandse

het programma is 22 januari van

wordt herkend, zo kan ook het ter-

start gegaan met een discussiedag

rein van de technologie, bijvoorbeeld

kennispositie op het onderzoeks-

voor onderzoekers en bedrijven.

micro-systeem- en nanotechnologie,

terrein van software engineering.

Dit heeft geresulteerd in vijftien uit-

scheidingstechnologie, spectrosco-

JACQUARD beoogt dit te bereiken

gewerkte projectaanvragen. Deze

pische en andere analysetechnieken,

door het bedrijfsleven sterk te

aanvragen zijn voorzien van referen-

belangrijke impulsen geven aan

betrekken bij de aansturing van

tencommentaar, waarna ze zijn

het vakgebied. In een workshop in

het wetenschappelijk onderzoek

beoordeeld door een onafhankelijke

oktober, waarbij zowel genomics-

op dit terrein en de toepassing van

jury. De stuurgroep van het program-

onderzoekers als technologen aan-

‘concurrent research’, dat wil zeggen

ma heeft op 30 oktober de beste

wezig waren, zijn mogelijkheden

het gelijktijdig uitvoeren van theo-

acht projecten gehonoreerd. Het

verkend om de gewenste, technolo-

retisch, empirisch en experimenteel

totale budget van deze acht projec-

gische vernieuwing te initiëren.

onderzoek. JACQUARD spitst zich

ten is 2,7 miljoen euro, waarvan

Hopelijk zullen de uitkomsten van

toe op de voortdurende evolutie

ruim 700 duizend euro zal worden

de workshop zich vertalen in goede

en de steeds verder toenemende

gefinancierd door het bedrijfsleven.

onderzoeksvoorstellen waarvoor

complexiteit van softwaresystemen.

De helft van de projecten zal

IOP-Genomics en STW budget

begeleid worden door de STW, de

hebben vrijgemaakt.

Naar aanleiding van de JACQUARD

andere helft door de FOM. Een pro-

Call for Proposals 2002-2004 zijn

grammacommissie coördineert het

dertien subsidieaanvragen inge-

programma. In 2004 zal een laatste

Software Engineering JACQUARD

diend. De toekenning wordt begin 2003 verwacht.

indienronde worden georganiseerd. JACQUARD is een gezamenlijk onderzoeksprogramma van het Samenwerking STW en IOP-Genomics

ministerie van Economische Zaken,

Freeband kennisimpuls

het ministerie van Onderwijs Cultuur In het kader van de IOP-tender van

en Wetenschappen en NWO (Exacte

De Freeband-kennisimpuls is een

eind 2002 hebben de IOP Program-

Wetenschappen, het Algemeen

onderzoeksprogramma in het kader

maCommissie Genomics en de STW

Bestuur en Technologiestichting

van het overheidsactieplan ‘Concur-

besloten tot samenwerking op het

STW). Aan JACQUARD is een budget

reren met ICT-competenties’ (CIC)

gebied ‘Technology for Genomics’.

toegekend van vijf miljoen euro voor

en is een gezamelijk inititatief van

Doel van de samenwerking is om

een periode van zes jaar, waarvan

het Telematica Instituut, TNO en de

nieuwe technologie te ontwikkelen

910 duizend euro door STW wordt

universiteiten van Delft, Eindhoven

die een sterke stimulans kan beteke-

bijgedragen. Het programma wordt

en Twente, en het bedrijfsleven. Het

nen voor het Nederlandse genomics-

uitgevoerd door NWO-EW.

programma heeft als doel de kennis over moderne telecommunicatie bij

onderzoek. Zoals de bio-informatica al langer als een belangrijk grens-

De doelstelling van het onderzoeks-

Nederlandse kennisinstellingen

gebied van het genomics-onderzoek

programma JACQUARD is de

(universiteiten en instituten) op

| onderzoek

internationaal topniveau te brengen

impuls wordt een aanvraag in het

ook voor NanoNed de uitvoering

en te houden. Het programma richt

kader van Bsik voorbereid.

verzorgen.

Nano-impuls

Prioriteitsprogramma Materialen-

zich daarbij op de grote, nieuwe uitdagingen die zich in de telecommunicatie aandienen. Vooral de

onderzoek (PPM)

ontwikkeling van kennis over de zogenaamde vierde generatie tele-

In het kader van de Kennisimpuls

communicatie krijgt veel aandacht.

heeft een consortium van acht

Het Prioriteitsprogramma Materia-

Nederlandse onderzoekinstellingen

lenonderzoek (PPM) heeft tot

De STW voert het ‘Research Program

het Nano-impuls programma

doel om via een programmatische

on Telecommunications’ binnen de

opgesteld. Nano-impuls bedoelt een

aanpak universitair onderzoek te

Freeband kennisimpuls uit. Binnen

strategische impuls te zijn voor de

stimuleren naar fundamentele

dit onderdeel, dat zo’n 45 procent

versterking van de Nederlandse

aspecten die een rol spelen bij de

van het totale budget omvat (5,8

kennispositie in de nanotechnologie.

praktische toepassing van materia-

miljoen euro subsidie), wordt het

Door doelstellingen en faciliteiten

len. Speerpunten van het PPM zijn

onderzoek uitgevoerd dat de basis

in het nanotechnologisch onderzoek

constructiematerialen (bulkmateria-

legt voor applicatiegerichte gedeelte

met elkaar te delen en door samen-

len), coatings en composieten en

van het programma. Er zijn zes pro-

werkingsverbanden aan te gaan,

functionele materialen. Onder

jecten toegekend, waarin in totaal

hoopt het consortium in de komen-

functionele materialen verstaat men

zo’n 25 onderzoekers aangesteld

de jaren zowel nationaal als inter-

nieuwe materialen voor toepassing

zijn. De toekenning aan de Free-

nationaal een toonaangevende rol

in componenten gericht op de infor-

band-projecten is gedaan volgens

op het vakgebied te vervullen.

matietechnologie.

de Kennisimpuls-criteria en niet

Dit programma, dat de voorloper

volgens de STW-criteria. Belangrijk-

is van NanoNed www.nanoned.nl,

Het PPM is gestart in 1995 en heeft

ste verschillen zijn dat 50 procent

een Bsik-programma waarvoor aan

momenteel een budget van circa

van de integrale projectkosten

de overheid financiering wordt

30,5 miljoen euro. Iets minder dan

gesubsidieerd zijn en dat er geen

gevraagd, is eind 2002 door het

de helft van dit bedrag (14,8 miljoen

staffeling is toegepast. De budget-

Ministerie van Economische Zaken

euro) wordt gefinancierd door

ten in de tabel laten zich dan ook

gestart met de beschikbaarstelling

OCenW, EZ en NWO. De rest bestaat

niet zonder meer vergelijken met die

van de middelen.

uit ‘adoptie’ van door de STW, FOM

van andere STW-projecten.

en CW reeds gehonoreerde projecDe STW heeft in het afgelopen jaar

ten. De industrie draagt voor 2,9

Flankerend aan Freeband is ook

bijgedragen aan de internationale

miljoen euro bij aan het programma.

het Innovatiegerichte Onderzoeks-

inhoudelijke toetsing van het Nano-

Het totaal aantal projecten in het

Programma (IOP) ‘Generieke

impuls-voorstel. De STW is secreta-

PPM is nu 77, waarvan 26 worden

Communicatie’ opgestart. Als

ris van Nano-impuls en zal, indien

gefinancierd via de STW voor een

aansluiting op de Freeband kennis-

NanoNed kan worden gerealiseerd,

bedrag van 11,7 miljoen euro. De

| Onderzoek

jaarverslag 2002

leiding van het PPM berust bij een

Tissue Engineering is ondergebracht

Het herkennen en afbakenen van

autonome programmacommissie die

in een apart STW-programma). Ook

structuren in beelden is tijdrovend

verantwoordelijkheid draagt voor de

buiten de STW om krijgt medisch

en per saldo niet zo betrouwbaar als

inhoud en het budget. Momenteel

technologisch onderzoek steeds

dat met de hand moet gebeuren.

worden geen nieuwe projecten meer

meer gewicht. De drie technische

Het klinisch beschikbaar krijgen van

gefinancierd of geadopteerd. Het

universiteiten profileren hun acti-

beeldinformatie hangt nauw samen

programma zal naar verwachting in

viteiten op dit terrein met bijvoor-

met het automatiseren van de analy-

2005 kunnen worden afgerond.

beeld opleidingen in de medische

se ervan (segmenteren). Medisch

technologie, leerstoelen en samen-

toegepaste informatica is dan ook

Tijdens het congres Materials

werkingsverbanden met (academi-

nog steeds een goed vertegenwoor-

Research 2002 dat 27 en 28 mei in

sche) ziekenhuizen.

digde activiteit binnen het OTP.

onderzoekers via presentaties en

De gesignaleerde trends zetten door

Local drug delivery of targeting, dat

posters hun onderzoeksresultaten

en dat is af te lezen aan het medisch

wil zeggen geneesmiddelen zo veel

getoond en bediscussieerd met

technologisch onderzoek binnen

mogelijk op hun ‘werkplek’ toe-

collega onderzoekers. Naast het

het OTP. Nieuwe technologie brengt

dienen of aldaar activeren past bij

PPM namen de volgende partijen

al langer bestaande doelstellingen

de trend zo min mogelijk in het

deel aan het congres: Dutch Polymer

dichterbij en is zelf ook weer een

lichaam in te grijpen. Bij de STW is

Institute (DPI), IOP Oppervlakte-

bron van doelstellingen. Zo is de

onderzoek met uitlopers naar dit

technologie, Netherlands Institute

MRI-technologie inmiddels zo snel

gebied gaande of in voorbereiding.

for Metals Research (NIMR),

en levert deze zulke goede beelden

Binnen het thema ‘medische techno-

Materials Science Centre (MSC+),

dat ze klaar is voor het geleiden van

logie’ financiert de STW voor circa

MESA+ en Softlink.

ingrepen in de vaten met catheters.

17,5 miljoen euro.

Veldhoven werd gehouden hebben

Hiervoor moeten guidewires (en catheters) ontwikkeld worden die Medische Technologie

het magnetisch veld van de MRI

Nanotechnologie

scanner niet verstoren. De belangrijkste bron van economi-

Binnen het OTP gaan veel projecten over medische technologie. Deze

Een populair onderwerp is nog

sche groei in ontwikkelde en

projecten kunnen nogal verschillend

steeds het ontwikkelen van niet-

gëindustrialiseerde landen is de

van aard zijn (de STW heeft hier eer-

of minimaal invasieve methoden

technologische vooruitgang.

der een brochure over uitgebracht),

voor diagnostiek en therapie.

Belangrijke aspecten die hierbij

maar als medische technologie

Hiertoe rekenen we ook onderzoek

een rol spelen zijn: functionaliteit

omschreven wordt als technologie

naar technieken om uit verzamelde

en snelheid, handzaamheid, laag

gericht op diagnose en therapie van

gegevens (beelden opgenomen met

energieverbruik, veilige producten,

patiëntenklachten, dan is duidelijk

ultrageluid, röntgen, of MRI) een

verbeterde kwaliteit en een betere

wat ze bindt. (Onderzoek aan

maximum aan informatie te halen.

interactie tussen mens en machine.

| onderzoek

Trend in deze ontwikkeling is de

Neurale Netwerken

voortdurende miniaturisatie.

bij STW. Uitslag over deze voorstellen wordt halverwege 2003 verwacht.

Het programma ‘Neurale Netwerken’

PAI zal in 2003 haar eerste work-

De meest recente technologie in

is een gezamenlijk initiatief van

shop organiseren.

ontwikkeling is nanotechnologie.

de STW en de Stichting Neurale

Nanotechnologie stelt ons in staat

Netwerken (SNN). SNN is al jaren

om materialen en systemen te ont-

actief in Nederland om zowel het

Procesvernieuwing voor een Schoner

wikkelen waarvan de componenten

niveau van het Nederlandse onder-

Milieu

en structuren revolutionaire nieuwe

zoek op dit gebied hoog te houden,

fysische, chemische en biologische

alsmede om de transfer van kennis

Dit programma is samen met ‘Supra-

eigenschappen hebben. Hierbij spe-

naar het bedrijfsleven te stimuleren.

moleculaire Chemie en Technologie’ het resultaat van een gezamenlijk

len verschijnselen en processen zich af op de schaal van nano-dimensies

Op 14 juni 2002 vond het tweede

initiatief van NWO Chemische Weten-

(1 tot 100 nm). Wereldwijd wordt

SNN-symposium ‘Lerende Oplos-

schappen en van de STW. Het zijn

erkend dat nanotechnologie dé

singen’ plaats, met 100 deelnemers

speciale programma’s in de zin dat

technologische revolutie zal worden

afkomstig uit onderzoeksinstel-

ze lopen in het kader van de ‘Kennis

van de 21e eeuw.

lingen en bedrijfsleven. Nu neurale

Verrijkt’ actie van NWO en zijn vrijwel

technieken zich hebben laten

gelijktijdig van start gegaan.

In het kader van het beleid van de

ontwikkelen in krachtige tools, is

Kennisimpuls en Bsik van Economi-

een duidelijke toename van de vraag

Het programma is nog niet afgerond.

sche Zaken zullen de komende jaren

naar onderzoek en ontwikkeling

Eind 2002 lopen er nog vijf van de elf

de programma’s Nano Impuls en

van nieuwe toepassingen waar-

projecten. Daarvan zullen er vier in

NanoNed een belangrijke rol gaan

neembaar.

2004 worden afgerond; de laatste pas in april 2005. Het bezetten van

spelen voor nanotechnologie. Deze programma’s zijn gekozen

Begin 2002 hebben Stichting Neurale

alle toegewezen onderzoeksplaat-

in overleg met industriële partners

Netwerken en STW besloten tot de

sen heeft uiteindelijk veel vertraging

en zullen worden uitgevoerd door

oprichting van een nieuw Platform

opgelopen, ook door het veelvuldig

een consortium van onderzoekers

voor Adaptieve Intelligentie (PAI)

wisselen van personeel. Nog lopen-

in samenwerking met onder andere

met als doel om de samenwerking

de projecten staan in het hoofdstuk

STW. Het doel van deze programma’s

van onderzoekers, de afstemming

‘In 2002 lopend onderzoek’.

is door wetenschappelijk relevante

van onderzoek en de uitwisseling

onderzoeks- en infrastructuur projec-

van kennis op het onderzoeks-

ten te verwezenlijken, de Nederland-

gebied ‘Adaptieve Intelligentie’ te

se internationale economische

versterken. Eind 2002 heeft dit al

positie te versterken.

geresulteerd in de indiening van

Het programma Profetas (Protein

zestien nieuwe voorstellen op het

Foods, Environment, Technology

gebied van Adaptieve Intelligentie

and Society) maakt deel uit van het

Profetas

| Onderzoek

jaarverslag 2002

PROGRESS

maatschappelijk geïnspireerde

plinaire samenwerking van deel-

onderzoeksbeleid Kennis Verrijkt

nemende onderzoekers en onder-

van NWO. In het onderzoek, dat

zoeksinstellingen centraal.

Het PROGram for Research on

loopt tot het jaar 2005, willen onder-

Belangrijke conclusie van het rap-

Embedded Systems & Software

zoekers de mogelijkheden voor een

port is dat communicatie en inter-

(PROGRESS) is een programma van

radicale verandering van voedsel-

activiteit van onderzoekers in de

NWO (de Technologiestichting STW,

patronen verkennen.

diverse disciplines van vitaal belang

Exacte Wetenschappen en het Alge-

is voor het realiseren van de pro-

meen Bestuur), het Ministerie van

In dit programma werken ecologen

grammadoelstelling en dat een

Economische Zaken en het bedrijfs-

en economen, politicologen en

goede programma-opzet op zichzelf

leven. Het doel van PROGRESS is

technologen samen met biologen

hiervoor nog onvoldoende garantie

de kennis en kunde op het gebied

en chemici en onderzoeken wat de

biedt. Voor interdisciplinaire wissel-

van Embedded Systems in de Neder-

consequenties zijn van een over-

werking op de werkvloer moet

landse onderzoeksinstellingen én

gang van dierlijke naar plantaardige

bewust ruimte worden gemaakt, ook

het bedrijfsleven te vergroten om zo

eiwitproductie. De onderzoekers

in financiële zin. De aanbeveling

de concurrentie-positie van de

analyseren daartoe in welke mate

wordt gedaan dat het Algemeen

Nederlandse industrie te versterken.

deze wisseling het milieu spaart en

Bestuur van NWO en de betrokken

Op het gebied van embedded syste-

of ze wel maatschappelijk wenselijk

gebiedsbesturen zich bezinnen op

men is het cruciaal dat bedrijfsleven

en technologisch haalbaar is.

de bestuurlijke inbedding van pro-

en kennisinstellingen samen onder-

Profetas richt zich op vervanging

gramma’s als dit, omdat de ‘klassie-

zoek doen, omdat het bedrijfsleven

van dierlijk eiwit, omdat hier naar

ke’ disciplinaire gebiedsindeling van

tegen fundamentele problemen

verwachting de meeste winst voor

NWO een geïntegreerde benadering

aanloopt die ze niet zelf kan oplos-

het milieu te behalen valt.

van dit type onderzoek bemoeilijkt.

sen. De kennisinstellingen kennen

Het onderzoek wordt geleid door de

De programmacommissie, onder

deze problemen niet, maar kunnen

onderzoekscholen SENSE (milieu)

voorzitterschap van dr. B.G. Linsen,

wel helpen zoeken naar een oplos-

en VLAG (voeding). De Technologie-

onderschrijft in hoofdlijn de conclu-

sing. Het programma, dat beheerd

stichting STW financiert en bege-

sies van de evaluateur, maar maakt

wordt door STW, richt zich op

leidt het technologische deel van

de kanttekening dat het inzetten van

theorievorming, methodieken, maar

het onderzoek, het Gebied Maat-

aio’s in multidisciplinair onderzoek

ook op realisaties. In alle achttien

schappij- en Gedragswetenschappen

beperkingen met zich meebrengt in

lopende projecten participeren

het maatschappelijk getinte deel.

termen van tijdsdruk en focussering

een of meerdere bedrijven in de

op een (meestal disciplinaire) pro-

projectuitvoering. Daarnaast

In opdracht van de Programmacom-

motiedoelstelling. Het STW-bestuur

wordt er jaarlijks eind oktober een

missie heeft een externe evaluatie

aanvaardde deze conclusies en zal

PROGRESS workshop georgani-

van het programma plaatsgevonden

de leereffecten uit dit programma

seerd waar de embedded systemen-

door prof.dr. M.C.E. Van Dam-Mieras.

bespreken met het Algemeen

gemeenschap bij elkaar komt.

In deze evaluatie stond de interdisci-

Bestuur van NWO. www.profetas.nl

| onderzoek

SAFE

In het kader van PROGRESS is de

en Belgisch-Vlaamse onderzoekers-

Embedded Systems Roadmap 2002-

gemeenschap. Zo’n dertig senior-

2011 ontwikkeld. Onder leiding van

onderzoekers vormen de kern van

SAFE, in 1998 opgericht, heeft

ir. L.D.J. Eggermont heeft een groot

ProRISC.

dezelfde doelstellingen als ProRISC:

deel van de nationale onderzoeks-

het bieden van een platform voor

wereld visies op de embedded-

Het platform heeft als belangrijkste

onderzoekers afkomstig uit Neder-

systems-technologie van de middel-

taak het onderzoek aan de univer-

land, België en Duitsland. Het onder-

lange toekomst ontwikkeld, en

siteiten, de industrie en de vragen

zoeksgebied dat SAFE bestrijkt

getoetst aan een internationaal

uit de markt aan deze industrie op

betreft de halfgeleidertechnologie:

forum. Deze technology roadmap

elkaar af te stemmen. Hiervoor

de fysica van het halfgeleidermate-

biedt tevens een analyse van de

wordt jaarlijks een tweedaagse

riaal (en niet alleen Silicium), de

blinde vlekken en kloven die de

workshop georganiseerd. Nieuwe

ontwikkeling van nieuwe componen-

technologie-ontwikkeling zal

plannen voor de toekomst ontstaan

ten (de zogenaamde ‘devices’), de

ondervinden en geeft daarmee een

waar de laatste onderzoeksresulta-

fabricagetechnologie etc.

voorzet voor strategische project-

ten worden besproken en waar

voorstellen, die komende tijd

men in de gelegenheid is om

Ook SAFE organiseert jaarlijks een

uitgevoerd zouden moeten worden.

kennis te nemen van het onderzoek

workshop. Omdat de werkterreinen

in naburige vakgebieden. De work-

van SAFE en ProRISC zo dicht bij

De huidige projecten hebben een

shop is zo ingericht dat vooral

elkaar liggen, is er voor gekozen om

gezamenlijk budget van ruim 17 mil-

aio’s en beginnende post-docs hun

de twee bijeenkomsten te combine-

joen euro, waarvan 5,9 miljoen van

onderzoek kunnen presenteren.

ren, en één dag gemeenschappelijk

de subsidiegevers en 5,4 miljoen

Daarnaast worden enkele (interna-

te houden. Zo kunnen de SAFE-

van het bedrijfsleven. De projecten

tionale) coryfeeën uitgenodigd om

onderzoekers zien wat er uiteinde-

lopen tot uiterlijk 2005. Ondertussen

een presentatie te verzorgen. Deze

lijk met hun ontwikkelde devices en

wordt een vervolg voorbereid. De

formule bleek in het verleden zeer

technologieën gebeurt als er daad-

financiële toezeggingen van de

succesvol te zijn en te voorzien in

werkelijk chips worden ontworpen en

STW, EZ, AB-NWO en NWO-EW

een behoefte. De belangstelling

zien de mensen van ProRISC wat er

waren daarvoor eind 2002 binnen.

voor de ProRISC- workshops is in

allemaal nodig is voor de ontwikke-

de loop der jaren gegroeid tot een

ling van de componenten die zij dan

vaste schare van rond de 150 deel-

weer gebruiken in hun schakelingen.

ProRISC

nemers. Dit jaar vond de workshop plaats op 28 en 29 november 2002

Dit jaar werd de SAFE workshop

ProRISC is een platform voor onder-

te Veldhoven. Het enthousiasme

gehouden op 27 en 28 november

zoekers op het gebied van micro-

van de deelnemers en de open sfeer

2002 te Veldhoven. Evenals andere

elektronische ontwerpkunde en

gedurende de gehele workshop

jaren hebben circa zeventig deel-

signaalverwerking. ProRISC, in 1989

maakte dit tot een zeer geslaagd

nemers met veel genoegen aan de

gestart, richt zich op de Nederlandse

evenement.

workshop deelgenomen.

| Onderzoek

Scheidingstechnologie

jaarverslag 2002

zijn, en veelal zeer lastig te integre-

basis van hun inpasbaarheid in het

ren zijn in het reactieproces. In de

programma, de globale wetenschap-

De moderne chemie staat voor de

nabije toekomst zou het ontbreken

pelijke kwaliteit van het voorstel

uitdaging efficiënte, schone, duur-

van passende scheidingsmethoden

en de toepassingsmogelijkheden.

zame en betrouwbare productie-

wel eens het belangrijkste obstakel

Er zijn uiteindelijk 39 aanvragen

processen te ontwikkelen voor het

kunnen zijn voor de introductie van

ingediend.

hele spectrum van producten, van

nieuw ontwikkelde syntheses in het

relatief eenvoudige basischemi-

industriële productieproces.

De uitgewerkte voorstellen worden na een referentenronde met hoor en

caliën tot complexe moleculen in hoogwaardige producten met speci-

Het gezamenlijke CW/STW-program-

wederhoor door een onafhankelijke,

ale eigenschappen: de performance

ma richt zich op de ontwikkeling

vakdeskundige jury gerangschikt

products. Deze nieuwe productie-

van nieuwe, industrieel toepasbare,

op basis van wetenschappelijke

processen vinden hun toepassing

scheidingstechnologieën ten behoeve

kwaliteit en utilisatie. Eind juni

in de fijnchemie, farmacochemie,

van een duurzame procestechnologie.

2003 wordt een definitief besluit

agrochemie, levensmiddelenchemie

Nieuwe scheidingsprincipes moeten

verwacht over de te honoreren aan-

en bij de productie van geur- en

het mogelijk maken dat de chemi-

vragen.

smaakstoffen. In de toekomst zal de

sche en biologische syntheses van

chemie ook voor producten die

de toekomst ook daadwerkelijk

voortkomen uit de gebieden Life

op een duurzame wijze in een

Sciences en Genomics duurzame,

productieproces kunnen worden

schone en efficiënte productie-

omgezet. Het programma is één van

Het STW-Technologieprogramma

processen moeten ontwikkelen.

de onderwerpen in het NWO-thema:

Schone en Zuinige Verbranding

Industriële productieprocessen

‘Opkomende Technologieën’.

(SZV) heeft tot doel onderzoek aan

bestaan voor een groot deel (50-90

Beschikbaar is een bedrag van 3,3

verbrandingsprocessen te stimule-

procent) uit scheidingen ten behoe-

miljoen euro, waarvan CW en STW

ren, onder andere door nauwere

ve van terugwinning, zuivering en

ieder 1 miljoen, en NWO 1,3 miljoen

samenwerking tussen bedrijven en

recycling van processtromen.

bijdragen.

universiteiten. De activiteiten

Schone en Zuinige Verbranding

binnen het programma worden

De beschikbaarheid van adequate scheidingstechnieken is daarom van

Vanwege het beperkte budget heeft

gecoördineerd door het Platform

essentieel belang voor het succes-

de programmacommissie gekozen

SZV. Hierin zitten vertegenwoordi-

vol toepassen van nieuwe ontwik-

voor een opzet waarbij eerst een

gers van universitaire onderzoeks-

kelde chemische syntheses. De

‘Call for pre-proposals’ is uitgegaan.

groepen, bedrijven en technolo-

bestaande technieken zijn vaak

De onderzoekers hadden tot 12

gische instituten die betrokken zijn

onvoldoende geschikt, omdat deze

december de tijd om hun voorstellen

bij verbrandingsonderzoek. Tot de

niet de hier vereiste hoge selecti-

in te dienen. Deze vooraanmel-

activiteiten behoren onder andere

viteit halen, alleen bij hoge concen-

dingen zullen door de programma-

het uitbrengen van een Brandbrief,

traties product economisch rendabel

commissie worden gerangschikt op

het organiseren van een jaarlijks

| onderzoek

symposium en het initiëren van

programma. Twee projecten werden

verdere zinvolle ontwikkeling van

nieuw onderzoek.

beëindigd. De totale omvang van het

sensortechnologie.

programma is nu circa 8,1 miljoen In mei is Brandbrief nummer acht

euro, waarvan 5,3 miljoen euro aan

uitgebracht. Het hoofdartikel ging

lopende projecten.

SENTINELS

over onderzoek aan de Technische Een computersysteem of computer-

Universiteit Eindhoven naar turbulente stromings- en verbrandings-

Sensortechnologie

netwerk moet aan een aantal voorwaarden voldoen die soms

verschijnselen. Verder waren er bijdragen van de sectie Thermal

Sensortechnologie is al langer een

tegenstrijdig zijn: het is een ‘com-

Power Engineering van de Techni-

belangrijk onderzoeksthema bij

promis’ tussen vele voorwaarden

sche Universiteit Delft en TNO-MEP.

de STW. Om dit thema verder te

waaronder kosten, performance,

Samen met de Nederlandse Vlam-

kunnen versterken is in 1984 het

flexibiliteit, veiligheid en betrouw-

vereniging (NVV) en het Combustion

platform Sensortechnologie inge-

baarheid. Bijvoorbeeld, hoe veiliger

Institute heeft het Platform op 10

steld. Onder auspiciën van dit plat-

een systeem, des te minder flexibel

oktober het symposium COMBURA

form werd in de periode van 1992

het is en waarschijnlijk des te moei-

2002 georganiseerd. Het symposium

tot 1997 het prioriteitsprogramma

lijker te gebruiken. Bovendien zal

werd dit jaar gehouden in het

Sensortechnologie uitgevoerd.

het meer gaan kosten. Traditioneel

Nieuwegeins Business Center.

Ook na beëindiging van de program-

wordt computerveiligheid vooral

Er waren circa 75 deelnemers, waar-

matische steun door het ministerie

bestudeerd in gebieden zoals

van 25 uit het bedrijfsleven. Keynote

van EZ bleef het platform met finan-

databases, operating systems en in

sprekers waren prof. Lockwood van

ciële hulp van de STW bestaan.

computernetwerken. In een globale ICT infrastructuur zoals steeds meer

Imperial College en prof. Peters van RWTH Aachen. Verdeeld over twee

Op 20 en 21 maart dit jaar vond

gangbaar wordt, zal dat niet meer

sessies werden zestien presentaties

de workshop sensortechnologie

afdoende zijn: computerveiligheid

over onderzoek bij universiteiten en

plaats onder de naam ‘The Sense of

moet op alle niveaus geïntegreerd

bedrijven gegeven. De prijs voor de

Contact IV’. Centraal in het program-

worden. SENTINELS gaat over

beste poster ging naar STW-onder-

ma stond de marktvraag van nieuwe

computerveiligheid.

zoeker drs. K. Verbiezen voor zijn

sensortechnologie. Wat voor soort

poster ‘Nitric oxide measurements in

sensoren zijn er in de toekomst

Computers, telefoons en personal

a diesel engine and the effect of

nodig en waarop kunnen onderzoe-

digital assistants zijn allemaal ver-

laser beam attenuation’. Hij verricht

kers en ontwikkelaars van sensor-

bonden met een netwerk, zowel vast

zijn onderzoek aan de Katholieke

technologie dus inspelen. In die

als draadloos. Deze connectiviteit

Universiteit Nijmegen.

zin is de sensorconferentie een

wordt steeds meer een belangrijk

inspiratiebron voor onderzoekers

ingrediënt van onze moderne

Dit jaar zijn door de STW twee

en kan door het directe persoonlijke

samenleving. Ook zien we steeds

nieuwe projecten gehonoreerd in dit

contact de basis worden gelegd voor

meer dat software, in plaats van

PROF.DR. COCK LODDER

Kleiner is meer project TMM.6017

| Ballistische elektronen emissie microscoop (BEEM) voor het bestuderen van elektronen transport in ferromagnetische films met atomaire resolutie.

| TMM.6017

| Kleinste (magnetische) kracht microscoop (MFM) ter wereld voor het meten van magnetische structuren als functie van het aangelegde magnetische veld.

| TMM.6017

De tweede geleerde die dit jaar tot Simon Stevin

jaarverslag 2002

Kleine grote geheugens

Meester werd benoemd, is prof.dr. Cock Lodder. De magnetische opslag van informatie staat centraal

“We zijn er op uit om kleine grote geheugens te

in zijn wetenschappelijk leven. Hij geeft leiding aan

maken die ook nog eens betaalbaar zijn. Dit laatste

de leerstoel Systemen en Materialen voor Informatie-

heeft te maken met de behoefte deze geheugens te

opslag (SMI) aan de Technische Universiteit Twente.

kunnen gebruiken in bijvoorbeeld mobiele telefoons”,

Het onderzoek van zijn groep wordt uitgevoerd in het

zegt Lodder. “In het onderzoek naar gegevensopslag

MESA+ onderzoeksinstituut.

kijken we naar verschillende principes: magnetische opslag, (magneto)-optische opslag, vaste stof

Het SMI onderzoek concentreert zich op drie hoofd-

geheugens en probe-recording. Bij magnetische

thema’s. In de eerste plaats zijn Lodder en zijn

recording schrijven we bits door het kopveld en lezen

collega’s geïnteresseerd in het verbeteren van de

we ze door middel van het detecteren van het fluxveld,

bestaande dataopslagsystemen zoals hardeschijf en

met de leessensor, boven de disks. Gaat het om

tapes. Vooral het onderzoek van nieuwe materialen

optische cd-opslag, dan wordt het verschil gemeten

voor tape recording is volgens hem van belang, omdat

in lichtwegafstand gemeten tussen een putje en het

het medium immens grote hoeveelheden data kan

oppervlak. Probe-recording is een nieuwe manier van

bevatten. Ten tweede verdiepen Lodder cum suis zich in

dataopslag. Bij de huidige manier van opslag ligt de

nieuwe concepten zoals probe-recording, die speciaal

magnetisatie in het vlak van tape of harde schijf en is

worden ontwikkeld voor toepassingen in ‘handheld

de kleinste afmeting van een bit beperkt. Bij een nog

devices’ en dus beschikken over zeer grote capaciteit

kleiner bitvolume zou het bit, de kleinste eenheid van

en laag energieverbruik. Een derde aandachtsveld

informatie, instabiel worden. Met probe-recording

is onderzoek in het betrekkelijk nieuwe veld van de

waarbij we gebruik maken van een matrix van zeer

spintronica waar men naast gevoelige veld sensoren

kleine dotjes magnetisch materiaal is een dot gelijk

ook werkt aan het magnetische RAM geheugen,

aan een bit. Het realiseren van een systeem is een vrij

ofwel het Magnetic Random Access Memory.

ingewikkelde zaak waarin het medium, de duizenden

Het MRAM geheugen zou bijvoorbeeld het flash

koppen (probes), datakanalen en positionering sterk

geheugen van de mobiele telefoon kunnen vervangen,

op elkaar inwerken. Micromachining in Si is een van

met in theorie een veel betere performance.

de belangrijkste technieken om een en ander te realiseren. De uitdaging zit hem erin om met behulp van nanotechnologie een alternatief te vinden waarop 150 giga bit op een vierkante centimeter past.”

| TMM.6017

Loodrechte recording

Experimenteel zal SMI zich speciaal toeleggen op het magnetische omschakelgedrag als functie van

De onderzoeksgroep van Lodder heeft goede hoop

vorm, grootte en inhomegeniteiten. Ook zal het

resultaat te boeken met loodrechte recording.

omschakelen van de magnetisatie worden bestudeerd

“Ongeveer twintig jaar geleden is loodrechte recording

van verschillende materialen die geschikt zijn voor

al een hype geweest in ons onderzoeksveld”, zegt hij.

loodrechte recording. Met het zogeheten Anomale

“Wie daarmee bezig was, trok tijdens conferenties volle

Hall Effect zal de onderzoeksgroep van Lodder

zalen. Bij loodrechte recording staat de magnetisatie

geavanceerde metingen uitvoeren. De uitkomsten

loodrecht op de harde schijf. Omdat bij loodrechte

hiervan zullen worden gebruikt als input voor micro-

recording de dikte van de magnetische laag, zelfs bij

magnetische simulaties. Deze methodiek zal ook

zeer hoge bitdichtheden, minder belangrijk is, zijn ook

worden toegepast voor bestudering van het medium

zeer kleine bits veel stabieler dan in het geval van de

dat gebruikt wordt voor probe-recording.

huidige recording methode, waarbij het veld van magnetisatie in het vlak van de drager ligt. Bij magnetische

Voordat Lodder zich in 1970 op het onderzoek naar

recording in het algemeen is het een gevecht tussen de

magnetische films stortte, had hij al een wetenschap-

magnetische energie, die zorgt voor stabiele bits en

pelijke carrière achter de rug. Als vliegtuigwerktuig-

de thermische energie die de magnetische orde wil

bouwkundige werkte hij in het laboratorium van

verstoren. Hoe kleiner het bit (of deeltje), hoe meer

Fokker en was hij verbonden aan het Instituut voor

magnetische energie er nodig is. Nieuwe materialen

Kernfysisch Onderzoek, de voorloper van het

met bepaalde kristalstructuur en op zeer speciale

FOM-instituut voor subatomaire fysica NOKHEF in

manieren wordt vervaardigd in dunne film vorm is een

Amsterdam. In 1970 stapte hij over naar op onderzoek

belangrijk aspect van ons onderzoek.”

naar magnetische film. Toen hij in 1995 promoveerde, had hij al de prestigieuze Information Storage Media Award op zijn naam staan.

Dotjes magnetisch materiaal Lodder wil het bedrag van een half miljoen euro vooral besteden aan onderzoek naar de fysische limieten van bitgrootte in relatie met de systeemeigenschappen. De kleine MRAM elementen en de zeer kleine dotjes van het probe recording medium zullen worden bestudeerd met experimentele technieken, maar ook met behulp van micromagnetische simulaties.

| Onderzoek

jaarverslag 2002

Supramoleculaire chemie

mensen of hardware, de toegang

SENTINELS aanpak is de aandacht

tot systemen of netwerken reguleert

voor de gehele security keten, waar-

omdat dit flexibiliteit geeft. Het

bij systemen als een geïntegreerd

Dit programma is samen met

gevolg is dat toenemende flexibi-

geheel behandeld worden.

‘Procesvernieuwing voor een

liteit zorgt voor verhoogde kwets-

SENTINELS is in oprichting. Midden

Schoner milieu’ het resultaat van

baarheid voor allerlei soorten

2003 zou het programma kunnen

een gezamenlijke initiatief van NWO

aanvallen. Vertrouwelijkheid en

starten. Meer informatie is te vinden

Chemische Wetenschappen en van

authenticiteit van gegevens die

op http://www.sentinels.nl

de STW. Het zijn speciale program-

tussen verschillende apparaten

ma’s in de zin dat ze lopen in het

wordt uitgewisseld is vaak een noodzakelijke voorwaarde voor

kader van de ‘Kennis Verrijkt’ actie SeSens

veel van dit soort activiteiten.

van NWO en zijn vrijwel gelijktijdig van start gegaan.

Elektronisch zakendoen wordt pas

Het succes van ProRISC en SAFE,

Het laatste onderzoeksproject in

echt geaccepteerd wanneer aan

en zeker de toegevoegde waarde

het programma Supramoleculaire

deze voorwaarden voldaan is.

die ontstond door het combineren

Chemie is in juni van het afgelopen

van die twee, was aanleiding voor

jaar beëindigd. In dit programma

In essentie wil het SENTINELS

onderzoekers op het gebied van

zijn zes projecten gefinancierd. In

programma een versterking van de

de halfgeleidersensoren om zich

2003 zal over de resultaten die in dit

kennisinfrastructuur in Nederland

bij de STW in te zetten voor een

onderzoek zijn behaald afzonderlijk

op computer en netwerk security

soortgelijk initiatief, wat de naam

aan NWO worden gerapporteerd.

gebied bewerkstelligen, niet alleen

SeSens kreeg.

Het supramoleculair chemisch

aan universiteiten en onderzoeks-

onderzoek vindt voor de toekomst

instellingen, maar ook bij belang-

SeSens is voor wat betreft taakstel-

nu deels onderdak in de komende

hebbende bedrijven en overheids-

ling echter niet volledig identiek

nanotechnologie programma’s, waar

instellingen. Een nationaal, integre-

aan ProRISC en SAFE. SeSens

het gebruik van zelf-assemblerende

rend onderzoeksprogramma is

organiseert slechts de jaarlijkse

moleculen voor het maken van grote

noodzakelijk op dit gebied omdat

workshop. Voor coördinerende

vooraf gedefinieerde structuren, en

het gaat om kennis van strategisch

taken is het Sensorplatform

de replicatie en vermenigvuldiging

belang. Deze kennis kan niet simpel-

verantwoordelijk. De gecombineer-

daarvan, een belangrijke uitdaging

weg in het buitenland aangekocht

de workshop van ProRISC, SAFE

zal zijn.

worden. Bovendien is die kennis van

en SeSens is dit jaar in het Brabant-

cruciaal belang voor de concurrentie-

se Veldhoven gehouden van

positie van de Nederlandse industrie,

27-29 november. Op woensdag en

voor het functioneren van de Neder-

donderdag (27 en 28 november)

landse overheid, en voor het realise-

was SAFE, op donderdag en vrijdag

Het programma Tissue Engineering

ren van de Nederlandse ambities op

(28 en 29 november) ProRISC en op

is een gezamenlijk programma van

ICT gebied. Kenmerkend voor de

vrijdag 29 november) SeSens.

ZON MW en de STW, en het is ook

Tissue Engineering

| onderzoek

het eerste programma dat in uitvoe-

het ZonMw/STW-programma – een

Dit programma betekende een aan-

ring is genomen in het kader van

nationaal onderzoeksprogramma

zienlijke uitbreiding van de twee

het NWO-thema Opkomende

tot stand te brengen, te financieren

eerdere Vernieuwingsimpulsrondes

Technologieën. Met een additionele

uit de Bsik-gelden. De ‘Expression

in 2000 en 2001, die toen nog volle-

financiering van NWO is voor het

of Interest’ die daarvoor in septem-

dig uit het centraal budget van NWO

programma 3 miljoen euro beschik-

ber 2001 was ingediend kreeg in

werden gefinancierd.

baar. In december 2001 nam de pro-

april van 2002 een zeer goede

grammacommissie een besluit over

beoordeling. Op basis van de plan-

Vernieuwingsimpuls nieuwe stijl

de 53 ingediende pre-proposals. De

nen uiteengezet in deze ‘Expres-

richt zich op persoonsgerichte sti-

indieners van 25 voorstellen kregen

sion’, is men vervolgens aan de slag

mulering in verschillende fasen van

van de commissie de uitnodiging

gegaan om een definitief business

de carrière van onderzoekers:

hun voorstel verder uit werken

plan te formuleren. Er zijn door de

tot een volledige aanvraag. De

commissie een aantal basistechno-

– VENI, voor pas gepromoveerde kandidaten

deadline voor de uitgewerkte voor-

logieën (stamcellen, dragermateri-

stellen was 15 april. Uiteindelijk

aal en bioreactorontwikkeling) en

werden er 24 ontvangen, waarna

klinische applicaties (bloed, bot,

de beoordeling door referenten en

kraakbeen, huid, cardio-vasculair,

jury kon plaatsvinden. De jury

zenuwen, en lever) aangewezen,

vergelijkbaar met de vroegere

werd speciaal voor het Tissue

waarvoor door ‘trekkers’ een aantal

PIONIER-kandidaten.

Engineering programma ingesteld.

concrete projecten zijn of worden

Ter voorkoming van belangen-

ontwikkeld. De STW en ZonMw

De Vernieuwingsimpuls kent jaar-

verstrengeling waren de programma

zijn aangewezen als de uitvoerder

lijks twee aanvraagrondes voor

commissieleden (tevens indieners

van het Bsik-programma. In 2003

VENI kandidaten en één aanvraag-

van voorstellen), uitdrukkelijk van

wordt een definitief kabinetsbesluit

ronde voor VIDI kandidaten.

deelname aan de jury uitgesloten.

verwacht over de toewijzing van de

De VICI-aanvraagronde bestaat uit

programma’s die in het kader van

twee fasen: na een vooraanmel-

Bsik zijn ingediend.

dingsprocedure met indiening van

Op basis van de juryuitslag is er door

– VIDI, voor onderzoekers met enkele jaren post-doc ervaring en – VICI, voor senior onderzoekers

de programmacommissie een hono-

een korte aanvraag worden een

reringsadvies aan de besturen van

aantal kandidaten geselecteerd voor

ZonMw en STW opgesteld. Negen

Vernieuwingsimpuls 2002

het uitwerken van hun aanvraag. De maximale subsidiebedragen zijn

projecten zijn gehonoreerd, deze staan beschreven in het hoofdstuk

De Vernieuwingsimpuls is een

200 duizend euro (met een looptijd

‘Gehonoreerde projecten in 2002’.

NWO-breed subsidieprogramma dat

van drie jaar) voor VENI-kandidaten,

vernieuwing van wetenschappelijk

600 duizend euro (looptijd vijf jaar)

De programmacommissie heeft

onderzoek tot doel heeft. In 2002 is

voor VIDI-kandidaten en 1,2 miljoen

hoge ambities. Zij streeft ernaar om

voor het eerst de Vernieuwings-

euro (looptijd vijf jaar) voor VICI-

– als uitbreiding en aanvulling op

impuls nieuwe stijl van start gegaan.

kandidaten. Daarvan wordt 32,4

| Onderzoek

jaarverslag 2002

procent betaald door de universiteit

de Vernieuwingsimpulslaureaten

dit programma samen. In het onder-

waar het onderzoek zal plaatsvinden.

2002 over de universiteiten (dit is

zoek spelen fundamentele vragen

De STW ontving in de twee VENI-

exclusief tweede Veni-ronde):

die geïnspireerd zijn door een

rondes van 15 februari en 1 septem-

46 procent TU Delft, 27 procent

toepassing, maar ook nieuwe

ber respectievelijk zestien en zeven

UTwente, 20 procent TU Eindhoven

toepassingen van bestaande wis-

aanvragen. Er werden 37 VIDI-

en 7 procent overige (namelijk

kunde. Er was weer een Wiskunde

aanvragen ingediend en 22 VICI-

Universiteit Utrecht).

Toegepast symposium tijdens het Nederlands Mathematisch Congres.

vooraanmeldingen. De verdeling van de in totaal 82 bij de STW

De aanvragen die de STW in het

De Studiegroep met de Industrie

ingediende aanvragen over de

kader van de Vernieuwingsimpuls

is in 2002 voor de vierde keer

verschillende universiteiten was

2002 heeft gehonoreerd zijn te vinden

georganiseerd. Hier stoeide een

als volgt: TU Delft 46 procent,

in het hoofdstuk ‘Gehonoreerde pro-

groep wiskundigen een week lang

UTwente 26 procent, TU Eindhoven

jecten in 2002’. De samenstelling van

met praktische problemen uit het

13 procent, Wageningen Universiteit

de beoordelingscommissies staat

bedrijfsleven, en met succes.

vier procent, overige 11 procent.

vermeld op pag. 179.

Het ging dit jaar om bijvoorbeeld: – hoe de verhitte vissen in het

Van de VENI-aanvragen werden op

tropische mammoetaquarium van

advies van de beoordelingscommissie in de eerste ronde in juni 2002

Wiskunde Toegepast

Artis gekoeld konden worden, en – de diffusie van de buitenlandse

vier aanvragen gehonoreerd. Over

euromunten in Nederland.

de tweede ronde wordt in januari

Wiskunde is overal voor wie het

2003 een besluit genomen. De VIDI

zien wil: niet alleen in natuurver-

De Studiegroep leidde tot

aanvragen werden verdeeld over

schijnselen zoals de loop van de

verschillende publicaties in de

twee beoordelingscommissies,

planeten en de stroming van een

landelijke pers, vooral de euro-

waarna aan zeven aanvragers een

rivier, maar ook in alles wat door

diffusie trok veel publiciteit (zie

VIDI-subsidie werd toegekend. Van

mensenhanden gemaakt wordt.

www.wiskgenoot.nl/eurodiffusie/inde-

de VICI-vooraanmeldingen werden

Of je nu het weer wilt voorspellen

pers.html). Proceedings zijn reeds

op advies van de VICI-beoordelings-

of een drukpers wilt laten draaien,

gereed. Meer informatie is te vinden

commissie zeven kandidaten uitge-

een raket wilt lanceren of de banen

op www.stw.nl/programmas/wiskunde

nodigd hun aanvragen uit te werken.

van een elektron wilt beschrijven,

Aan vier kandidaten werd in decem-

wiskunde is een onmisbaar basis-

ber de VICI-premie toegekend.

ingrediënt. In de wiskunde ontmoe-

Met de toekenningen van de

ten de fundamentele wetenschap

Vernieuwingsimpuls-subsidies bij

en de toepassing elkaar. Dat is

de Technische Wetenschappen is

meteen het bestaansrecht van het

in 2002 een totaal subsidiebedrag

onderzoeksprogramma Wiskunde

van circa 10 miljoen euro gemoeid.

Toegepast. Het NWO-gebied Exacte

In percentages is de verdeling van

Wetenschappen en de STW beheren

| In 2002 lopend onderzoek A_ universiteit van amsterdam

F _ FOM-instituten

R_ erasmus universiteit rotterdam

B_ parauniversitaire instituten

G _ rijksuniversiteit groningen

T_ universiteit twente

C _ centrum voor wiskunde en informatica

L _ universiteit leiden

U_ universiteit utrecht

D_ technische universiteit delft

M_universiteit maastricht

V_ vrije universiteit amsterdam

E_ technische universiteit eindhoven

N _ katholieke universiteit nijmegen

W_wageningen universiteit

INDIEN EEN PROJECT IN HET KADER VAN EEN SPECIAAL PROGRAMMA WORDT UITGEVOERD, IS DIT ACHTER HET PROJECTNUMMER AANGEGEVEN: ASP

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma ASPASIA;

DPW

project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie;

project dat gefinancierd wordt in het kader van STW steun bij EU aanvragen;

ESS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het Program for Embedded Systems and Software;

GEWAS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Gewasbescherming;

GMS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Gedispergeerde Meerfasestroming;

GWSTW

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Gewasbescherming van de STW;

MAT

project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Materialen;

NNT

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Neurale Netwerk Technologie;

OTP

project dat gefinancierd wordt in het kader van het Open Technologieprogramma;

PION

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma P I O N I E R ;

PRFTS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma PROFETAS;

PRONW

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Procesvernieuwing voor een Schoner Milieu;

RISC

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma ProRISC;

TISSU

project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma Tissue Engineering;

SENS

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Sensortechnologie;

STEVI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het Simon Stevin Meesterschap;

SUPRA

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Supramoleculaire Chemie en Technologie;

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Schone en Zuinige Verbranding;

TFC

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Freeband-kennisimpuls;

VENI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;

VICI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;

VIDI

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;

WTOE

project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Wiskunde Toegepast.

| Eerder gehonoreerde projecten

jaarverslag 2002

HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN linkerpagina

3 6

rechterpagina

3 4

1 5

2 7

1 _ projectnummer

3 _ projecttitel

6 _ gebruikers

Het projectnummer, de laatste

De titel van het project, met even-

Een lijst met de (afgekorte)

vier cijfers vormen het volgnum-

tueel daarachter de begeleidende

namen van de gebruikers bij

mer waarop de projecten zijn

stichting.

het project.

4 _ toewijzing

7 _ inkomsten

2 _ programma

De door de STW aan dit project

Op dit project de totaal gere-

Hier staat vermeld in het kader

toegekende subsidie (mensjaar

gistreerde inkomsten (in k€ ). Dit

van welk programma het project

en kredieten).

zijn de rechtstreeks bij de STW

gesorteerd.

werd uitgevoerd.

ontvangen of door de instellingen 5 _ projectleider(s)

zelf ontvangen inkomsten/bijdra-

Naam van de projectleider(s) en

gen van derden en bijdragen ont-

mede-aanvrager(s).

vangen in natura.

| eerder gehonoreerde projecten

| Instelling

A_ universiteit van amsterdam

New materials for dental magnets 4.0 mj, 226.44 k€

Dr. E. Brück, Prof.dr. F.R. de Boer,

ANS.4403 (PION)

DYNA Dental Engineering BV (Bergen Op Zoom) / Elephant Dental BV (Hoorn) / Shell SIEP BV (Rijswijk)

Prof.dr. K.H.J. Buschow

Hydrodynamic chromatography in integrated micro-machined separation systems ("HDC-chip") 9.7 mj, 333.95 k€

Prof.dr.ir.ing. R. Tijssen,

AAC.4556 (OTP)

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 127.

24.96 k €

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. R.E. Oosterbroek

Multivariate statistical process control of batch processes in the chemical and food industries: from data to product and process information. Via Gebied CW. 8.1 mj, 197.03 k€

Prof.dr. A. Smilde, Prof.dr. P.D. Iedema

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / DSM Research BV (Geleen) / Shell International Chemicals BV (Amsterdam) / Unilever Research (Vlaardingen)

Optimisation and clinical application of the AMC bioartificial liver (AMC-BAL)

13.0 mj, 144.30 k €

Dr. R.A.F.M. Chamuleau, Prof.dr. T.M. van Gulik

Prof.dr. G.J. Brakenhoff, Prof.dr. J.W. Hofstraat

Prof.dr. L.R. Mur, Prof.dr. H.J. Laanbroek, Dr. G.J.M. Zwart

Prof.dr. G.J. Brakenhoff, Dr. M. Müller

ACH.4874

AquaSense (Amsterdam) / Hoogheemraadschap van Rijnland (Leiden) / Ingeny International BV (Goes) / Microscreen BV (Groningen) / NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland (Haarlem) / RIZA (Lelystad) / STOWA (Utrecht)

THG-imaging: 3D-microscopy with femtosecond laser pulses 7.1 mj, 139.54 k €

ABI.4859

22.50 k €

(OTP)

AMC (Amsterdam) / BioMerieux BV (Boxtel) / Pamgene International BV (Den Bosch)

Dynatox: dynamiek, toxine inductie en vroegtijdige waarneming van toxische cyanobacteriën in Nederlandse wateren 12.0 mj, 103.60 k€

88.49 k €

AGN.4818 (OTP)

Erasmus MC (Rotterdam) / DOORZAND (Amsterdam) / Licentec (Bilthoven) / Universiteits Ziekenhuis Gasthuisberg (Leuven, België)

Development and application of calibration techniques in fluorescence microscopy: towards quantitative microscopy 10.0 mj, 164.27 k€

ACH.4777 (OTP)

Philips Research Laboratories (Eindhoven)

ABI.4929

(OTP

10.62 k€

(OTP)

jaarverslag 2002

AIF.4997

8.0 mj, 99.02 k€

AES.5021

16.0 mj, 72.61 k€

ATF.5063

2.0 mj, 279.58 k€

AFC.5087

8.0 mj, 162.97 k€

(OTP)

Dr.ir. B.J.A. Kröse, Dr.ir. R.P.W. Duin

(ESS)

Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere,

(PION)

Prof.dr. F.R. de Boer, Prof.dr. K.H.J. Buschow

(OTP)

Douwe Egberts (Utrecht) / ECN (Petten) / Embraco-Empresa Brasileira de Compressores SA (Joinville, Brazilië) / Global Cooling BV (Arnhem) / Itho BV (Schiedam) / TNO-MEP (Apeldoorn)

The Application of Nitrile-Hydrolyzing Enzymes in the Synthesis of Enantiopure Functionalized Nitrogen-Heterocycles. Via Gebied CW.

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes,

DSM Research BV (Geleen) / NV Organon (Oss)

90.76 k€

Prof.dr. H. Hiemstra, Prof.dr. H.E. Schoemaker

De ontwikkeling van een veilig HIV-1 vaccin gebaseerd op levend verzwakt virus Amsterdam Molecular Therapeutics (AMT) (Amsterdam) / PrimaGen BV (Amsterdam) / RIVM (Bilthoven) / ZMBH (Heidelberg, Duitsland)

Dr. B. Berkhout

Sorption-induced diffusion-selective separation of hydrocarbon isomers using zeolites. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. B. Smit, Prof.dr.ir. A. Bliek

Dr. F.P.J.M. Voorbraak

38.57 k€

Centurion Security BV (Amsterdam) / Eagle Vision BV (Naarden) / TNO-FEL (Den Haag) / Thales Communications BV (Huizen)

Directed evolution of vanadium haloperoxidases. Via Gebied CW.

Prof. dr. R. Wever, Dr. P.W. Postma †

Chevron Research and Technology Co. (Richmond, Verenigde Staten) / DSM Research BV (Geleen) / IFP (Frankrijk) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

Probabilistische modellen voor het volgen van meerdere objecten met meerdere sensoren

Dr.ir. B.J.A. Kröse,

ABC.5363 (OTP)

6.8 mj, 184.23 k €

1815.00 k €

New materials for magnetic refrigeration

Dr. E. Brück,

ANN.5312 (NNT)

4.4 mj, 50.37 k€

Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-FEL (Den Haag) / Océ Nederland BV (Venlo)

Prof.dr. S. Vassiliadis

APC.5203 (OTP)

12.0 mj, 245.04 k €

KiQ Medicast (Amsterdam) / NATO C3 Agency (Den Haag) / NLR (Amsterdam) / Noldus Information Technology BV (Wageningen) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-FEL (Den Haag) / Unilever (Vlaardingen)

ARTEMIS: ARchitectures and meThods for Embedded MedIa Systems

Prof.dr. L.O. Hertzberger,

AKG.5127 (OTP)

6.0 mj, 159.28 k €

Tools for non-linear data analysis

Akzo Nobel UK (Tyne & Wear, Groot Brittannië) / DSM Bakery Ingredients (Delft) / DSM Research BV (Geleen)

18.15 k€

| ATF.5063

| Dr. Ekkes Brück bij het vullen van vloeibaar stikstof in een magnetometer.

DR. EKKES BRÜCK:

“Ik hoor thuis in het laboratorium” project ATF.5063

Koelen hoeft niet langer op basis van het aloude,

Eerste grote doorbraak

milieuonvriendelijke principe van compressie en verdamping van gassen. Dankzij STW-onderzoek

Dr. Ekkes Brück, onderzoeksleider aan het Van der

onder leiding van dr. Ekkes Brück is er een veel minder

Waals-Zeeman Instituut van de Faculteit Natuurweten-

schadelijk alternatief op basis van magnetismevelden

schappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit

beschikbaar.

van Amsterdam, vond het een uitdaging op zoek te gaan naar een alternatief. Hij begon zijn STW-onder-

Een huis-, tuin- en keukenkoelkast koelt op basis

zoek in 2001. Enerzijds om het gebruik van ozonlaag

van simpele wetten van compressie en expansie van

aantastende materialen, die in de gebruikelijke koeling

gassen. Door ze te comprimeren worden ze warm.

vrijkomen, te verminderen. Anderzijds om de omvang

Deze warmte wordt aan de achterkant van de koelkast

van het materiaal waarmee gekoeld moet worden zo

afgevoerd. Vervolgens expanderen de gassen waarbij

klein mogelijk te houden. “Daarom moesten we zoeken

ze afkoelen. Tijdens de expansie nemen de gassen

naar een materiaal dat bij lagere velden een groter

warmte op uit de koelkast, waardoor de temperatuur

effect zou vertonen dan de bekende materialen”, legt

afneemt. Daarmee is de cyclus van compressie en

hij uit. “Collega-wetenschappers waren aan de scepti-

verdamping rond.

sche kant en dat prikkelt mij altijd om te onderzoeken

Hetzelfde proces is ook met een magnetisch vaste

of iets toch mogelijk is. Ik had al een bepaald mecha-

stof te realiseren, in plaats van een gas, waardoor het

nisme in mijn hoofd toen ik op Frans/Pools onderzoek

in veel compactere vorm zou kunnen. Ideaal voor al die

stuitte waarin een grote verandering in het rooster

huis-, tuin- en keukentoepassingen, zoals de koelkast

optrad bij magnetische ordening. Gevoegd bij mijn

en een aircosysteem, waarvoor nu nog de gascompres-

ideeën hierover hebben we een model opgesteld voor

sor de meest gebruikte vorm is. Een magnetische

koeling waarin we gebruik maakten van een legering

vaste stof zou een ideaal alternatief kunnen zijn voor

van mangaan, ijzer, fosfor en arseen. Na meting van

eenzelfde cyclus: leg een magnetisch veld aan en het

allerlei eigenschappen van deze legering concludeer-

warmt op; schakel het veld uit en het koelt af. Een

den wij dat er sprake was van een mogelijke kandidaat.

nadeel is echter dat een magnetisch vaste stof voor

De daaropvolgende tests hebben ons gelijk gegeven.

algemene toepassingen een temperatuurverandering

Het werkt. Dat was de eerste grote doorbraak. Na de

teweegbrengt die evenredig is aan het aangelegde

tests waren collega’s minder sceptisch en zijn we op

magneetveld. Dat impliceert dat alleen al voor een

zoek gegaan naar verfijningen in de te gebruiken mate-

koelkast een magneetveld nodig zou zijn waaraan alle

rialen. Zo is arseen in deze setting volkomen ongevaar-

metalen keukenmateriaal vast zou blijven hangen.

lijk, maar als arseen per ongeluk vrijkomt, is het giftig. Dus proberen we een geschikt ‘buurelement’ te vinden waarmee we dezelfde of betere resultaten kunnen

| ATF.5063

bereiken. We hebben al veelbelovende experimenten

zal echter mede afhankelijk zijn van de vraag wat de

met silicium gedaan, maar het is nog te vroeg om te

nieuwe koelmethode in massaproductie gaat kosten.

stellen dat dit het alternatief voor arseen zal zijn.”

Eerst zullen we een prototype moeten ontwikkelen aan de hand waarvan de fabrikant kan calculeren of onze vinding in productie goedkoper kan zijn dan de

Geschikt voor kleinschalige systemen

reguliere koelmethoden. We weten wel zeker dat het energiezuiniger wordt.”

De maatschappelijke relevantie van Brück’s vinding is groot. Brück: “De techniek van compressie en verdamping is wel zo’n beetje uitontwikkeld. De

Ontwikkeling prototype

gebruikte gassen tasten de ozonlaag aan en worden binnenkort in de Verenigde Staten zelfs verboden.

De betrokkenheid van Brück gaat niet verder dan zijn

Andere vervangende gassen zijn vaak zeer brandbaar

nieuwsgierigheid naar de ontwikkeling van het proto-

en dragen bij aan het broeikaseffect. Bovendien maken

type. “In de ontwikkeling van het prototype zit nog een

compressoren altijd lawaai. Met onze techniek kan

heel interessant traject van afstemming van materialen.

de industrie niet alleen schone en veilige koeling-

Daar kan je nog heel wat technische winst halen. Hoe

mechanismen ontwikkelen voor koelkasten, maar

de commercialisering daarna in zijn werk gaat, is voor

ook aircosystemen en koeling van computers. Ook

ons wel van belang in verband met ons octrooi dat via

voor de levensmiddelenindustrie kan het interessant

STW is verkregen. Maar inhoudelijk zal mijn bijdrage

zijn haar koelwagens met deze techniek van koeling te

niet zo groot zijn. Ik hoor thuis in het laboratorium”,

voorzien. Het spaart immers ruimte in vergelijking met

aldus Brück.

de huidige koelsystemen. Het zal wel in hoofdzaak interessant zijn voor kleinschalige toepassingen. De industrie zal hoogstwaarschijnlijk voortborduren op de geijkte koelmethoden, omdat daar ruimtebesparing en geluidsoverlast veel minder belangrijk zijn.” In de gebruikerscommissie zaten niet alleen wetenschappelijk geïnteresseerden. Behalve TNO, namen ook ECN en het Braziliaanse Embraco zitting. “Embraco is een van de drie grootste producenten van compressoren ter wereld. De kans is groot dat dit bedrijf onze vinding in ontwikkeling gaat nemen. Dit

jaarverslag 2002

APC.5405 (OTP)

5.0 mj, 248.02 k €

AES.5414

6.0 mj, 43.11 k€

Phase behaviour of fats in dynamic systems, in relation to the atomic structure of triacylglycerols. Via Gebied CW.

Prof.dr. H. Schenk, Dr. R. Peschar

(ESS)

ADM Cacao (Koog a/d Zaan) / Barry Callebaut Nederland BV (Bussum) / Gerkens Cacao BV (Wormerveer) / Koninklijke De Ruijter (Baarn) / Nestlé Nederland (Nunspeet)

A structure for maintaining a shared world model in a dynamic environment between differentiated embedded systems and their interaction with human supervisors Thales Nederland (Hengelo)

Dr. N. Vlassis,

57.00 k€

Prof.dr.ir. H.E. Bal, Prof.drs. M. Boasson, Dr. H.J.W. Spoelder

ABC.5496 (OTP)

2.0 mj, 102.10 k€

Prof.dr. S. Brul, Prof.dr. K.J. Hellingwerf

Characterization of stress responses by genomic transcript analysis for the development of mild preservation strategies against food spoilage fungi DSM Bakery Ingredients (Delft) / Genencor International BV (Leiden) / NIZO food research (Ede) / Plant Research International BV (Wageningen) / Unilever Research (Vlaardingen)

Dr. F.M. Klis

ABC.5587 (OTP)

9.0 mj, 54.23 k€

AMC (Amsterdam) / IMEnz Bio-engineering (Haren) / Unilever Research (Vlaardingen)

Dr. W. Crielaard,

APB.5504 (OTP)

6.0 mj, 43.11 k€

Development and use of a pspA-based reporter system for screening the mode of action of natural preservatives

Origin of variability in stress resistance of bacterial spores

Prof.dr. S. Brul, Dr. W. Crielaard, L.W. Hamoen, Prof.dr. K.J. Hellingwerf, Prof.dr. O.P. Kuipers, Dr. P.W. Postma†,

FCDF Corporate Research (Deventer) / Nestlé Nederland (Gorinchem) / Nestlé Research Center (Lausanne, Zwitserland) / TNO Voeding (Zeist) / Unilever Research (Vlaardingen)

45.38 k €

Dr. M.J. Teixeira de Mattos

APC.5616 (OTP)

2.0 mj, 49.91 k€

Prof.dr. H. Schenk, Dr. R. Peschar

APC.5744 (OTP)

6.0 mj, 285.88 k €

Effect of additives on the phase behaviour of lipids. Via Gebied CW. 13.61 k€

Development of novel palladium catalysts for the synthesis of pi-conjugated oligomers and polymers. Via Gebied CW.

Prof.dr. P.W.N.M. van Leeuwen, Prof.dr. E.W. Meijer, Dr. J.N.H. Reek, Dr. A.P.H.J. Schenning, Dr. G.P.F. van Strijdonck

| Instelling

B_ para-

Loders & Croklaan BV (Wormerveer)

universitaire instituten

TNO Industrie (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

225.07 k €

| eerder gehonoreerde projecten

Transgenic reporter fish as in vivo monitors of hormonal pollutants

4.7 mj, 68.98 k €

Dr. B. van der Burg, Dr. D. Zivkovic

Prof.dr.ir. J.H.M. Metz

Dr.ir. J.S. Sinninghe Damsté,

BDG.4891 (DPW)

Brouwers Stalinrichtingen (Leeuwarden) / ENCI NV (Den Bosch) / Expertisecentrum LNV (Ede) / Gezondheidsdienst voor Dieren (Deventer) / LTO Nederland (Den Haag) / NVBD (Den Haag) / Praktijkonderzoek Veehouderij (Lelystad)

Chemical fossils of diatoms for age determination of petroleum: Improved tools for solving exploration and production problems 6.5 mj, 217.82 k €

(OTP)

BioDetection Systems BV (Amsterdam) / NOTOX (Den Bosch) / RIKZ (Kamperland)

Epidemiological and ethological study of disturbed locomotion and claw disorders in dairy cattle: impact of floor characteristics on welfare 4.0 mj, 77.60 k€

BBI.4161

BAR.5275 (OTP)

Shell SIEP BV (Rijswijk)

Dr. G. Muyzer, Dr.ir. S. Schouten

Development of ad libitum diets for group housed sows 2.0 mj, 22.69 k€

Dr.ir. A.W. Jongbloed, Dr.ir. I. Enting

ID-Lelystad BV (Lelystad) / IMAG BV (Wageningen) / Platform Biologica (Utrecht) / Praktijkonderzoek Veehouderij (Lelystad) / Sondag Voeders BV (Erp)

Egg hatching failure in avian predators: the role of the availability of essential nutrients in food chains 3.0 mj, 35.85 k€

Dr. M.E. Visser

BDG.5387 (DPW)

BEB.5571

(OTP)

ALTERRA (Wageningen) / Expertisecentrum LNV (Wageningen) / Gemeente Ede / SBB (Driebergen) / Unie van Bosgroepen (Ede) / Vogelbescherming Nederland (Zeist)

| Instelling

C_ centrum voor wiskunde en informatica

Multiresolution image analysis and synthesis: from axiomatics to applications 7.0 mj, 19.83 k€

Dr.ir. H.J.A.M. Heijmans

CWI (Amsterdam) / Koninklijk Instituut voor de Marine (Den Helder) / NLR (Marknesse) / TNO-TM (Soesterberg)

Development of a state-of-the-art Navier-Stokes solver for water flows around moving ships 4.0 mj, 36.30 k €

Prof.dr.ir. B. Koren, Prof.dr. P.W. Hemker

CWI.4616 (WTOE)

0.50 k €

CWI.4883 (WTOE)

MARIN (Wageningen) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

jaarverslag 2002

CES.5008 ( E S S )

4.0 mj, 27.23 k€

Prof.dr. W.J. Fokkink, Prof.dr.ir. J.F. Groote

CES.5009 ( E S S )

8.0 mj, 49.01 k€

Improving the quality of embedded systems by formal design and systematic testing Add-controls (Amersfoort) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / NLR (Amsterdam) / NRG (Arnhem) / TNO-FEL (Den Haag)

91.00 k€

Formal Design, Tooling, and Prototype Implementation of a Real-Time Distributed Shared Dataspace

Dr. J.C. van de Pol, Prof.dr.ir. J.F. Groote

CWI (Amsterdam) / Chess Information Technology BV (Haarlem) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / Thales Nederland BV (Hengelo)

36.00 k €

| Instelling

D_ technische

universiteit delft

DEL.2450

14.8 mj, 150.55 k €

(PION)

Dr.ir. N.P. van der Meijs, Prof.dr.ir. P.M. Dewilde

DTN.3584 (NNT)

10.6 mj, 144.76 k€

DTN.3736

6.0 mj, 269.77 k€

CATENA Microelectronics BV (Delft) / Philips Electronics Nederland BV (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Nijmegen)

Machine diagnostics by neural networks De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 127.

Dr.ir. R.P.W. Duin, Dr.ir. E.E.E. Frietman

D E L . 3 6 0 5 (OTP)

4.5 mj, 68.59 k €

Modelling and Determination of Parasitics in Submicron VLSI Layouts

Integrated low-power low-voltage analog-to-digital converters 48.05 k €

Prof.dr.ir. J.H. Huijsing

(SENS)

11.34 k €

Silicon drift sensors

Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk, Prof.dr. C.I.M.

Bruker Nonius BV (Delft)

Beenakker, Dr.ir. V.R. Bom, Dr.ir. R.W.

77.14 k€

Hollander, Prof.dr.ir. J.H. Huijsing, Prof.dr. P.M. Sarro, Ir. J. van Staalduinen

DCT.3923 (MAT)

18.0 mj, 104.37 k€

A combined experimental/numerical approach to crack propagation in concrete and rock

Prof.dr.ir. J.G.M. van Mier

Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV (Rijswijk) / Bouwdienst Rijkswaterstaat (Utrecht) / Intron BV (Culemborg) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO Bouw (Delft)

54.45 k €

| eerder gehonoreerde projecten

High-definition projection display based on micromachined silicon structures

6.0 mj, 115.37 k €

Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. C.I.M. Beenakker, Prof.dr. P.M. Sarro

Prof.dr.ir. J.C. Walraven,

(OTP)

Delft Electronic Products BV (Roden) / MIVATEC Hard- und Software GmbH (Schnaich, Duitsland) / Philips Consumer Electronics (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-TPD TU Delft

Geïntegreerd experimenteel/numeriek onderzoek aan cement-gebonden materialen. Via CUR. 59.0 mj, 809.65 k €

DEL.3945

DCT.4010

(MAT)

138.40 k €

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 127.

Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. A.L.A. Fraay, Dr.ir. L.J. Sluys, Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Prof.dr.ir. M.H. de Wit

Toepassing van MAP (Marine Adhesive Proteins) als lijm in de geneeskunde

7.8 mj, 186.20 k€

Dr. M.C. van der Leeden,

DST.409

(OTP)

Bioplex Medical BV (Vaals) / Bioscan BV (Bilthoven) / IsoTis NV (Bilthoven)

Prof.dr. G. Frens, Dr.ir. J.A. Jongejan, Dr.ir. E.H.P. Logtenberg, Dr.ir. J.R. de Wijn

Colour-Plasma-Display-Panel Luminescent Materials 7.7 mj, 81.23 k€

Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk

Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. C. van der Veen,

(OTP)

Prof.dr.ir. J.C. Walraven

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat,

DTN.4323

(OTP)

DST.4351

(SENS)

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 127.

Dr.ir. H. van Brug

Microsystems for real-time monitoring of fermentation and cell culture processes (Biomass) 20.5 mj, 511.18 k€

DCT.4201

Bennenk Consultancy BV (Monnickendam) / Bouwdienst Rijkswaterstaat (Utrecht) / Oranjewoud BV (Rijswijk)

Design and manufacture of an interferometric system for measuring dynamic phase changes 4.2 mj, 138.56 k €

(MAT)

29.04 k €

Philips Research Laboratories (Aken, Duitsland) / Thomson Tubes Electroniques (Moirans, Frankrijk)

Het effect van wapening op scheurvorming ten gevolge van temperatuureffecten en autogene krimp in verhardend beton. Via CUR. 7.5 mj, 58.99 k €

DTN.4175

Prof.dr.ir. G.W.K. van Dedem, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr.ir. J. Frank, Prof.dr. P.M. Sarro,

Antec Leyden BV (Zoeterwoude) / AppliSens (Schiedam) / Applikon Dependable Instruments BV (Schiedam) / DSM Food Specialties (Delft) / Diosynth BV (Oss) / Unilever (Vlaardingen)

27.23 k€

Prof.dr. M.J. Vellekoop

Removal of NOx, hydrocarbons and soot from the ex-haust gases of high-temperature diesel engines in Total Energy Installations 9.0 mj, 252.32 k€

Prof.ir. C.M. van den Bleek, Prof.dr.ir. H. van Bekkum, Prof.dr.ir. A. Bliek, Prof.ir. J. Grievink, Ir. J. Poldervaart, Prof.ir. D. Stapersma

Wärtsilä Nederland BV (Zwolle)

DST.4376

(PRONW)

77.14 k€

jaarverslag 2002

DEL.4476

9.1 mj, 260.92 k €

(OTP)

Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere

D E L . 4 5 0 6 (NNT)

9.9 mj, 126.53 k€

Nulling obstructing electromagnetic interferers (noEMI) ASTRON (Dwingeloo) / Adelante Technologies BV (Tiel) / DoubleBW BV (Delft) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / Stichting ASTRON (Dwingeloo) / Thales (Hengelo)

Neuro-Fuzzy Modeling in Model Based Fault Detection, Fault Isolation and Controller Reconfiguration

Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Prof.dr. R. Babuska, Prof.dr.ir. J. Hellendoorn,

Dutch Space BV (Leiden) / ECN (Petten) / IHC Systems BV (Sliedrecht) / NLR (Amsterdam) / SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) / TNO-TPD (Delft)

Dr. C. Witteveen

DTM.4507

9.0 mj, 178.79 k€

(OTP)

Heat transfer from impinging jet arrays

Prof.dr. K. Hanjalic, Dr. H.J.J. Jonker, Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer, Dr. M.J. Tummers

DCT.4520

4.0 mj, 28.14 k€

(OTP)

DST.4545

8.0 mj, 509.04 k €

103.46 k €

Turbulent mixing in shallow water flows

Prof.dr.ir. J.A. Battjes,

RIKZ (Den Haag) / Rijkswaterstaat (Arnhem) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal

D E L . 4 5 4 0 (SENS)

5.3 mj, 137.36 k €

Corus Staal BV (IJmuiden) / Gemco Furnace (Son) / OPRA Optimal Radial Turbine BV (Hengelo) / Rademaker BV (Culemborg) / Rademaker Den Boer BV (Dalfsen) / SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) / TNO-TPD (Delft) / TNO-TPD TU Delft

Fast and reliable capacitive transducers

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund

(OTP)

Bronkhorst High-Tech BV (Ruurlo) / Enraf BV (Delft) / Mechatronics Competence Centre (Nieuwegein) / Océ-Technologies BV (Venlo) / SMARTEC BV (Breda)

Raney-type katalysatoren met voorspelbare eigenschappen

Prof.dr. H.W. Zandbergen, Dr. A.D. van Langeveld, Prof.dr.ir. J.W. Geus, Prof.dr.

DSM Research BV (Geleen) / Engelhard De Meern BV (De Meern) / Max Planck (Stuttgart, Duitsland)

208.74 k €

J.A. Moulijn, Dr. P.J. Kooyman, Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer, Prof.ir. L. Katgerman,

DWT.4551 (OTP)

13.0 mj, 127.37 k€

Development of a ballistic walking biped

Prof.dr.ir. H.G. Stassen, Prof.dr.ir. F.C.T. van der Helm, Dr.ir. H.F.J.M. Koopman, Dr.ir. A.

Ambroise Holland BV (Enschede) / De Efteling BV (Kaatsheuvel) / Multi Motions BV (Purmerend) / Roessingh Research en Development (Enschede)

van Lunteren, Dr.ir. D.H. Plettenburg

DEL.4577

8.3 mj, 286.98 k €

(OTP)

Development of deep dry etching technology for intelligent micromachine devices

Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr.ir. S. Radelaar

Alcatel CIT (Annecy, Frankrijk) / Alcatel Vacuum Technology (Houten) / Melexis (Den Haag) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Robert Bosch GmbH (Reutlingen, Duitsland) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

56.72 k €

| eerder gehonoreerde projecten

Geometry of hydraulic fractures

19.0 mj, 254.12 k€

Dr. C.J. de Pater, Ir. A. Bezuijen, Dr. P.K. Currie, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema

DTA.4585

BP Exploration (Middlesex, Groot Brittannië) / Elf Aquitaine (Pau, Frankrijk) / Schlumberger Cambridge Research (Cambridge, Groot Brittannië) / Schlum berger Dowell (Sugarland, Verenigde Staten) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / Statoil (Stavanger, Noorwegen) / Teikoku Oil Co. Ltd. (Shibuya-Ku, Japan)

Simultane bestudering van nucleatie- en groeiprocessen tijdens fasetransformaties in staal met behulp van neutronendepolarisatie 4.0 mj, 136.14 k€

Prof.dr.ir. S. van der Zwaag, Dr. M.Th. Rekveldt,

Dr.ir. R. Heusdens

Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk

Prof.dr.ir. J.J. Heijnen, Prof.dr. F. Kapteijn, Prof.dr. J.G. Kuenen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. M.C.M.

DEL.4625

Center for PersonKommunikation (Aalborg, Denemarken) / KTH (Royal Institute of Technology) (Stockholm, Zweden) / Philips Consumer Electronics (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

DRI.4627

(OTP)

357.35 k €

(OTP)

122.52 k €

Saint-Gobain Crystals & Detectors (Nemours, Frankrijk)

Production of SO and removal of heavy metals from S-containing industrial waste streams with inorganic biotechnology 20.3 mj, 415.21 k€

(MAT)

Dr.ir. J. Sietsma

New inorganic scintillators and storage phosphors 16.0 mj, 161.43 k€

DST.4609

Corus Staal BV (IJmuiden) / Nedstaal BV (Alblasserdam) / Philips Analytical BV (Almelo) / SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein)

Sinusoidal coding for audio and speech (siCAS)

8.0 mj, 218.85 k€

(OTP)

DST.4653

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Corus Consulting & Technical Services (IJmuiden) / PAQUES Bio Systems BV (Balk) / Pasminco Budel Zink (BudelDorplein) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

(PRONW)

54.45 k €

van Loosdrecht, Prof.dr. J.A. Moulijn

Development of pre-oxidation treatment(s) of high temperature metallurgical coatings to improve the oxidation resistance and the adhesion with thermal barrier coatings 8.0 mj, 233.24 k€

Dr.ir. W.G. Sloof, Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer

KEMA Nederland BV (Arnhem) / KLM (Schiphol Airport) / NLR (Marknesse) / Sulzer Metco Coatings BV (Lomm)

Het mechanisme van de transkristallijne spanningscorrosie van roestvaste staalsoorten in chloridehoudende milieus 4.0 mj, 102.98 k€

Prof.dr. J.H.W. de Wit, Prof.dr. B.D. Lichter

Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro

DST.4675

(OTP)

22.69 k €

(MAT)

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / Corus Staal BV (IJmuiden) / DSM (Geleen) / Shell Global Solutions International BV (Amsterdam)

The development of micromachined humidity sensors based on a dielectric of porous silicon 4.0 mj, 143.85 k€

DST.4658

DEL.4694

ESBE Nanoscale Technology Services (Delft) / KNMI (De Bilt) / Mierij Meteo BV (De Bilt)

(SENS)

jaarverslag 2002

DST.4728

9.2 mj, 125.81 k€

(OTP)

Principles of protein secretion by Aspergillus niger: analysis of the protein secretion pathway and construction of improved secretory strains

Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel,

DSM Bakery Ingredients (Delft) / TNO Voeding (Zeist)

Dr. J.P. van Dijken,

34.03 k €

Dr. A.F.J. Ram, Prof.dr. M. Veenhuis

DTN.4753

4.0 mj, 304.03 k €

DTN.4758

4.3 mj, 52.82 k€

DST.4767

6.0 mj, 258.66 k €

(OTP)

Dr. A.R.H.F. Ettema,

DST.4823

7.0 mj, 157.69 k €

DCT.4895

4.3 mj, 19.97 k €

58.99 k€

Prof.dr.ir. F. Tuinstra

(OTP)

Parametrische verwerking van radarsignalen

Dr.ir. P.M.T. Broersen

(OTP)

CHL Netherlands BV (Katwijk) / HITT (Apeldoorn) / Koninklijke Marine (Den Haag) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / TNO-FEL (Den Haag) / Thales (Hengelo)

The hydroprocessing catalyst extrudate as a chemical reactor with deactivation due to unwanted side reactions. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.A. Moulijn,

Akzo Nobel Chemicals BV (Amsterdam)

Dr. A.D. van Langeveld

Techniques for shallow imaging and removal of near-surface effects

Dr.ir. G.C. Herman, Prof.dr.ir. A.J. Hermans

(OTP)

Prof.ir. L. Katgerman

(OTP)

Schlumberger Cambridge Research (Cambridge, Groot Brittannië) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-NITG (Utrecht)

Novel tooling concept and process simulation for bulky powder injection moulded parts

Dr.ir. J. Duszczyk,

Corus Staal BV (IJmuiden) / D. de Kat BV (Velp) / ECN (Petten) / Formatec Technical Moulding BV (Goirle) / Formatec Technical Ceramics BV (Goirle) / ITB Precisietechniek (Boxtel) / PIM-Tech BV (Apeldoorn)

63.53 k€

Large-scale horizontal sediment segregation in estuaries and tidal lagoons

Prof.dr.ir. H.J. de Vriend, Dr.ir. Z.B. Wang, Ir. J.C. Winterwerp

DTN.4915 (OTP)

4.6 mj, 36.30 k €

Delft Electronic Products BV (Roden)

Dr. P.M.L.O. Scholte,

DTW.4820 (OTP)

6.0 mj, 38.57 k€

Ontwikkeling van epitaxiale alkali-antimonide lagen

DHV Milieu & Infrastructuur BV (Amersfoort) / NIOO-CEMO (Yerseke) / ProSes (Bergen op Zoom) / Rijkswaterstaat (Dordrecht) / TNO-NITG (Utrecht) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

Wave propagation, reflection and localisation in inhomogeneous media

Prof.dr.ir. G.E.W. Bauer, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar

Amoco Netherlands BV (Den Haag) / Jason Geosystems BV (Rotterdam) / KNMI (De Bilt) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-NITG (Utrecht)

| eerder gehonoreerde projecten

Smart windmeter design

8.2 mj, 172.24 k €

Prof.dr.ir. J.H. Huijsing

DEL.4938

Bronkhorst High-Tech BV (Ruurlo) / KNMI (De Bilt) / Mierij Meteo BV (De Bilt) / Philips Semiconductors (Delft) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

Continuous Supercritical Melt Micronisation, ScMM 6.8 mj, 154.29 k€

Prof.dr.ir. P.J. Jansens, Prof.dr. L.P.B.M. Janssen

133.87 k€

DTN.4967

(OTP)

DSF.4996

(OTP)

Dr.ir. D. van Ormondt, Dr.ir. R. de Beer

Theoretical and experimental study of the fluid-particles interaction on the turbulence in dispersed fluid-particles flows 4.0 mj, 115.72 k€

DWT.4939 (OTP)

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Feyecon (Utrecht) / Holland Colours NV (Apeldoorn) / Hydrogas Holland BV (Vlaardingen) / Océ-Nederland BV (Venlo) / Unilever (Vlaardingen)

Nieuwe Strategie voor Acquisitie/Reconstructie van Dynamische MRI

3.0 mj, 25.41 k€

(STEVI)

Prof.dr.ir. G. Ooms, Prof.dr. J.C.R. Hunt,

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / DSM Research BV (Geleen) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-TPD (Delft) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt, Prof.dr.ir. J. Westerweel

Novel Micromachined Structures and Components for Future RF Silicon Technology 13.8 mj, 736.05 k€

Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr. B.R. Salmassi, Prof.dr. P.M. Sarro, Dr.ing. L.C.N. de Vreede

Adcon RF Technology BV (Amsterdam) / Bell Labs WCND BV/Lucent Technologies (Nieuwegein) / Philips Research Leuven (Leuven, België) / Philips Semiconductors (Albuquerque, Verenigde Staten) / Stichting ASTRON (Dwingeloo)

Smart art-sensor systems 8.0 mj, 159.73 k€

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer

DET.5100

Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Prof.dr. P.J. French, Dr.ir. G. Vdovin

(STEVI)

DMF.5103 (PION)

ESBE Nanoscale Technology Services (Delft) / Melexis R&D Center (Tessenderlo, België) / OnStream BV (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Texas Instruments Holland BV (Almelo) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

Absolute interferometric surface profiling with Angstrom accuracy 6.0 mj, 209.19 k€

708.80 k€

Roessingh Research en Development (Enschede) / SMARTEC BV (Breda) / Vartec NV (Gent, België) / Xsens Sports Technologies BV (Enschede)

Development of post processing micromachining modules for integrated sensor and actuator applications 8.0 mj, 135.23 k€

DMF.5051 (OTP)

DMR.5189 (OTP)

ASML (Veldhoven) / Carl Zeiss (Oberkochen, Duitsland) / TNO-TPD (Delft)

72.60 k €

jaarverslag 2002

DPC.5204 (OTP)

8.0 mj, 368.02 k €

Prof.dr. J.A. Moulijn, Prof.dr.ir. H.E.A. van den Akker,

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Akzo Nobel Eka Chemicals AB (Bohus / Zweden) / DSM Research BV (Geleen)

18.15 k€

Dr.ir. A.I. Stankiewicz

DGC.5232 (OTP)

7.0 mj, 48.78 k€

Development of monolithic stirrer reactors: operational characteristics and scale-up methods. Via Gebied CW.

Controlling the fermentative capacity in bakers’ yeast: an integrated approach

Prof.dr. J.T. Pronk, Dr. B.M. Bakker, Prof.dr. K.J. Hellingwerf,

DSM Bakery Ingredients (Delft) / Heineken Technical Services BV (Zoeterwoude) / Koninklijke Nedalco BV (Bergen Op Zoom) / Unilever Research (Vlaardingen)

49.91 k €

Prof.dr. H.V. Westerhoff

DWO.5238 (OTP)

12.0 mj, 96.66 k €

Prof.dr.ir. F. van Keulen,

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 127.

Dr.ir. L.F.P. Etman, Dr.ir. A.J.G. Schoofs

DMC.5244 (OTP)

5.0 mj, 209.65 k €

ADOPT: Sequential Approximate Design Optimization including Uncertainties, Discontinuities and Discrete Design variables

The development of high resolution ultrasonic techniques for inspection and material characterization in the aerospace industry

Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar,

NLR (Marknesse)

Prof.dr.ir. G. Blacquière, Dr.ir. D.J. Verschuur, Prof.dr.ir. A. Vlot†, Prof.ir. L.B. Vogelesang

DMR.5294 (SENS)

2.9 mj, 140.67 k€

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr.ir. P.M. Dewilde

DCB.5302 (OTP)

3.4 mj, 16.79 k €

DTF.5338

6.0 mj, 111.63 k€

Eco Chemie BV (Utrecht) / Enraf BV (Delft) / Rockwool/Grodan BV (Roermond) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-FEL (Den Haag) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

22.69 k €

Probabilistic and stochastic modelling of lowland river morphology

Prof.dr.ir. H.J. de Vriend

DMM.5333 (OTP)

7.5 mj, 354.33 k €

Dedicated smart admittance-sensor systems for the oilfield industry

Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat (Maastricht) / HKV (Lelystad) / Haskoning BV (Nijmegen) / Rijkswaterstaat (Arnhem) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

High throughput electron lithography with the ‘mapper’ concept

Prof.dr.ir. P. Kruit,

Mapper Lithography BV (Delft)

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat,

94.39 k€

Prof.dr. P.J. French

(OTP)

Liquid loading in inclined pipes for gas production and transport

Prof.dr. R.V.A. Oliemans

Shell Researchn and Technology Centre (Amsterdam) / Shell SIEP (Rijswijk) / TNO-TPD-TU (Delft) / Twister BV (Rijswijk)

140.67 k€

| eerder gehonoreerde projecten

BIOseparations using Surfactant Aided gel Filtration Equipment (BIOSAFE). Via Gebied CW. 11.0 mj, 260.47 k€

Prof.dr.ir. L.A.M. van der Wielen, Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes,

Amersham Pharmacia Biotech AB (Uppsala, Zweden) / Bird Engineering (Schiedam) / Diosynth BV (Oss) / TLS (Haarlem)

82.23 k€

Dr. J.W. Metselaar

Dr.ir. G. Vdovin, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro

Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk

Dr.ir. G. Vdovin, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro

Dr.ir. A. Bossche, Prof. B. Scarlett M.Sc.

DPC.5521 (OTP)

DWO.5529 (VDLW)

Prof.dr. G. Lodewijks

The Development of Advanced Photo Catalytic Processes 8.0 mj, 80.95 k€

DOE.5490 (OTP)

AMC (Amsterdam) / AppliSens (Schiedam) / DSM Research (Geleen) / Unilever Research (Vlaardingen) / Vienna University of Technology (Vienna, Oostenrijk) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

Van der Leeuwhoogleraar Prof.dr. G. Lodewijks 453.78 k €

(OTP)

ASML (Veldhoven) / CSEM (Zürich, Zwitserland) / ESTEC (Noordwijk) / Fachhochschule Münster (Steinfurt, Duitsland) / Imperial College (London, Groot Brittannië) / TNO-TPD (Delft) / Universidad de Murcia (Murcia, Spanje)

Shape Vision: Een geïntegreerd systeem voor het identificeren en selecteren van kleine deeltjes in een vloeistof 3.8 mj, 98.02 k€

DIF.5447

All Music Publishing BV (Landsmeer) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-FEL (Den Haag)

Technology of silicon-based liquid crystal wavefront correctors

5.0 mj, 88.03 k€

DOE.5375 (OTP)

20/10 PERFECT VISION (Heidelberg, Duitsland) / ASML (Veldhoven) / CSEM (Zürich, Zwitserland) / ESTEC (Noordwijk) / Fachhochschule Münster (Steinfurt, Duitsland) / Imperial College (London, Groot Brittannië) / TNO-TPD (Delft) / Universidad de Murcia (Murcia, Spanje)

Digitale beeldwatermerken bestand tegen geometrische aanvallen 4.3 mj, 52.19 k€

DWE.5369 (OTP)

Dr. R.A.C.M.M. van Swaaij,

Integrated Hartmann-Shack wavefront sensor

5.2 mj, 111.18 k€

101.45 k €

Dr.ir. M. Ottens

Modellering en optimalisatie van zonnecellen van amorf silicium voor ruimtetoepassingen 3.0 mj, 13.30 k€

DPC.5359 (OTP)

Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. G. Mul

DPC.5551 (STEVI)

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / DOW Benelux NV (Terneuzen) / DSM Research BV (Geleen) / Shell Global Solutions International BV (Amsterdam)

PROF.DR.IR. PIETER KRUIT

Miljoeneninvesteringen in haalbaarheidsonderzoek project: DMM.5333

| Testopstelling voor de door licht geschakelde elektronenbundels.

| DMM.5333

Hij heeft vanuit een STW-project met twee afstudeer-

een chip met elektronenlithografie een factor duizend

ders een bedrijf met twintig medewerkers opgericht en

langzamer gaat in vergelijking met optische lithografie.

financiële partners gevonden die ettelijke miljoenen

Dus moeten we het zoeken in de versnelling van

investeren. En dat louter op basis van een haalbaar-

elektronenlithografie. Mijn ideeën daarover heb ik

heidsstudie waarvan het de vraag is of het ooit een

vijf jaar geleden laten patenteren door de TU Delft.

positief resultaat zal geven. Prof.dr.ir. Pieter Kruit

Vervolgens hebben twee studenten in een afstudeer-

merkt droogjes op: “Dat weten de investeerders ook,

project een eerste inventarisatie gemaakt of die ideeën

dus je hebt het dan echt over VENTURE capital.”

haalbaar zijn. Daarna hebben we bij STW een projectaanvraag ingediend en hebben we ASML gevraagd

“In de chipindustrie zien we om de twee jaar nieuwe

mee te doen. ASML wilde niet, want daar waren ze

machinerie ontstaan voor optische lithografie.

druk met de ontwikkeling van machines voor optische

Het streven is steeds nog meer informatie op een zo

lithografie”, zegt Kruit.

klein mogelijk oppervlak. In de optische lithografie wordt alle informatie op dia ofwel masker gezet en van

“Omdat we toch een bedrijf moesten hebben dat

daaruit verkleind afgebeeld op de chip. Daarin naderen

serieus aan de utilisatie zou werken, hebben we, de

we de grenzen van wat mogelijk is en daardoor wordt

inmiddels afgestudeerde ingenieurs Marco Wieland

het steeds duurder om nieuwe lithografiemachines te

en Bert-Jan Kampherbeek, Mapper Lithography BV

ontwikkelen. De huidige generatie machines kost al

opgericht. In eerste instantie is Mapper Lithography

gauw twintig miljoen euro en een maskerset om een

opgericht om middelen aan te trekken voor een

nieuwe chip te maken één miljoen euro. De industrie

grondiger haalbaarheidsstudie. Die haalbaarheid is

verwacht dat de generatie die eraan zit te komen, de

zo belangrijk omdat er enorm veel geld gemoeid is met

13 nanometer lithografiemachines van ASML, in de

de ontwikkeling van de definitieve machines. Toen we

richting van veertig miljoen euro gaat”, zegt Kruit.

twee miljoen euro venture capital hadden verzameld, hebben we de patenten overgenomen van de TU Delft in ruil voor aandelen. Met STW hebben we aandelen

Mapper Technology

geruild voor de intellectual property uit het project. Ook hebben we een subsidie van het ministerie van

“Een paar jaar geleden kreeg ik een idee om met een

Economische Zaken gekregen. Er is direct een ervaren

andere technologie dezelfde resultaten te bereiken,

directeur aangesteld, waardoor mijn rol terug kon tot

maar dan goedkoper. Als je mijn achtergrond kent,

adviseur en leider van het STW project.

begrijp je dat dit idee gebaseerd was op het gebruik van elektronen. Het grote nadeel van elektronenlithografie tot nu toe was echter dat het maken van

| DMM.5333

jaarverslag 2002

“Deze zomer zijn we in zee gegaan met KLA-Tencor,

de optische en de elektronenlithografie, te combineren.

een grote producent van optische en elektronenopti-

Voor de throughput werkt Mapper met licht en voor de

sche apparaten uit Silicon Valley” vertelt Kruit. “Via

resolutie met elektronen.”

hun venture capital fonds investeren ze in Mapper en bovendien geven ze engineering support. Inmiddels

Hoewel Kruit optimistisch blijft over de haalbaarheid

werken bij Mapper Lithography twintig medewerkers.

van zijn ideeën, weet hij niet wat de uiteindelijke betekenis ervan zal zijn voor de chipsindustrie. “Naast het technisch-wetenschappelijke risico dat we

‘Best of both worlds’

nog een showstopper tegenkomen, is er het businessrisico dat Mapper in het huidige economische klimaat

“We kijken nu vooral naar Maskless Lithography,

niet voldoende kapitaal kan vinden voor een dergelijk

waarin dus volledig afscheid wordt genomen van dure

lange termijn project”, matigt hij te hooggespannen

maskers. Daarbij komt de informatie die je op de wafer

verwachtingen.

wilt zetten rechtstreeks uit de computer. Het gaat om enorme hoeveelheden data: in de orde van 10 14 bits per seconde die in de vorm van elektronenpulsjes op de wafer komen. Daarvoor maken we gebruik van duizenden parallelle elektronenbundels en technieken uit de optische telecommunicatiewereld. De winst in snelheid zal dan waarschijnlijk nog net niet voldoende zijn om te concurreren met optische lithografie in de markt van massafabricage chips, waar de prijs van maskers minder belangrijk is. Daarom wordt ook gekeken naar Mapper Mask Based Technology. Daarin schrijven we toch eerst een masker”, licht Kruit toe. “Vervolgens geleiden we een lichtbundel door miljoenen kleine lichtlensjes, die dus miljoenen focuspuntjes maken waar het masker doorheen getrokken wordt. Daarmee komt de informatie op de lichtbundeltjes terecht die op hun beurt weer de elektronenbundels aan- en uitzetten. Het mag duidelijk zijn dat dit alleen met akelige precisie tot het gewenste resultaat leidt. Onze aanpak is dus om ‘the best of both worlds’,

| eerder gehonoreerde projecten

Unified computing methods for compressible and incompressible flows on staggered unstructured grids 3.0 mj, 2.27 k €

Prof.dr.ir. P. Wesseling

Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.dr.ir. J.J. Heijnen, Ir. M.K. de Kreuk

DPC.5577 (OTP)

DHV Water BV (Amersfoort) / Haskoning BV (Nijmegen) / PAQUES Bio Systems BV (Balk) / Van der Pluijm Water- en Milieumanagement (Boxtel) / Waterschap Aa (Boxtel) / Waterschap Reest en Wieden (Meppel) / Zuiveringsschap Hollandse Eilanden (Dordrecht)

Building of in-situ specimen holders for transmission electron microscopy to apply in catalysis and metals research. Via Gebied CW. 3.0 mj, 157.46 k€

45.38 k €

Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr. P.M. Sarro

Prof.ir. L. Katgerman

Prof.dr.ir. L.P. Ligthart, Prof.dr.ir. P.M. van den Berg, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.ir. P. van Genderen

Prof.ir. P. Hoogeboom, Ir. P.J.F. Swart

DTC.5642

(OTP)

DWO.5648 (VDLW)

Prof.dr.ir. P.A. Wieringa

Smart temperature sensors in CMOS with high uncalibrated accuracy 3.0 mj, 90.75 k€

(OTP)

DoubleBW BV (Delft) / Geomatica Business Park (Marknesse) / Koninklijke Landmacht (Den Haag) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / TNO-FEL (Den Haag)

Van der Leeuwhoogleraar Prof.dr.ir. P.A. Wieringa 453.78 k €

DET.5637

GeoDelft BV (Delft) / Ingenieursbureau Fugro BV (Leidschendam) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / T&A SURVEY BV (Amsterdam) / TNO-FEL (Den Haag) / TNO-NITG (Utrecht) / TNO-TPD TU Delft / Thales Nederland BV (location Delft)

SAR: a novel application for FM-CW Radars 6.0 mj, 130.24 k€

DPC.5633 (OTP)

Dr.ir. J. Duszczyk,

Advanced re-locatable multi-sensor system for buried landmine detection (phase 2) 18.3 mj, 120.25 k€

294.96 k €

DPC.5624 (OTP)

Prof.dr. H.W. Zandbergen,

Development of multifunctional nanocrystalline and nanocomposite coatings on aluminum 5.0 mj, 69.20 k€

(WTOE)

Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / TNO-TPD (Delft)

Aerobic granular sludge reactors 1.0 mj, 53.09 k€

DWI.5552

Prof.dr.ir. J.H. Huijsing

DCS.5668 (OTP)

jaarverslag 2002

DMR.5670 (OTP)

6.0 mj, 93.48 k€

Prof.dr.ir. J.A. Mulder, Prof.dr.ir. P.G. Bakker

DMR.5675 (OTP)

6.0 mj, 103.46 k €

Flight simulation models based on computational fluid dynamics and flight test identification

Model predictive control for hybrid systems

Dr.ir. B. de Schutter, Prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx, Dr.ir. T.J.J. van den Boom, Dr.ir. W.P.M.H. Heemels, Prof.dr.ir. J. Hellendoorn, Dr. S. Weiland

DTF.5699

6.0 mj, 49.92 k€

OTP)

Dr.ir. R.P.W. Duin

DFC.5703 (OTP)

7.0 mj, 198.53 k €

The analysis of spatial structures in hyperspectral images

The scaling up of a multipurpose, flexible submicrone particles aerosol reactor

Dr.ir. J.C.M. Marijnissen, Prof.dr. A. Schmidt-Ott

Heraeus TENEVO AG (Greppin, Duitsland) / Warsaw University of Technology (Polen)

36.36 k€

| Instelling

E_ technische

universiteit eindhoven

EWT.3723 (OTP)

9.8 mj, 174.93 k€

EST.4364

8.0 mj, 130.24 k €

Modelling and specifications for an improved helmet design

Dr.ir. A.A.H.J. Sauren, Prof.dr.ir. D.H. van Campen, Prof.dr.ir. J.S.H.M. Wismans

(PRONW)

AIT/FIA (Brussel, België) / Arai Helmet (Europe) BV (Hoevelaken) / Biokinetics and Associates Ltd. (Ottawa, Canada) / RDW (Zoetermeer) / SWOV (Leidschendam) / TNO-WT (Delft)

Low temperature NH3 oxidation processes to N2

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr.ir. B.F.M. Kuster, Dr.ir. K.J. Ptasinski, Prof.dr. R.A. van Santen,

DSM Research BV (Geleen) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / Norsk Hydro ASA (Noorwegen / Noorwegen) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

Prof.dr. J.A.R. van Veen

ETN.4448

7.4 mj, 237.93 k€

(MAT)

4.54 k €

Moisture and ion transport in porous building materials

Prof.dr.ir. K. Kopinga, Prof.dr. M.A.J. Michels

KEMA Nederland BV (Arnhem) / Research Centrum Kalkzandsteenindustrie (Hilversum) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / Stichting Technisch Centrum voor de Keramsiche Industrie (De Steeg) / TNO Bouw (Delft)

2.27 k€

| eerder gehonoreerde projecten

De applicatieverbreding van een modulair plasma-simulatiemodel; Modelberekeningen aan plasma-dynamiek getoetst met TL metingen 5.4 mj, 1.23 k €

Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. D.C. Schram

Berson UV-Techniek BV (Nuenen) / Philips Lighting BV (Eindhoven) / RWTH Aken (Duitsland)

Strong authentication methods 8.0 mj, 25.41 k€

Prof.dr.ir. H.C.A. van Tilborg, Dr.ir. P.L.A. Roelse, Dr.ir. L.A.M. Schoenmakers

EWI.4536

Dr.ir. F.M.J. Willems, Dr.ir. Tj.J. Tjalkens

Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Dr. J.G.E. Gardeniers, Ir. M.A.G. Vorstman

Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund

EEL.4696

(OTP)

EST.4863

(OTP)

Prof.dr.dipl.ing. D.K. Hammer, Dr.ir. J. Trienekens

Prof.dr.ir. W.J.M. de Jonge, Dr. B. Koopmans, Dr.ir. H.J.M. Swagten

EEL.4869

Ericsson EuroLab Netherlands BV (Emmen) / KPN Research (Leidschendam) / National Semiconductor BV (Den Bosch) / Philips Semiconductors (Eindhoven)

EWI.4877

74.87 k€

(OTP)

300.00 k€

(OTP)

ASML (Veldhoven) / CMG Eindhoven BV (Eindhoven) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / SERC (Utrecht) / Sioux (Son)

Spin polarized tunneling for sensor and memory device options 10.0 mj, 237.33 k€

(OTP)

ABB Lummus Global BV (Den Haag) / ABB Lummus Global Inc. (Bloomfield, Verenigde Staten) / Aquamarijn Microfiltration BV (Hengelo (Gld)) / DSM Research BV (Geleen)

ArchItectural Modeling of Embedded Systems (AIMES) 12.5 mj, 392.52 k€

EEL.4643

Dr.ir. M.R.C.M. Berkelaar

Building blocks for digital enhanced cordless telecommunications systems 4.0 mj, 101.66 k€

(WTOE)

Prof.dr.ir. R.H.J.M. Otten,

H2-selectieve gasscheidingsmembranen vervaardigd met microsysteemtechnologie en toepassing hiervan in de chemische industrie 14.6 mj, 177.36 k €

68.07 k€

KPN Research (Groningen) / Katholieke Universiteit Leuven (Heverlee, België) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Layout Oriented Logic Synthesis for Deep Submicron Technologies 3.0 mj, 28.59 k€

(OTP)

AIVD-NBV (Leidschendam) / De Nederlandsche Bank NV (Amsterdam) / Interpay (Utrecht) / Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (Den Haag) / Nationaal Chipcard Platform (Leidschendam) / VP Crypto & Embedded Security SafeNet BV (Vught)

Applications of the context-tree weighting method

4.0 mj, 54.45 k€

ETF.4449

ETF.4899

Forschungszentrum Jülich GmbH (Jülich, Duitsland) / IMEC (Leuven, België) / OnStream BV (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

(MAT)

jaarverslag 2002

EEL.4921

4.0 mj, 157.12 k€

(OTP)

Dr.ir. P.C.W. Sommen

EWT.4924 (OTP)

9.0 mj, 204.20 k €

Transparante audio-communicatie Beltone Netherlands BV (Eindhoven) / NFRA (Dwingeloo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Prodrive BV (Son) / TNO-FEL (Den Haag)

Schade in soldeerverbindingen veroorzaakt door thermomechanische belasting

Prof.dr.ir. M.G.D. Geers, Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens, Dr.ir. W.A.M.

Philips CFT (Eindhoven) / TNO Industrie (Eindhoven) / Thales Nederland BV (Hengelo)

45.38 k €

Brekelmans, Prof.dr. H.E.H. Meijer, Dr.ir. P.J.G. Schreurs, Dr. W.P. Vellinga

EWE.5125 (SV)

19.8 mj, 439.84 k €

Prof.dr.ir. R.S.G. Baert,

EES.5173

6.0 mj, 36.76 k€

ECN (Petten) / Shell Global Solutions International BV (Amsterdam)

45.38 k €

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. M.H.J.M. de Croon

Specification tooling for embedded software components Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Océ Nederland BV (Venlo)

Dr. R. Kuiper, Prof.dr. J.C.M. Baeten,

145.00 k€

Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs

EWO.5149 (VDLW)

453.78 k€

372.10 k €

FORSiM: Fast Oxidation Reactions in Si-technology based Microreactors

Prof.dr.ir. J.C. Schouten,

EES.5141 ( E S S )

5.0 mj, 8.85 k€

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 127.

Prof.dr. J.J. ter Meulen

EFC.5134 (OTP)

8.0 mj, 463.48 k €

Modellering van het verbrandingsproces in een directe injectie dieselmotor

Steinbuch, Van der Leeuw hoogleraar

Prof.dr.ir. M. Steinbuch

(ESS)

Analysis and synthesis of embedded systems with discrete and continuous control

Prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch,

Océ-Nederland BV (Venlo) / Philips CFT (Eindhoven)

Prof.dr.ir. J.F. Groote,

154.00 k €

Prof.dr.ir. C.A. Middelburg, Dr. S. Weiland

EES.5202 ( E S S )

13.0 mj, 88.49 k €

Modelling and performance analysis of telecommunication systems

Dr.ir. J.P.M. Voeten, Prof.dr. J.C.M. Baeten, Prof.dr.ir. S.C. Borst, Dr.ing. P.H.A. van der Putten, Prof.ir. M.P.J. Stevens, Dr. E.P. de Vink

Alcatel (Antwerpen, België) / IBM Research Division (Rüschlikon, Zwitserland) / N R Malotaux - Consultancy (Bilthoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO Industrie (Eindhoven)

403.00 k €

| eerder gehonoreerde projecten

Bezoek Grekhov, Korotkov en Kristyuk (Ioffe Institute, Russia) aan TUE, High Voltage and EMC Group 22.24 k€

(BT)

Dr.ir. E.J.M. van Heesch

Exploiting Catalyst Particle Agglomeration and Particle-Bubble-Adhesion for Improvement of Slurry Bubble Column Performance 9.5 mj, 496.89 k€

ETF.5236

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.ir. C.M. van den Bleek, Prof.dr.ir. A. Bliek,

EPC.5239 (OTP)

Akzo Nobel (Deventer) / DSM Research BV (Geleen) / Engelhard De Meern BV (De Meern) / Norit NV (Amersfoort) / Promeks Nederland (Harderwijk) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

63.53 k€

Dr.ir. B.F.M. Kuster, Dr. E.K. Poels

Sales forecasting through aggregation: integrating neural-Bayesian and knowledge-based methods 7.6 mj, 25.41 k€

Prof.dr. A.G. de Kok, Dr. K.H. van Donselaar,

ENN.5323 (NNT)

OPG Groothandel BV (Utrecht) / Schuitema NV (Amersfoort) / Technische Unie (Amstelveen)

Prof.dr. C.C.A.M. Gielen, Dr. H.J. Kappen

SmartCam: Devices for Embedded Intelligent Cameras 6.0 mj, 124.34 k€

Prof.dr. H. Corporaal, Dr.ir. P.P. Jonker

N R Malotaux - Consultancy (Bilthoven) / Océ Nederland BV (Venlo) / TNO-FEL (Den Haag) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips CFT (Eindhoven)

Internet based monitoring and control of embedded systems

6.0 mj, 32.90 k€

Dr. J.J. Lukkien, Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs, Dr.ing. P.H.A. van der Putten

Prof.dr.ir. P.H.J. Schellekens, Dr.ir. F.L.M. Delbressine, Dr.ir. M.J.G. van de Molengraft

Dr. J.J.G.M. van der Tol, Prof.dr. G.A. Acket, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr.ir. M.K. Smit

Prof.dr. N.H.J. Pijls, Dr ir. M.C.M. Rutten, Prof.dr.ir. F.N. van de Vosse

475.00 k €

(ESS)

197.00 k €

EWO.5423 (OTP)

EOE.5440 (OTP)

Alcatel Telecom (Antwerpen, België) / Genoa BV (Eindhoven) / Ingenieurs bureau Coenecoop BV (Waddinxveen) / JDS Uniphase Netherlands BV (Eindhoven) / Lucent Technologies Nederland BV (Hilversum) / ThreeFive Photonics BV (Houten)

Assessment of the coronary circulation by guidewire mounted sensors 6.0 mj, 99.83 k€

(ESS)

Hembrug BV (Haarlem) / IBS Precision Engineering BV (Best) / Mitutoyo Nederland BV (Veenendaal) / NMi Van Swinden Laboratorium BV (Delft) / Philips Enabling Technologies Group (Eindhoven) / Unisign BV (Panningen)

A Nearly Loss-less Optical Combiner 5.0 mj, 195.13 k€

EES.5413

EESI (Eindhoven) / Hagenuk CPS Pijnenburg BV (Vught) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO Industrie (Eindhoven) / Uniphy Gymna International (Bilzen, België)

Snelle nauwkeurigheidsanalyse van meerassige meet- en bewerkingsmachines 5.1 mj, 89.62 k€

EES.5411

22.69 k €

EPG.5454 (OTP)

Biotronic (Berg aan de Maas) / RADI Medical Systems AB (Uppsala, Zweden)

90.76 k€

jaarverslag 2002

ECS.5455 (OTP)

3.0 mj, 130.69 k €

Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt

EOE.5465 (OTP)

5.0 mj, 201.48 k €

Extended theory and application of reduced-sample-rate sigma-delta modulation

Dr. J.J.G.M. van der Tol, Prof.dr. G.A. Acket, Ir. F.H. Groen,

6.0 mj, 207.83 k€

(OTP)

6.0 mj, 72.92 k€

Alcatel Telecom (Antwerpen, België) / Genoa BV (Eindhoven) / Ingenieursbureau Coenecoop BV (Waddinxveen) / JDS Uniphase Netherlands BV (Eindhoven) / Lucent Technologies Nederland BV (Hilversum) / ThreeFive Photonics BV (Houten)

22.69 k €

On-line diagnostiek van energiekabels

Prof.dr.ir. E.F. Steennis, Dr. P.A.A.F. Wouters

EWO.5478 (OTP)

34.00 k €

POLIS: A Novel Polarization based Integration technique

Prof.dr.ir. M.K. Smit

EET.5475

Philips Consumer Electronics (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

KEMA (Arnhem) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / NUON (Duiven) / REMU Infra Bedrijf NV (Utrecht)

812.62 k€

Air filmcooling through laser drilled nozzles

Dr.ir. H.C. de Lange,

Eldim (Arcen) / NLR (Emmeloord)

Dr.ir. J.K.M. Jansen, Prof.dr. R.M.M. Mattheij, Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven

EPC.5516 (OTP)

9.0 mj, 104.37 k€

Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart,

ETF.5569

5.0 mj, 82.59 k€

40.84 k€

ZeMiR: Zeolitic Micro-Reactors for Catalyst Screening and Kinetic Measurements

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.ir. C.M. van den Bleek, Dr. M.H.J.M. de Croon

EPC.5557 (OTP)

8.0 mj, 127.97 k€

Aquacare Europe BV (Den Bosch) / EFKA Additives (Heerenveen) / ETD&C (Ede) / Gemeentewaterleidingen Amsterdam

Dr.ir. B. Klumperman

EPC.5543 (OTP)

5.0 mj, 196.49 k €

Ontwikkeling van ion-selectieve thermoreversible polymeren en de toepassing van deze polymeren in combinatie met membraanscheidingsprocessen

9.08 k €

Mechanisms of refractory attack in glass melting tanks and improvement of glass furnace lifetime

Prof.dr.ir. R.G.C. Beerkens

(OTP)

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Avantium Technologies BV (Amsterdam) / Shell Global Solutions (Amsterdam) / Shell International Chemicals BV (Amsterdam)

PLM Glasindustrie Dongen BV (Dongen) / TNO-TPD (Delft)

120.00 k€

Pulse-tube refrigerators without generator

Prof.dr. A.T.A.M. de Waele, Dr.ir. J.C.H. Zeegers

Philips Medical Systems Nederland (Best) / Thales Cruggenics BV (Eindhoven) / Fokker Space BV (Leiden) / Striling Cryogenics & Refrigeration BV (Son)

45.40 k €

| eerder gehonoreerde projecten

Integral optimisation of the transmitter for third generation wireless communication 6.0 mj, 205.56 k€

Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt,

KPN Research (Leidschendam) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Eindhoven) / TNO-FEL (Den Haag)

Prof.dr.ir. A. Hirschberg, Prof.dr.ir. M.E.H. van Dongen

Dr. K.R.A.M. Schreel, Prof.dr. L.P.H. de Goey, J.H.M. ten Thije Boonkkamp

Prof.dr. E.H.L. Aarts, Dr.ir. J.H.M. Korst,

22.69 k €

109.20 k€

EWO.5647 (BT)

EES.5653

Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

(ESS)

50.00 k €

Dr.ir. W.F.J. Verhaegh

Olefin polymerisation on planar catalysts - understanding how catalysts determine the morphology of nascent polymers 6.0 mj, 288.15 k€

(OTP)

Prof.dr.ir. D.H. van Campen

Quality of Service in In-Home Digital Networks

6.0 mj, 10.98 k€

34.00 k €

EWO.5646 (SV)

Remeha BV (Apeldoorn) / NV Nederlandse Gasunie (Groningen) / Atag Verwarming BV (Lichtenvoorde) / AGPO BV (Breda) / AWB CV-Ketels Apparatenfabriek Warmtebouw BV (Beek en Donk) / TNO-TPD-TU (Delft)

Bezoek van dr.ir. R.I. Leine aan dr. Brogliato in Grenoble 6.81 k €

ESF.5645

Gasunie Research (Groningen) / NMi Van Swinden Laboratorium BV (Dordrecht) / Philips CFT (Eindhoven) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-TPD TU Delft

Combustion associated noise in central heating equipment

7.5 mj, 41.31 k€

(OTP)

Ir. J.D. van der Tang

Flow-Induced Pulsations in Gas Transport Systems: prediction, prevention and influence on volume flow measurements 5.0 mj, 105.28 k€

EET.5580

Dr. P.C. Thüne,

EPC.5706

(OTP)

27.23 k€

DSM Research BV (Geleen)

Prof.dr. P.J. Lemstra, Dr. J. Loos, Prof.dr. J.W. Niemantsverdriet

Amorfe Copolymeren en Mengbare Polymere Blends in Optische Golfgeleiders 4.0 mj, 54.45 k€

(OTP)

EPC.5745

(OTP)

Dr. E. Nies, Dr. C.W.M. Bastiaansen

Mechanical characterization of polymers and polymer films with nano-indentation. Via Gebied CW. 3.0 mj, 36.98 k €

EPC.5718

Prof.dr. H.E.H. Meijer, Dr.ir. L.E. Govaert, Dr. W.P. Vellinga

Corus Research (IJmuiden) / DSM Research BV (Geleen) / Océ-Technologies BV (Venlo) / Philips (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO Industrie (Eindhoven)

PROF.DR. FRED STEENNIS

24 Uur per dag energiekabels in de gaten houden project EET.5475

| “Kabels, ondergronds, zijn betrouwbare verbindingen voor elektrische energie ...... maar hoe vind je met eenvoudige middelen die paar zwakke plekken? Niet door er naar te kijken.”

| EET.5475

Het on line kunnen onderhouden van 90.000 kilometer

te doen. Meldsystemen hangen sterk af van de bereid-

10 kiloVolt kabels in Nederland. Dat is het praktische

heid van aannemers om melding te maken van hun

maar complexe, doel van het onderzoek waaraan prof.dr.

graafwerkzaamheden. Zouden zij dit doen, dan kan

Fred Steennis, verbonden aan de Technische Universiteit

het hiervoor opgerichte fonds melden of zich in de

Eindhoven en werkzaam bij KEMA, met twee promovendi

nabijheid kabels bevinden. Helaas blijkt de praktijk

en twee technici in april 2001 is begonnen.

weerbarstig, mede omdat de aannemers zich dankzij hun verzekering tegen dit soort calamiteiten niet zo

De verspreiding van elektriciteit in Nederland zit grof-

aangespoord voelen extra voorzichtigheid te betrachten.

weg als volgt in elkaar. Uit elektriciteitscentrales wordt elektriciteit door hoogspanningslijnen (150 tot 380 kilo-

De tweede oorzaak is wel te beheersen en daar houdt

Volt) bovengronds geleid. In meer verstedelijkte gebie-

Steennis zich mee bezig. “Uitval wordt veroorzaakt

den nemen 10 kiloVolt kabels, die ondergronds zijn, de

door een aanhoudende stroom van partiële ontladin-

verdeling over. Tenslotte wordt de elektriciteit verspreid

gen, ook wel vonkjes of bliksemflitsjes, op een zwakke

via 220 Volt kabels. Deze brengen elektriciteit onze

plek in de kabel”, legt Steennis uit. “Als dat almaar

huiskamers, ziekenhuizen, bedrijven en industrie binnen.

doorgaat, treedt degradatie van de kabel op. Zo ver-

Nederland ligt bezaaid met beide soorten kabels. Van de

mindert langzaam de kwaliteit van het isolatiemate-

10 kiloVolt kabels ligt 90.000 kilometer en van de 220

riaal. Dat kan op langere termijn leiden tot een echte

Volts kabels 130.000 kilometer onder de grond.

doorslag. Wat er dan gebeurt, demonstreren we zo nu en dan bij KEMA. Je ziet dan, in het ergste geval, met

In het beheer van een kabelnetwerk spelen vooral de

enorm geweld een manshoge vuurbal uit de grond

10 kiloVolt kabels een belangrijke rol. Dat komt omdat

komen. Voordat het echter zo ver is, kunnen maanden

er bij problemen in het hoogspanningsnet vaak alterna-

voorbijgaan. Het is dus zaak voordat het te laat is te

tieven zijn. Bij 220 Volt kabels is de nood niet zo heel

ontdekken waar de vonkjes zich bij die zwakke plek

hoog omdat er bij uitval van zo’n kabel relatief minder

concentreren. Off line is dat al langer mogelijk door

huishoudens hinder ondervinden.

aan beide uiteinden van een kabel sensoren te plaatsen. De vonkjes bouwen een kleine spanning op van minder dan 1 Volt. Doordat de vonk maar heel kort

Partiële ontladingen

aanwezig is, onderscheidt deze zich toch in een kabel met 50 Hertz spanning. Vervolgens gaat het vonkje

De oorzaak voor uitval in kabels valt uiteen in twee

bewegen. Als je de doorlooptijd van deze beweging

hoofdcategorieën. De helft van alle uitval komt door

meet met behulp van de sensoren aan beide einden

graafwerkzaamheden. Een aannemer stuit op een kabel

van een kabel, kun je ook de locatie van de zwakke

en pats… het licht gaat uit. Daartegen is bitter weinig

plek, waar de vonk ontstond, bepalen. Verder kun je

| EET.5475

jaarverslag 2002

de grootte van de vonk bepalen waardoor je ook iets

Als de oplossing er eenmaal is, dan staan fabrikanten

over de ernst van de situatie kunt zeggen. We kunnen

hoogstwaarschijnlijk in de rij om het systeem in

dit al met een nauwkeurigheid van 1 procent van de

productie te nemen. Stel dat de oplossing in kastjes

kabellengte.”

te maken is, dan zullen er ongeveer honderd kastjes nodig zijn om die 90.000 kilometer 10 kiloVolt kabels te monitoren. Wat in dat geval te denken van de markt

Nog geen tegenslagen

in Duitsland, Frankrijk of Engeland?

“Bij het off line testen van kabels is het jammer dat je het netwerk een aantal uren uit bedrijf moet nemen om deze metingen te verrichten. Daarmee maak je het

Unieke samenwerkingsconstructie

systeem immers toch kwetsbaar. Daarom zou het dus prachtig zijn als je on line kunt monitoren. Het net

De STW is in het onderzoek van prof.dr. Fred Steennis

hoeft niet meer uitgeschakeld te worden, je kunt de

een unieke samenwerking aangegaan. Doorgaans stelt

metingen met minder kostbaar personeel verrichten,

de STW geld beschikbaar waarvoor bijvoorbeeld twee

het is op afstand uit te lezen en je kunt het continu

promovendi hun onderzoek kunnen doen. Voor het

doen. Het allerbelangrijkste is echter dat je beter

project van Steennis gebeurde dit in samenwerking

kunt voorkomen dat kabels doorslaan.” Eén van de

met de Technische Universiteit Eindhoven. In het

technische horden die Steennis cs moeten nemen, is

project van Steennis bleek echter dat KEMA, REMU

dat er bij on line monitoring geen gebruik gemaakt

en Continuon gedrieën twee technici aan het onderzoek

kan worden van de sensoren die je in een off line

wilden toevoegen. Samen zijn de vijf in één project

situatie aan beide uiteinden kunt plaatsen om de door-

aan de slag gegaan, waardoor de bedachte modellen

looptijd van de vonk te meten. Een aantal interessante

onmiddellijk in de praktijk kunnen worden gebracht.

oplossingen heeft zich aangediend. “We hebben nog

In de samenwerking is afgesproken dat de vijf partijen

geen tegenslag gehad en gaan zelfs waarschijnlijk

samen het project mogelijk maken, samen in de

een samenwerking aan met een Engelse onderzoeks-

gebruikerscommissie zitting nemen en samen delen in

groep die met hetzelfde probleem bezig is. Dat zou

de winsten die het project uiteindelijk moet opleveren.

ons onderzoek kunnen versnellen. Maar zoals het

Voor Steennis is het de eerste keer dat hij met de

hoort in een wetenschappelijk onderzoek, zullen

STW als subsidiegever te maken heeft. “Voor het eerst

we ongetwijfeld nog op een aantal lastige kwesties

maak ik een subsidiërende instelling mee, die werkelijk

stuiten.”

inhoudelijk meedenkt, weinig bureaucratisch is en open staat voor nieuwe initiatieven”, aldus Steennis.

| eerder gehonoreerde projecten

Architecture and logic synthesis of application-specific embedded controllers for programmable hardware implementation 3.0 mj, 31.31 k€

EES.5766

(OTP)

FAM.4689

(OTP)

Dr.ir. L. Józwiak, Prof.ir. M.P.J. Stevens

| Instelling

F_ FOM

instituten

Ultrafast infrared imaging camera

4.9 mj, 65.80 k€

Prof.dr. W.J. van der Zande

Applied Laser Technology BV (Best) / Licentec (Bilthoven) / SRON (Utrecht)

An electron-accelerator-based table-top soft X-ray source 8.0 mj, 215.55 k€

Ir. J. Verhoeven, Dr. J.I.M. Botman,

FAM.4888

Philips Analytical BV (Almelo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / SRON (Utrecht) / TNO-TPD (Delft)

29.95 k€

(OTP)

45.38 k €

Dr. A. Tip, Prof.dr. M.J. van der Wiel

Multilayer systems as optical coatings in the XUV wavelength region

3.0 mj, 143.85 k€

Ir. J. Verhoeven, Dr. M.J.J. Vrakking

FTF.5538

Melles Griot Technical Optics (Isle of Man, Groot Brittanië)

(OTP)

6.80 k €

| Instelling

G_ rijks

universiteit groningen

Virosomen als carrier-systeem voor de introductie van genetisch materiaal in cellen. Via Gebied CW. 12.8 mj, 88.26 k€

Prof.dr. J.C. Wilschut, Dr. A. Huckriede

Algonomics (Gent, België) / ID-Lelystad BV (Lelystad) / Inex Pharmaceutical Corporation (Burnaby, British Columbia, Canada)

Delivery of drugs and macromolecules into cells. Development and applications of synthetic amphiphiles as carrier systems. Via Gebied CW. 11.0 mj, 100.81 k€

Prof.dr. J.B.F.N. Engberts, Prof.dr. D. Hoekstra

GCH.3571 (OTP)

GBI.4001

Pharmachemie BV (Haarlem) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp) / Yamanouchi Europe BV (Leiderdorp)

153.60 k€

(OTP)

jaarverslag 2002

GBI.4013

15.0 mj, 146.51 k €

GBI.4334

7.4 mj, 103.24 k€

(OTP)

Prof.dr. M. Veenhuis,

81.68 k €

Prof.dr. W.N. Konings

(GWSTW)

Molecular cloning and characterization of the Tm-2-2 tobamovirus resistance gene from tomato (Lycopersicon esculentum) 63.07 k€

Prof.dr. J. Hille

Karakterisering van complexe koolhydraten in de voeding; onderzoek van digestie en fermentatie LU General Biscuits Nederland BV (Breda)

Prof.dr. R.J. Vonk, Dr.ir. F. Stellaard

GWN.4561 (MAT)

11.4 mj, 185.83 k€

DSM Anti-Infectives (Delft)

Prof.dr. A.J.M. Driessen,

GGN.4487 (OTP)

10.0 mj, 53.55 k€

Penicillin production by Penicillium Chrysogenum: role of the microbody membrane in the penicillin biosynthetic pathway

Ultra-soft magnetic films for high-frequency inductors

Prof.dr. D.O. Boerma, Prof.dr. J.Th.M. de Hosson,

Hauzer Techno Coating BV (Venlo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

18.15 k€

Prof.dr. L. Niesen, Prof.dr. A. van Veen

GGN.4680 (SENS)

9.5 mj, 90.76 k€

Prof.dr. J. Korf,

GBI.4707

(OTP)

8.0 mj, 136.59 k €

Prof.dr. W.J. Quax

GBI.4804

13.2 mj, 180.69 k €

AZ Maastricht / AppliSens (Schiedam) / Hycult Biotechnology (Uden) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht)

Dr. J.F.C. Glatz, Prof.dr. J.H.A. de Keyser

GGN.4757 (OTP)

8.0 mj, 77.24 k€

Intravenous biosensor systems for the continuous biochemical monitoring of heart or brain damage

Sexual PCR for in vitro evolution of beta-lactam acylases DSM Bakery Ingredients (Delft) / DSM Research (Delft) / DSM Research BV (Geleen)

A liposome-based cell-specific in vivo drug and gene delivery system targeted to hepatic endothelial cells. Via Gebied CW.

Prof.dr. G.L. Scherphof, Prof.dr. D.K.F. Meijer

(OTP)

ISIS Pharmaceuticals (Carlsbad, Verenigde Staten) / OctoPlus BV (Leiden) / Yamanouchi Europe BV (Leiderdorp)

Long-term effects of human disturbance on waders feeding on intertidal flats: the use of telemetry and cage experiments

Prof.dr. R.H. Drent, Dr. B.J. Ens, Dr. J. van der Meer, Dr. Th. Piersma, Dr. J.M. Tinbergen, Prof.dr. W.J. Wolff

18.05 k€

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 128.

| eerder gehonoreerde projecten

Ocular and extra-ocular effects of light on the human circadian system: towards treatment and prevention of circadian disorders 12.0 mj, 117.53 k €

Dr. D.G.M. Beersma,

AZ Groningen / Philips DAP (Groningen) / Philips Lighting BV (Eindhoven)

Prof.dr. J.A. den Boer,

Dr. G. Rakhorst, Prof.dr. R.J. Ploeg,

45.38 k €

Dr.ir. G.J. Verkerke

Prof.dr. J.Th.M. de Hosson, Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens, Prof.dr.ir. E. vd Giessen,

GGN.4878 (OTP)

AMC (Amsterdam) / AZ Groningen / Datascope BV (Hoevelaken) / Electrolux S.A.R.L. (Hosingen, Luxemburg) / Eurotransplant (Leiden) / MEDOS Medizintechnik AG (Stolberg, Duitsland) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht)

A mesoscopic materials approach to adhesion

21.0 mj, 400.69 k €

(OTP)

Dr. S. Daan

Ontwikkeling van een draagbare leverperfusiepomp 12.0 mj, 120.71 k€

GBI.4842

GTF.4901

Corus Research (IJmuiden) / Philips (Eindhoven) / Sulzer Metco Coatings BV (Lomm) / TNO Institute of Industrial Technology (Eindhoven)

(MAT)

181.51 k €

Prof.dr.ir. R. Marissen, Prof.dr. H.E.H. Meijer, Prof.dr. A. v Veen, Prof.dr. G. de With

Development of molecular screening methods for obtaining novel industrial biocatalysts 5.9 mj, 85.07 k €

Prof.dr. D.B. Janssen

DSM Research (Delft) / DSM Research BV (Geleen) / Quest International (Bussum)

Diatom silicon biomineralization as an inspirational source of new approaches to silica production 10.2 mj, 82.93 k€

Dr. W.W.C. Gieskes,

GCH.4919 (OTP)

70.34 k€

GBC.4983 (OTP)

DSM Research BV (Geleen) / NIOZ (Den Burg, Texel)

Prof.dr. R.A. van Santen, Dr. N.A.J.M. Sommerdijk, Dr.ing. E.G. Vrieling

Dutch Resolution: The Family Approach to the Resolution of Racemates. Via Gebied CW. 9.0 mj, 285.88 k€

Prof.dr. R.M. Kellogg,

DSM Research BV (Geleen) / Syncom BV (Groningen)

GPC.5206 (OTP)

45.50 k €

Dr. G.J.A. Ariaans, Prof.dr. A. Bruggink, Dr. R. de Gelder, Prof.dr. E. Vlieg

Artificial Cofactors. A marriage of homogeneous catalysis with enzymology. Via Gebied CW. 6.0 mj, 72.61 k€

Prof.dr. J.G. de Vries, Dr. J. Broos, Prof.dr. B.L. Feringa, Prof.dr. D.B. Janssen

Paper-Like Universal Display. Via Gebied CW. 6.0 mj, 54.45 k€

GSC.5216 (OTP)

Prof.dr. G. Hadziioannou

GPC.5262 (OTP)

jaarverslag 2002

GFA.5460 (OTP)

7.7 mj, 70.11 k €

Dr. K. Poelstra, Prof.dr. D.K.F. Meijer

GPC.5480 (SV)

4.1 mj, 241.41 k€

22.69 k €

NV Nederlandse Gasunie (Groningen)

11.00 k€

Dr. A.V. Mokhov

Penicillin production by Penicillium chrysogenum: Construction of novel strains that are impaired in microbody degradation

Prof.dr. M. Veenhuis,

DSM Anti-Infectives (Delft)

Dr. I.J. van der Klei

GFA.5630 (OTP)

2.0 mj, 65.80 k€

AM Pharma BV (Bunnik)

Fundamental limits of NO formation in premixed methane-air flames

Prof.dr. H.B. Levinsky,

GGC.5563 (OTP)

6.0 mj, 41.29 k€

Utilization of novel receptor recognizing peptides for the cell-specific delivery of anti-fibrotic and anti-inflammatory drugs

45.38 k €

Improving acyl CoA: isopenicillin N acyltransferase for new (and existing) applications in the fermentative biosynthesis of ß-lactam antibiotics. Via Gebied CW.

Prof.dr. B.W. Dijkstra,

DSM Bakery Ingredients (Delft)

13.61 k€

Dr. C.M.H. Hensgens

| Instelling

universiteit leiden

LBI.2822

12.6 mj, 148.39 k €

(OTP)

Biomarkers for toxicity during chronic or acute exposure. The urinary excretion of degradation products of cellular macromolecules as markers for cytotoxicity

Dr. J.H.N. Meerman, Prof.dr. A. Bast,

Unilever (Vlaardingen)

64.44 k€

Dr. J.N.M. Commandeur, Prof.dr. G.J. Mulder, Prof.dr. N.P.E. Vermeulen

LGN.4508 (OTP)

3.4 mj, 22.69 k€

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber

LWN.4527 (OTP)

3.8 mj, 506.46 k €

Landmark detection in cardiovascular images using neural networks

Towards a pulsed electron paramagnetic resonance spectrometer operating at 300 GHz

Prof.dr. J. Schmidt, Drs. H. Blok

LUMC (Leiden) / Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden)

Agfa-Gevaert NV (Mortsel, België) / Brucker Analytik GmbH (Rheinstetten, Duitsland) / Unilever Research (Vlaardingen)

197.39 k€

| eerder gehonoreerde projecten

The development of skin lipid membrane devices based on synthetic skin lipid mixtures 6.8 mj, 51.28 k€

Dr. J.A. Bouwstra, Dr. M. Ponec

Beiersdorf AG (Hamburg, Duitsland) / Cosmoferm BV (Delft) / Kinesis Holding BV (Breda) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Parvovirus B19 virus-like particles as a carrier for the induction of T cell responses. Via Gebied CW. 8.0 mj, 96.20 k€

Prof.dr. W.J.M. Spaan,

125.80 k€

LGN.4768 (OTP)

Glaxo Smith Kline (Rixensart, België) / RIVM (Bilthoven)

Dr. C.S. Brown BSc.MSc., Prof.dr. C.J.M. Melief

Novel strategies for tissue-specific delivery of oligonucleotides with therapeutic activity. Via Gebied CW. 8.0 mj, 113.08 k€

LGN.4654 (OTP)

Dr. G.A. van der Marel,

LCH.4779

(OTP)

LCH.4781

(MAT)

NV Organon (Oss) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

Prof.dr. Th.J.C. van Berkel, Dr.ir. E.A.L. Biessen, Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. A.R.P.M. Valentijn

Film formation and drying of alkyd emulsion paints. Via Gebied CW. 8.6 mj, 206.02 k€

Dr.ing. G.J.M. Koper, Prof.dr. D. Bedeaux, Mw.dr. E. Bouwman, Dr. H.T.M. van den Ende, Dr. J. Laven, Prof.dr. R. van der Linde,

Akzo Nobel Coatings BV (Sassenheim) / Avecia NeoResins (Waalwijk) / Condea Servo Delden BV (Delden) / DSM Research BV (Geleen) / DSM Resins BV (Zwolle) / Sigma Coatings BV (Amsterdam)

Prof.dr. J. Mellema, Prof.dr. J. Reedijk

Phase variation as a tool to control regulation and expression of crop protection traits in fluorescent Pseudomonas bacteria 8.3 mj, 123.92 k€

Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg, Dr. G.V. Bloemberg

Dr. J.J. Schuitmaker, Prof.dr. J. Lugtenburg

Prof.dr. J.J.M. van Alphen, Dr. G.J.J. Driessen,

LGN.4890 (OTP)

Erasmus MC (Rotterdam) / Carl Zeiss BV (Weesp) / Harimex-Ligos BV (Loenen (Vel.)) / PhotoBioChem BV (Leiden)

Environmentally friendly control of insect pests in asparagus crops in the Netherlands 5.2 mj, 44.02 k€

(GWSTW)

Genencor International BV (Leiden) / Koppert BV (Berkel en Rodenrijs) / Plant Research International BV (Wageningen) / RIVM (Bilthoven) / Rockwool/Grodan BV (Roermond) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen)

Ontwikkeling van een klinisch toepasbaar fotodynamisch therapiesysteem 12.0 mj, 199.57 k€

LBI.4792

LBI.4898

Asparagus BV (Horst) / De Groene Vlieg (Nieuwe Tonge) / Koppert BV (Berkel en Rodenrijs) / PAV (Lelystad) / Produktschap Tuinbouw (Zoetermeer)

157.01 k €

(OTP)

9.17 k €

Dr. A. Ester, J.T.K. Poll NZCSc.

Modeling, Mapping and Simulating Scalable Hierarchical Embedded Signal Processing Systems (MASSIVE) 7.0 mj, 131.60 k€

Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere, Ir. A. van Ardenne, Dr. C.M. de Vos

LES.5028

ASTRON (Dwingelo) / Adelante Technologies BV (Tiel) / DoubleBW BV (Delft) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / Interay BV (Bergum) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / TNO-FEL (Den Haag)

(ESS)

885.00 k€

jaarverslag 2002

LFC.5073

6.0 mj, 220.08 k €

(OTP)

Development of Scanning Probe Microscopy for In-situ Studies of Metal and Metal Oxide Based Model Catalysts. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.W.M. Frenken, Prof.dr.ir. A. Bliek,

Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / Synetix (Billingham, Groot Brittannië)

54.45 k €

Dr.ing. J.C. van den Heuvel, Dr. B.E. Nieuwenhuys, Dr. E.K. Poels

LPB.5113

8.0 mj, 112.55 k€

LCH.5220

4.0 mj, 139.31 k €

LCH.5221

4.0 mj, 22.69 k€

(OTP)

Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel, Dr. F.M. Klis

(STEVI)

Janssen Research Foundation (Beerse, België) / Lead Discovery Unit NV Organon (Oss) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

18.15 k€

Design and Synthesis of Heparin- and Heparan Sulphate like fragments containing both negatively and positively charged groups

Prof.dr. J.H. van Boom

Janssen Research Foundation (Beerse, België) / Lead Discovery Unit NV Organon (Oss) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

Streptomyces-mutanten voor antibioticumproductie bij gefragmenteerde groei in een fermentor. Via Gebied CW. DSM Bakery Ingredients (Delft) / Genencor International BV (Leiden)

Dr. B. Kraal, Prof.dr.ir. J.J. Heijnen

LBC.5356 (OTP)

8.0 mj, 108.23 k €

DSM Food Specialties (Delft) / Genencor International BV (Leiden) / TNO Voeding (Zeist) / Unilever Research (Vlaardingen)

Sugar-derived Fused Oxacycles Novel Combinatorial Scaffolds in Drug Discovery

Prof.dr. J.H. van Boom

LBC.5253 (OTP)

4.0 mj, 104.37 k€

Principles of cell wall remodeling of Aspergillus niger in response to cell wall degrading enzymes and inhibitors of cell wall biosynthesis

9.08 k €

The synthesis of inhibitors of enzymes involved in isoprene metabolism. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. L.H. Cohen,

Akzo Nobel Nederland BV (Arnhem) / Janssen Research Foundation (Beerse, België) / Procter & Gamble Pharmaceuticals (Rotterdam)

Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand

LGC.5583 (OTP)

6.0 mj, 48.56 k €

Prof.dr. P.J.J. Hooykaas

LPG.5651 (OTP)

3.0 mj, 7.26 k€

Efficient gene targeting in plants by transient inhibition of non-homologous recombination Add-X Biotech i.o. (Leiden) / De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Keygene NV (Wageningen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (Hendrik Ido Ambacht) / Seminis Vegetable Seeds Holland BV (Enkhuizen)

13.61 k€

Objective and reproducible quantification of comprehensive cardiac MR patient examinations: towards the ‘one-stop-shop’ in cardiac imaging

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber

Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden)

22.84 k €

| eerder gehonoreerde projecten

Efficient production of marker-free transgenic plants by agrobacteriummediated protein therapy 6.0 mj, 55.00 k€

Prof.dr. P.J.J. Hooykaas

Add-X Biotech i.o. (Leiden) / Keygene NV (Wageningen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Plant Research International BV (Wageningen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier)

Model-based roentgen stereophotogrammetric analysis of orthopaedic implants 3.0 mj, 17.24 k €

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber, Prof.dr. P.M. Rozing

LGC.5664 (OTP)

LPG.5678

AZ Maastricht / LUMC (Leiden) / Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden) / Stryker Howmedica BV (Haarlem)

(OTP)

16.34 k €

| Instelling

M_ universiteit maastricht

Modelvorming en ontwerpgereedschap voor constructies van poreuze materialen 12.0 mj, 133.87 k €

Dr.ir. J.M.R.J. Huyghe

Futura Composites BV (Heerhugowaard) / GeoDelft BV (Delft) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / RWTH Aken (Duitsland) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

Design and development of novel cytokine-like angiostatic peptides for treatment of solid tumours 6.0 mj, 83.54 k€

MGT.3759 (OTP)

64.00 k €

MPG.5456 (OTP)

Dr. A.W. Griffioen, Prof.dr. J. Wagstaff

| Instelling

N_ katholieke

universiteit nijmegen

Laserdiagnostiek van het verbrandingsproces in een dieselmotor 17.3 mj, 1005.75 k €

Prof.dr. J.J. ter Meulen

DAF Trucks NV (Eindhoven) / E.P. Controls BV (Roden) / Exxon Mobil Nederland (Breda) / KIM (Den Helder) / NOVEM (Utrecht) / PD & E Automotive BV (Helmond) / TNO-WT (Delft) / Wärtsilä Nederland BV (Zwolle)

Smooth, well adhering CVD diamond coatings on steel and non-carbide forming substrates 11.0 mj, 242.70 k €

Prof.dr. J.J. ter Meulen, Ir. J.J. Schermer

NNS.3368 (SV)

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 128.

227.94 k€

NNS.4041 (MAT)

jaarverslag 2002

NGN.4187 (OTP)

12.5 mj, 289.97 k€

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. C.G. Figdor, Dr. A.M. Vredenberg

NNS.4191 (MAT)

15.9 mj, 455.72 k€

Regenerative bone implants AMOLF (Amsterdam) / ASTRA Tech AB (Mölndal, Zweden) / Biomaterials Research Group (Bilthoven) / UMC (Utrecht) / Yamanouchi Europe BV (Leiderdorp)

4.54 k €

Ferroelectric films for optical and piezoelectric applications

Prof.dr. P.K. Larsen, Prof.dr. M.C. Elwenspoek,

AIXTRON AG (Aken, Duitsland) / IMEC (Leuven, België) / Océ-Technologies BV (Venlo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Dr. P.V. Lambeck, Prof.dr. Th.H.M. Rasing

NWI.4411 (OTP)

17.2 mj, 40.90 k €

Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer

NCH.4501 (NNT)

4.0 mj, 11.80 k€

NBI.4724

6.3 mj, 27.23 k€

Prof.dr. C.C.A.M. Gielen,

(OTP)

Criteria for the (re-)introduction of plant species in fragmented landscapes

Prof.dr. J.M. van Groenendael, Dr. J.G.M. Roelofs

Expertisecentrum LNV (Wageningen) / Grontmij Gelderland (Arnhem), Stichting Het Geldersch Landschap (Arnhem) / Vereniging Natuurmonumenten (’s Gravenland)

4.54 k €

Olefin polymerisation with late transition metals and nitrogen donors. Via Gebied CW.

Prof.dr. A.W. Gal, Dr. P.H.M. Budzelaar

Akzo Nobel Central Research BV (Deventer) / Akzo Nobel Chemicals BV (Deventer) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / TNO Industrie (Eindhoven)

27.23 k€

In-vivo tissue engineering van meniscusweefsel. Via Gebied CW.

Prof.dr. R.P.H. Veth, Prof.dr. A.J. Schouten

NGN.4822 (OTP)

6.0 mj, 201.84 k €

Acordis Industrial Fibers BV (Arnhem) / Teijin Twaron BV (Arnhem) / Unilever (Vlaardingen)

Dr. W.J. Melssen

NGN.4771 (OTP)

12.0 mj, 202.46 k €

ABZ Technology Services BV (Zeist) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / Ministerie van Verkeer en Waterstaat (Delft) / NLR (Amsterdam) / Philips Business Electronics (Eindhoven) / Thales Nederland BV (Hengelo)

Monitoring, Identification and Control of Chemical Systems and Processes using Neural Networks

Prof.dr. L.M.C. Buydens,

NNS.4769 (OTP)

4.4 mj, 80.12 k€

Een software-ontwikkelomgeving voor intrinsiek veilige gedistribueerde systemen

AZ Groningen / Hycail BV. (Noordhorn) / Polyganics (Groningen) / UMC St. Radboud (Nijmegen)

Development of microtextured membranes for soft tissue regeneration

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. A.M. Kuijpers-Jagtman

AZ Groningen / Bekaert Timeda BV (Enschede) / EMCM (Nijmegen) / IsoTis NV (Bilthoven) / Purac Biochem BV (Gorinchem)

6.82 k €

| eerder gehonoreerde projecten

Alignment of liquid crystal molecules for flat panel displays

15.6 mj, 390.63 k €

Prof.dr. Th.H.M. Rasing,

NNS.4857 (OTP)

Dejima Optical Films (Arnhem) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Dr. B. Jérôme,

117.98 k €

Prof.dr. H. van Kempen, Prof.dr. R.J.M. Nolte, Prof.dr.ir. B. Smit

Cw optical parametric oscillator for photoacoustic trace gas detection 3.7 mj, 186.12 k€

Dr. F.J.M. Harren, Prof.dr. D.H. Parker

ATO BV (Wageningen) / NIOO-CEMO (Yerseke) / NIOZ (Den Burg Texel) / UMC (Utrecht)

Performance enhancement of GaN-based microwave power amplifiers: material, device and design issues 12.2 mj, 260.92 k€

Prof.dr. P.K. Larsen, Dr. F. Karouta

Dr. P. Buma, Dr. B.W. Schreurs, Dr.ir. N.J.J. Verdonschot

Prof.dr. W.J. van Venrooij,

3.0 mj, 14.52 k€

Dr. T.M. Heskes

Axis-Shield (Oslo, Noorwegen)

Dr. H.J. Kappen, Dr. J.P. Neijt

334.17 k €

Brandmarc BV (Leusden) / Cap Gemini Ernst & Young (Utrecht) / KPN Research (Groningen)

Prof.dr. J.A. Jansen

NNN.5322 (NNT)

AMC (Amsterdam) / AZ Maastricht / AZ Nijmegen St. Radboud (Nijmegen) / HISCOM BV (Leiden) / Pfizer BV (Cappelle a/d IJssel) / Tweehuysen Consultancy BV (Malden) / UMC (Utrecht)

A ‘tissue engineering’ strategy to improve the clinical performance of percutaneous implants 3.0 mj, 93.48 k€

68.07 k€

NNN.5321 (NNT)

A decision support system for medical diagnosis using a large probabilistic network 12.0 mj, 27.91 k€

108.91 k€

NBC.5077 (OTP)

Dr. J.W. Drijfhout

Graphical Models for Data Mining

(OTP)

NKG.5061 (OTP)

CAM Implants BV (Leiden) / LUMC (Leiden) / Spierings Medische Techniek (Nijmegen) / Stryker Howmedica Osteonics (Limerick, Ierland)

The search for synthetic peptides containing modified amino acids to improve serological identification of autoimmune diseases. Via Gebied CW. 12.0 mj, 378.00 k €

NAF.5040

AIXTRON AG (Aken, Duitsland) / Philips Semiconductors (Nijmegen) / TNO-FEL (Den Haag) / Thales Nederland BV (Hengelo)

Reconstructie van grote botdefecten bij heuprevisies met nieuwe keramische materialen 4.9 mj, 68.19 k€

NNS.4968 (OTP)

NKG.5378 (OTP)

Bekaert Timeda BV (Enschede) / Brandwonden Centrum (Beverwijk) / EMCM (Nijmegen) / IsoTis NV (Bilthoven) / UMC (Utrecht)

DR. BERT KAPPEN EN DR. JAN NEIJT OVER PROMEDAS

Een vangnet voor het zwaard van Damocles project NNN.5322

| “Stapels patiëntgegevens moeten de internist naar een diagnose leiden. Promedas helpt de arts om uit al deze gegevens de correcte diagnose te stellen.”

| NNN.5322

“Als alles goed verloopt, hebben we over vijf jaar een

Valkuil

systeem dat in heel veel ziekenhuizen in Nederland gemeengoed is.” Dr. Bert Kappen en dr. Jan Neijt zijn

“Om dit te leren, is een groot aantal bruikbare data

gedreven door een gezond optimisme in hun zoektocht

vereist”, licht Kappen toe. “In het verleden is dit al een

naar een computersysteem dat artsen helpt bij het stel-

aantal keren vergeefs geprobeerd. Deze mislukkingen

len van de juiste diagnose.

hadden te maken met het feit dat de beschikbare data nooit voor diagnostische doeleinden zijn opgeslagen

Diagnostiek is een iteratief proces. Een patiënt komt

en de onderzoekers vooral te maken hadden met

binnen met klachten en de arts stelt op basis van deze

gegevens over veelvoorkomende ziektes. Om niet in

klachten een aantal hypothesen op. Deze hypothesen

diezelfde valkuil te stappen, maken wij gebruik van de

vormen de basis voor een aantal tests. De resultaten

kennis van medische experts. In Nijmegen werken we

van deze tests zijn aanleiding voor het bijstellen van

aan de ontwikkeling van de software en in Utrecht

de hypothesen. Desnoods worden deze stappen een

werkt Jan Neijt met zijn collega’s aan de levering van

aantal keren herhaald voordat de arts kan vaststellen

variabelen die wij kunnen invoeren.”

wat de patiënt mankeert. Door het enorme aantal variabelen zien artsen gemakkelijk ziektebeelden of indica-

Neijt: “De gegevens komen uit elektronisch

toren voor een bepaald ziektebeeld over het hoofd.

beschikbare databanken, Amerikaanse bibliotheken, eigen dossiers, noem maar op. In het huidige STW-

Dr. Bert Kappen, projectleider bij de Stichting Neurale

project hebben we een klein specialisme van interne

Netwerken van de Katholieke Universiteit Nijmegen,

geneeskunde, vetdiagnostiek, gekozen om het

faculteit Medische Fysica en Biofysica, en dr. Jan Neijt,

systeem voor dit specialisme te maken en te bekijken

medeaanvrager en specialist op de afdeling Interne

of het werkt. Een algemeen arts heeft kennis over alle

Geneeskunde van het Academisch Ziekenhuis Utrecht,

domeinen, maar die kennis is beperkt. Daardoor heb-

hopen met Promedas een systeem te hebben ontwik-

ben we altijd het zwaard van Damocles boven ons

keld met behulp waarvan artsen vrij snel inzicht kunnen

hoofd hangen. Een onjuiste diagnose is niet alleen

krijgen in de mogelijke ziekte van een patiënt die met

uiterst vervelend voor de patiënt maar kan ook een

bepaalde klachten kampt. Het systeem is een netwerk

specialist beschadigen. In het ergste geval kan hij

van variabelen dat na het invoeren van patiëntgegevens

voor het medisch tuchtcollege gedaagd worden. Veel

een hoge waarschijnlijkheid van een bepaalde diagnose

artsen gebruiken zakboekjes met beschrijvingen van

weergeeft. Doordat het systeem de variabelen zelf met

ziektes, gekoppeld aan bepaalde typen klachten. Het

elkaar in verband brengt, heet het ook wel een lerend

aantal mogelijke ziektes is gewoon te groot om alle

systeem.

kennis permanent paraat te hebben. De behoefte aan

| NNN.5322

jaarverslag 2002

een vangnet voor dat zwaard van Damocles is dus

relaties, de getalswaarden, in kaart kunnen brengen

groot.”

en dat is een stuk lastiger. In veel gevallen is wel bekend of variabelen van elkaar afhangen, maar is de sterkte van de relatie niet bekend. Alleen al voor de

Niets is zwart-wit

vetdiagnostiek hebben we 6988 variabelen ingevoerd. Voor de ontbrekende getalswaarden hebben we een

“In de diagnostiek is niets zwart-wit”, vervolgt Neijt.

methode ontwikkeld die met minimale aannames de

“Bepaalde waarden, zoals lichaamstemperatuur en

data volledig maakt. De kans op het vaststellen van

hoeveelheden van stoffen of verhoudingen hiertussen

een relatie is dan een technisch obstakel. Een van de

in het lichaam, spelen een rol in de vaststelling van wat

belangrijke innovaties die wij nu halverwege het

iemand mankeert.”

project hebben bereikt, is dat we een methode hebben ontwikkeld om de rekentijd op te schroeven en het

Kappen: “We maken in Promedas gebruik van

geheugen van het systeem binnen de perken te

Bayesiaanse statistiek en beschrijven het kennisdomein

houden. Op deze methode loopt een octrooiaanvraag.”

als een kansverdeling over alle daarin voorkomende variabelen, zoals diagnoses en uitkomsten van laboratoriumtesten. Wat we dus moeten doen is een

Teamwork

model maken dat de kans op een variabele, laten we zeggen de kans op hoofdpijn, optreedt bij iemand die

Het onderzoek is een duidelijk geval van teamwork.

griep heeft. Dat moet je dus doen in een netwerk van

De samenwerking tussen Nijmegen en Utrecht wordt

talloze variabelen, waarbij je ook nog eens rekening

belichaamd door fysicus Wim Wiegerink en software

houdt met de afhankelijkheidsrelaties tussen deze

ontwikkelaars Ender Akay en Marcel Nijman van

variabelen. Bij het maken van dit model treden twee

Nijmeegse zijde en vetspecialist André van Beek van

hoofdproblemen op. Ten eerste moeten we het model

Utrechtse zijde. Neijt over de samenwerking: “Het is

maken. Ten tweede moet het netwerk redelijk snel

prachtig. De ene dag leveren wij een niet werkende

kunnen rekenen als de patiëntgegevens worden

database aan, de dag erop krijgen we een volgens

ingevoerd.”

Promedas werkend systeem terug uit Nijmegen”.

“Om het netwerk te maken, heb je een structuur nodig.

In de gebruikerscommissie hebben internisten en ver-

Met andere woorden, wat is met wat verbonden, bij-

tegenwoordigers uit de ICT zitting. Tot nu toe hebben

voorbeeld de relatie tussen de kans op een hartaanval

Neijt en Kappen de commissieleden vooral ‘gebruikt’

en pijn op de borst. Hiervoor kunnen we leunen op de

als toetssteen. “We hebben het systeem door een

kennis van artsen. Daarnaast moet je de onderlinge

platform van vijftien internisten laten proberen.

| NNN.5322

Dertien van hen gaven aan dat zij het systeem zouden gaan gebruiken zodra het systeem definitief beschikbaar is. Slechts twee van hen twijfelden er nog aan.” Om Promedas definitief op de markt te brengen, zal een softwarebedrijf meer moeten doen dan alleen belangstelling tonen, zoals tot nu het geval is geweest. Neijt: “Vooral als we het systeem kunnen uitbreiden naar een volledig specialisme en het helemaal werkt, is het een te omvangrijk project om van hieruit van de grond te tillen. We voeren dan ook gesprekken met softwareleveranciers, maar moeten nog een definitieve keuze maken. Voorlopig hebben we nog genoeg te doen om het project echt af te maken.” Hiervoor rest Neijt en Kappen nog anderhalf jaar. “We zullen nog een aantal liggende onderzoeksvragen moeten oplossen. Daarbij speelt een rol dat de foutenkans groeit naarmate de complexiteit toeneemt. Vervolgens willen we al op beperkte schaal software gaan schrijven. Dan zit je echter al dicht tegen een commercieel traject aan”, aldus Kappen.

100

jaarverslag 2002

Evaluation of DOSY data by advanced chemometric methods. Via Gebied CW.

NPC.5393

(OTP)

3.0 mj, 13.84 k€

Prof.dr. L.M.C. Buydens, Dr. H.R.M.J. Wehrens

NPC.5402 (OTP)

12.0 mj, 111.63 k€

Akzo Nobel (Oss) / Bruker Spectrospin NV (Wormer) / DSM Research MIQ (Geleen) / NV Organon (Oss) / Océ-Technologies BV (Venlo) / Philips CFT (Eindhoven) / Unilever Research (Vlaardingen)

Design and synthesis of modified, linear and cyclic oligo(glyco)peptides. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. J.C.M. van Hest, Prof.dr. J.H.

DSM (Geleen) / DSM Research BV (Geleen) / TNO-PML (Rijswijk)

van Boom, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand, Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Prof.dr. H.E. Schoemaker

NAF.5492

7.0 mj, 157.46 k €

(OTP)

Prof.dr. P.K. Larsen

NKG.5546 (OTP)

3.0 mj, 109.36 k €

214.79 k €

CAM Implants BV (Leiden)

Prof.dr. J. Schoonman, Dr. J.G.C. Wolke

Radiolabeled Interleukin-8 to image infection and inflammation

Prof.dr. F.H.M. Corstens,

Mallinckrodt Medical BV (Petten)

Dr. O.C. Boerman

NGC.5611 (OTP)

9.0 mj, 181.63 k€

Dutch Space BV (Leiden) / ECN (Petten) / ESA/ESTEC (Noordwijk) / Free Energy Europe BV (Eindhoven) / Novem (Utrecht)

Porous thin apatite-coatings for medical applications prepared by electrostatic spray deposition

Prof.dr. J.A. Jansen,

NKG.5607 (OTP)

6.0 mj, 54.00 k€

Thin-film high-efficiency solar cells

45.38 k €

Growing Blood: from Fiction to Fact

Prof.dr. C.G. Figdor,

Multigen Nederland BV (Abcoude)

83.95 k€

Prof.dr. J. Feijen, Dr. D.W. Grijpma, Dr. T.H. van Kuppevelt, Dr. A.A. Poot, Dr. R. Raymakers, Dr. R. Torensma

NPC.5626 (OTP)

6.0 mj, 90.76 k€

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes,

NV Organon (Oss)

Dr. R.P. Sijbesma

NGC.5734 (OTP)

2.0 mj, 70.34 k€

Reversible immobilization in solution phase combinatorial chemistry: a novel non-covalent linking concept using multiple hydrogen bonds. Via Gebied CW.

Synthesis of novel arginine and citrulline derivatives to be used in the serological detection of autoantibodies. Via Gebied CW.

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Dr. J.W. Drijfhout, Prof.dr. W.J. van Venrooij

34.03 k €

101

| eerder gehonoreerde projecten

Metastability in mixed crystal growth processes. Via Gebied CW.

6.0 mj, 63.53 k€

Prof.dr. E. Vlieg,

NPC.5738 (OTP)

Unilever Research (Vlaardingen)

18.15 k€

Dr. W.J.P. van Enckevort, Dr. J.C. van Miltenburg, Prof.dr. H.A.J. Oonk

| Instelling

R_ erasmus

universiteit rotterdam

Ultrasound Contrast Imaging

14.6 mj, 215.67 k €

Dr.ir. N. de Jong, Prof.dr.ir. N. Bom, Dr. F.J. ten Cate, Dr.ir. Ch.T. Lancée, Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen

RKG.5104 (OTP)

AZ VU (Amsterdam) / Bracco Research S.A. (Geneve, Zwitserland) / Oldelft BV (Delft) / Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (Amsterdam) / Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / Philips Nederlands BV (Eindhoven) / Sonotron BV (Zoetermeer) / Vingmed Sound (Horten, Noorwegen)

Doppler imaging of vibration system for detection of musculoskeletal disorders 9.0 mj, 40.84 k €

Prof.dr.ir. C.J. Snijders, Prof.dr.ir. L.J. Ernst,

172.44 k €

RPG.5289 (OTP)

Enraf-Nonius BV (Delft) / Instituut voor Revalidatievraagstukken (Hoensbroek) / Pie Medical Equipment (Maastricht)

Prof.dr.ir. D.J. Rixen, Prof.dr. H.J. Stam, Prof.dr. J.A.N. Verhaar

Improving endoscopic detection of lung cancer using autofluorescence spectroscopy analysed by a neural network 6.8 mj, 98.47 k€

Dr.ir. H.J.C.M. Sterenborg, Dr.ir. R.P.W. Duin,

AZ Groningen / Avantes BV (Eerbeek) / Erasmus MC (Rotterdam) / Karl Storz (Tuttlingen, Duitsland)

Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen

Dr.ir. R. van Mastrigt

| Instelling

T_ universiteit twente

RPG.5442 (PION)

Jomed NV (Rancho Cordova, Verenigde Staten) / LUMC (Leiden) / Oldelft BV (Delft) / Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / Pie Medical Equipment (Maastricht) / UMC (Utrecht)

Development of a biophysical model to non-invasively measure urethral resistance by perineal noise recording 6.0 mj, 73.51 k€

11.34 k €

Dr. J.P. van Meerbeeck

The hunt for the vulnerable atherosclerotic plaque an Intravascular Ultrasound based quest 11.0 mj, 102.10 k€

RNN.5316 (NNT)

111.18 k €

RKG.5640 (OTP)

AZ Maastricht / Erasmus MC (Rotterdam) / Andromeda Medizinische Systeme GmbH (Taufkirchen-Potzham, Duitsland) / Diagnostic Ultrasound (IJsselstein) / PelviTec BV (Beuningen) / Urotex Medical BV (Rhenen)

102

jaarverslag 2002

TEL.3743

7.9 mj, 178.91 k €

TEL.3937

10.8 mj, 301.45 k €

TEL.4167

11.0 mj, 88.80 k €

TTN.4177

13.4 mj, 182.57 k€

(OTP)

Silicium microzeven voor biomedische toepassingen

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

(OTP)

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / Aquamarijn Microfiltration BV (Hengelo (Gld)) / NPBI International BV (Emmer-Compascuum) / NV Organon (Boxtel) / OnStream BV (Eindhoven)

All-optical ATM-switch based on Self Electro-optic Effect Devices (SEED’s)

Prof.dr.ir. W.C. van Etten,

Universiteit Gent (België)

Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr. J.H. Wolter

(SENS)

A triaxial rate gyroscope and accelerometer

Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis, Prof.dr.ir. P.H. Veltink

(OTP)

AZ VU (Amsterdam) / Bronkhorst High-Tech BV (Ruurlo) / McRoberts BV (Den Haag) / Roessingh Research en Development (Enschede) / Texas Instruments Holland BV (Almelo) / Xsens Sports Technologies BV (Enschede)

45.38 k €

Development of High Temperature Superconductors and Coils for Electric Power Applications

Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate, Prof. G.C. Damstra, Dr.ir. B. ten Haken,

CERN (Geneva, Zwitserland) / ESCETE (Enschede) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / SMI BV (Enschede) / Smit Draad (Nijmegen) / Smit Transformatoren BV (Nijmegen)

250.00 k €

Prof.dr. H. Rogalla

TWI.4197

9.0 mj, 27.23 k€

TIF.4367

15.8 mj, 365.29 k €

(WTOE)

Verdere ontwikkeling van een praktisch toepasbaar numeriek model voor driedimensionale niet-lineaire watergolven en scheepsbewegingen

Prof.dr.ir. P.J. Zandbergen

(OTP)

Flexible multiwavelength optical local access network supporting multimedia broadband services

Prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers, Prof.ir. A. van Bochove, Dr. A. Driessen, Dr.ir. S.M. Heemstra-de Groot, Dr. Y.S. Oei, Dr.ir. R.M. de Ridder, Prof.dr.ir. M.K. Smit

TWI.4412

12.0 mj, 47.19 k€

(WTOE)

ATO BV (Wageningen) / MARIN (Wageningen) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

IBM Research (Ruschlikon, Zwitserland) / Ingenieursbureau Coenecoop BV (Waddinxveen) / JDS Uniphase Netherlands BV (Eindhoven) / KPN Research (Leidschendam) / Lucent Technologies (Huizen) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Twentsche Kabelfabriek BV (Haaksbergen)

Stochastic network analysis for the design of self optimising cellular mobile communications systems

Dr. R.J. Boucherie, Prof.dr.ir. O.J. Boxma, Prof.dr. N.M. van Dijk,

CWI (Amsterdam) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / KPN Research (Leidschendam) / KPN Telecom (Den Haag) / Vodafone Group (Maastricht)

Prof.dr. H.C. Tijms

TET.4441

7.4 mj, 116.17 k €

(SENS)

Micromachined sound intensity sensors

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. T.S.J. Lammerink

AcouTronics BV (Oosterhout) / C2V BV (Enschede) / M + P Raadgevende Ingenieurs BV (Den Bosch) / Microflown Technologies BV (Zevenaar) / NMi Van Swinden Laboratorium BV (Delft) / Philips CFT (Eindhoven) / Sennheiser Electronic (Wedemark, Duitsland)

90.76 k€

103

| eerder gehonoreerde projecten

Ontwikkeling van een meerkanaals geintegreerde interferometer immuunsensor

5.5 mj, 122.88 k€

Dr.ir. J.S. Kanger, Prof.dr. J. Greve

Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher

TCT.4466

Dr. J.W.J. Verschuur, Prof.dr. K.J. Boller,

Prof.dr.ir. T. Reith, Prof.dr.ir. A.B. de Haan,

288.60 k €

Ir. G.W. Meindersma

Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr. G.J. Vancso

Prof.dr.ir. F.G. Kuper, Dr. E.W.J.M. van der Drift,

TST.4473

Aquamarijn Microfiltration BV (Hengelo (Gld)) / DSM (Geleen) / Delstar Technologies (Bristol, Groot Brittannië) / Netlon Ltd (Blackburn, Groot Brittannië) / Stork Friesland BV (Gorredijk) / TNO-MEP (Apeldoorn) / X-Flow BV (Almelo)

TST.4489

DSM Elastomers Europe (Geleen) / Flexsys BV (Deventer) / Rubber Stichting (Enschede) / Schill & Seilacher GmbH & Co. (Hamburg, Duitsland) / Vredestein Banden BV (Enschede)

Plasma processing-induced damage of the MOS system 4.0 mj, 329.45 k€

(OTP)

Dr. J.I.M. Botman

Improved performance of silica- and carbon black-filled elastomers: a.o. the Green Tyre 10.5 mj, 357.35 k€

TTN.4467

FOM-Instituut voor Plasmafysica ‘Rijnhuizen’ (Nieuwegein) / IBA (Louvain-La-Neuve, België) / NCLR BV (Enschede)

Nieuwe spacervormen voor het optimaliseren van stofoverdracht, vervuiling en energieverbruik in met spacers gevulde stromingskanalen v. membraanmodulen 6.0 mj, 129.03 k€

(OTP)

ACRB (Lemmer) / ARGOSS (Marknesse) / Koninklijke Marine (Den Haag) / RIKZ (Den Haag) / Rijkswaterstaat (Rijswijk) / TNO-NITG (Utrecht) / Waterloopkundig Laboratorium (Delft)

Infrared free electron laser by means of a racetrack microtron

9.0 mj, 432.91 k€

(SENS)

BioMerieux bv (Boxtel) / Euro-Diagnostica BV (Arnhem) / ID-Lelystad BV (Lelystad) / Mierij Meteo BV (De Bilt) / Paradocs Group BV (Tiel) / TNO-FEL (Den Haag)

Modelling of sand waves in shelf seas 5.9 mj, 15.49 k€

TTN.4446

TEL.4534

AMIS (Oudenaarde, België) / IMEC (Leuven, België) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Nijmegen)

(OTP)

18.15 k€

(MAT)

286.86 k €

(OTP)

74.87 k€

Prof.dr.ir. A.J. Mouthaan, Prof.dr.ir. S. Radelaar, Prof.dr.ir. P.H. Woerlee

Confocale Raman micro-spectroscopie in de elektronenmicroscoop: Ontwikkeling van een nieuwe applicatie voor hoge-resolutie-molecuul-analyse 10.0 mj, 408.04 k€

Prof.dr. C.A. van Blitterswijk,

FEI/Philips Electron Optics (Eindhoven) / IsoTis NV (Bilthoven)

Prof.dr. J.C. Lodder

(OTP)

352.59 k€

Prof.dr. J. Greve, Dr. C. Otto

Magnetic field probe microscope for research, development and production of magnetic recording media and heads 9.3 mj, 140.75 k€

TTF.4554

TEL.4562

Magnetic Products Oosterhout BV (Oosterhout) / NanoSensors GmbH (Wetzlar-Blankenfeld, Duitsland) / OnStream BV (Eindhoven) / Surface Imaging Systems (Herzogenrath, Duitsland)

(MAT)

104

jaarverslag 2002

TWT.4588 (OTP)

8.6 mj, 61.07 k €

TST.4624

12.9 mj, 208.67 k€

TTN.4661

10.5 mj, 265.79 k€

TTN.4662

8.8 mj, 89.85 k€

HEELFOOT

Prof.ir. J.C. Cool, Prof.dr.ir. H.J. Grootenboer, Ir. E.E.G. Hekman

(OTP)

Prof.dr. P.D.J. Grootenhuis

CombiChem Inc. (San Diego, Verenigde Staten) / DSM Fine Chemicals (Geleen) / NV Organon (Oss) / Pepscan Systems BV (Lelystad) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

24.96 k €

Near-infrared and photo-acoustic monitoring and imaging of blood perfusion (I)

Prof.dr. A.G.J.M. van Leeuwen, Dr.ir. F.F.M. de Mul, Prof.dr.ir. J.M. Thijssen

(OTP)

0.91 k €

Combinatorial libraries of synthetic receptors for in vitro and in vivo quantitation of drugs and drug metabolites

Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt,

(OTP)

Ambroise Holland BV (Enschede) / BAAT Medical Engineering (Hengelo) / OrthoDynamics (Drachten) / Roessingh Research en Development (Enschede)

AZ Groningen / Katholieke Universiteit Nijmegen / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Pie Medical Equipment (Maastricht) / UMC (Utrecht) / UMC St. Radboud (Nijmegen)

0.50 k €

Near-infrared and photo-acoustic monitoring and imaging of blood perfusion (II)

Prof.dr. A.G.J.M. van Leeuwen, Dr. L.N.A. van Adrichem,

Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Pie Medical Equipment (Maastricht) / Pie Medical Equipment BV (Maastricht)

Dr.ir. F.F.M. de Mul, Prof.dr. H. Wallinga

TEL.4682

12.0 mj, 170.43 k €

(OTP)

MOUSE: Multi-mode Optical fibre Upgrade of Star-shaped Ethernet

Prof.dr.ir. W.C. van Etten, Ir. W. Beuwer, Dr. A. Driessen, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr. Th.J.A. Popma

TEL.4756

10.0 mj, 259.11 k €

(OTP)

Aquamarijn Microfiltration BV (Hengelo (Gld)) / Ingenieursbureau Coenecoop BV (Waddinxveen) / Kymata (Enschede) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Plasma Optical Fibre BV (Eindhoven) / TYCO Electronics (Den Bosch)

6.81 k €

Reduction of 1/f Noise in MOSFETs by Switched Bias Techniques

Dr.ing. E.A.M. Klumperink, Prof.dr.ir. B. Nauta, Dr.ir. C. Salm,

Ericsson EuroLab Netherlands BV (Emmen) / National Semiconductor (Den Bosch) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Dr.ir. L.K.J. Vandamme, Prof.dr. H. Wallinga

TWI.4813

8.0 mj, 58.99 k €

TTN.4821

11.0 mj, 284.97 k€

(WTOE)

Efficient numerical schemes and nonlinear aspects beyond SVEA in optics

Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen, Dr. H.J.W.M. Hoekstra,

C2V BV (Enschede) / KPN Research (Leidschendam) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Prof.dr. Th.J.A. Popma

(OTP)

A dedicated Near-Field Optical Microscope for Molecular Biology

Prof.dr. N.F. van Hulst, Prof.dr. J. Greve, Dr. C. Otto

Optics & Mechanics Group (Eindhoven) / TM Micrscopes (Sunnyvale, Verenigde Staten) / UMC St. Radboud (Nijmegen) / Unilever Health Institute (Vlaardingen)

105

| eerder gehonoreerde projecten

Microactuator systems for nanoposition control

9.5 mj, 87.51 k €

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

Dr.ir. H.G. Kerkhoff, Prof.dr.ir. C.H. van Berkel,

Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt

181.51 k €

Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis

TST.4946

(STEVI)

ASML (Veldhoven) / Microflown Technologies BV (Zevenaar) / NV Organon (Oss) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Sentron CMT BV (Enschede) / Stork Product Engineering (Amsterdam)

TAC.4974

(OTP)

Antonius Ziekenhuis (Nieuwegein) / HortiMax BV (Pijnacker) / KON-DES (Deventer) / Priva Hortimation BV (De Lier) / Procter & Gamble (Grimbergen, België) / Sentron (Roden) / Sentron CMT BV (Enschede) / Van Essen Instruments bv (Delft)

Current Sharing in Superconductors affecting Stability and Field Quality of Superconducting Magnets 1.5 mj

(OTP)

Prof.dr.ir. Th. Krol

Ontwikkeling van een waterstofperoxide sensor voor biomedische en milieutoepassingen 6.0 mj, 170.17 k €

TEL.4925

Alcatel (Antwerpen, België) / National Semiconductor BV (Hengelo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Nijmegen)

Simon Stevin Onderzoek Nanolithography

13.8 mj, 45.35 k€

(STEVI)

C2V BV (Enschede) / IMEC (Leuven, België) / LioniX BV (Enschede) / Microflown Technologies BV (Zevenaar) / Philips Centre for Manufacturing Technology (Eindhoven)

Testable Design and Testing of Asynchronous Circuits 8.0 mj, 152.93 k€

TEL.4886

TTF.4976

(OTP)

TTF.4998

(OTP)

TES.4999

(ESS)

Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate

Electrodynamics of Aluminium Stabilised Superconductors in Large Superconducting Magnets 1.5 mj

Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate, Dr.ir. B. ten Haken

Verification of Hard and Softly Timed Systems 7.0 mj, 43.56 k€

Prof.dr. H. Brinksma,

Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Chameleon: Reconfigurable computing in hand-held multimedia computers 12.0 mj, 96.20 k€

100.00 k €

Prof.dr. F.W. Vaandrager

Dr.ir. G.J.M. Smit, Prof. dr. P.H. Hartel, Prof.dr.ir. Th. Krol, Prof.dr.ir. C.H. Slump, Ir. J. Smit

TES.5004

ASTRON (Dwingeloo) / Agere (Nieuwegein) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Emmen) / Nedap NV (Groenlo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-FEL (Den Haag) / Thales (Hengelo)

(ESS)

118.00 k €

106

jaarverslag 2002

TMF.5027

35.85 k€

TCS.5029

9.0 mj, 48.56 k €

TTF.5041

12.0 mj, 354.86 k €

TOE.5071

8.8 mj, 184.24 k €

TAC.5093

4.5 mj, 155.19 k€

(BT)

Bezoek dr. C. Cobianu, IMT Boekarest, aan MESA, UT

Prof.dr. H. Wallinga

(OTP)

Ontwerp en realisatie van een low-power grafisch systeem voor klinische toepassingen

Prof.dr.ir. C.H. Slump, Prof.dr.ing. O.E. Herrmann, Ir. J. Smit

(MAT)

Hoge dichtheidsrecording in magneetband

Dr.ir. J.P.J. Groenland, Prof.dr. J.C. Lodder, Prof.dr.ir. S.B. Luitjens

(OTP)

ALDITECH S.A. (Grenoble, Frankrijk) / EMTEC Magnetics GmbH (Willstätt, Duitsland) / ISF (Zulte, België) / Magnetic Products Oosterhout BV (Oosterhout) / OnStream BV (Eindhoven)

339.43 k €

A robust, highly sensitive chemo-optical sensor based on segmented waveguides

Dr. P.V. Lambeck, Dr. H.J.W.M. Hoekstra

(SENS)

DoubleBW BV (Delft) / Medisch Spectrum Twente (Enschede) / Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Thales (Hengelo)

BioMerieux bv (Boxtel) / Bionchip BV (Eindhoven) / C2V BV (Enschede) / Euro-Diagnostica BV (Arnhem) / Intervet International BV (Boxmeer) / LioniX BV (Enschede) / Mierij Meteo BV (De Bilt) / Paradocs Group BV (Tiel) / TNOFEL (Den Haag) / Thales Nederland BV (Hengelo)

Field Ammonia Gas Sensor on a Chip (AMINA-CHIP)

Prof.dr.ir. A. van den Berg,

IMAG BV (Wageningen) / R & R Mechatronics (Zwaag) / RIVM (Bilthoven)

Prof.dr.ir. P. Bergveld,

45.38 k €

Dr.ir. W. Olthuis, R.P. Otjes, Dr. A.J. Tüdös

TET.5120

11.9 mj, 232.34 k €

(OTP)

Contactless detection and monitoring of micro- and macrowear using imaging methods

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr. M.J. Korsten, Dr.ir. M.B. de Rooij, Dr.ir. D.J. Schipper

TWO.5154 (OTP)

12.0 mj, 204.20 k €

Corus Research (IJmuiden) / Philips (Eindhoven) / Philips CFT (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Robert Bosch GmbH FV/FLD (Stuttgart, Duitsland) / SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) / TNO Institute of Industrial Technology (Eindhoven)

99.83 k €

Efficiënte akoestische reken- en meettechnieken

Prof.dr.ir. H. Tijdeman,

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 128.

Dr.ir. W.M. Beltman,

60.04 k€

Prof.dr.ir. W.F. Druyvesteyn, Dr.ir. C.H. Venner

TES.5177

6.0 mj, 53.32 k€

(ESS)

Ontwikkeling van een embedded mobiele terminal

Prof.dr.ir. B. Nauta, Prof.dr.ir. C.H. Slump

ASTRON (Dwingeloo) / Agere (Nieuwegein) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Emmen) / Nedap NV (Groenlo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-FEL (Den Haag) / Thales (Hengelo)

399.00 k €

107

| eerder gehonoreerde projecten

A high capacity, low volume Scanning Probe Array Memory for application in embedded systems 11.0 mj, 196.94 k €

Prof.dr. J.C. Lodder, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, S. Stramigioli

Dr.ir. J.F. Broenink

Prof.dr.ir. Th. Krol

Prof.dr.ing. M. Wessling

Prof.dr. G.J. Vancso,

TES.5226

TPC.5249

(ESS)

109.00 k€

(OTP)

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / DSM Research BV (Geleen) / Shell Global Solutions (Amsterdam) / Solsep BV (Apeldoorn) / TNO Industrie (Apeldoorn)

Nanoscale wear-resistant ceramic materials with low friction

13.0 mj, 81.23 k€

(ESS)

136.00 k€

Agere (Nieuwegein) / Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Thales (Hengelo)

Nanofiltratiemembranen voor niet-waterige toepassingen. Via Gebied CW. 6.0 mj, 95.75 k€

TES.5224

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 128.

High-level Synthesis Tools for High-throughput Digital Signal Processing Applications (High2) 3.0 mj, 13.16 k€

(OTP)

Ericsson EuroLab Netherlands BV (Enschede) / NanoSensors GmbH (Wetzlar-Blankenfled, Duitsland) / OnStream BV (Eindhoven) / RHK Technology (Langen, Duitsland)

Development of a Design Framework for Heterogeneous Real Time Embedded Systems 3.0 mj, 68.07 k€

TES.5178

TFC.5287

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 128.

(OTP)

117.89 k €

Ing. H. Kruidhof, Dr.ir. D.J. Schipper, Prof.dr.ir. H. Verweij

Radiumionoforen ter vermindering van de radioactiviteit in afvalstromen en vast radioactief afval 4.0 mj, 36.30 k €

Dr. W. Verboom, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt

TWO.5367 (VDLW)

Prof.dr.ir. A. de Boer

Lithium therapy monitoring using Capillary Electrophoresis in micro-Total Analysis Systems (LICETAS) 4.5 mj, 93.03 k€

(OTP)

18.15 k€

NRG (Petten) / RIZA (Lelystad) / Shell International Chemicals BV (Amsterdam)

De Boer, Van der Leeuw hoogleraar 453.78 k €

TSC.5291

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Drs. P. Kölling, Dr.ir. R.B.M. Schasfoort

TET.5370

LioniX BV (Enschede) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht) / Micronit Microfluidics BV (Enschede) / Nanopass Ltd (Nazareth Illit, Israël) / R & R Mechatronics (Zwaag) / Sentron CMT BV (Enschede)

(OTP)

49.92 k €

108

jaarverslag 2002

TTF.5371

621.68 k €

TWI.5374

4.0 mj, 29.50 k€

TMF.5379

8.0 mj, 481.01 k €

(OTP)

High-Resolution, Low-Voltage Scanning Electron Microscope

Prof.dr.ing. D.H.A. Blank,

Maser Engineering BV (Enschede)

Dr. C.J.M. Eijkel

(WTOE)

Prediction and generaton of deterministic extreme waves in hydrodynamic laboratories

Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen

(OTP)

81.68 k €

MARIN (Wageningen) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

54.45 k €

High-K Dielectric Material for MOS Gate Dielectrics

Prof.dr.ir. P.H. Woerlee, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Dr. J. Holleman, Prof.dr.ir. B. Poelsema,

ASM Microchemistry (Leuven, België) / CTO ASM International (Bilthoven) / IMEC (Leuven, België) / Philips Research Leuven (Leuven, België) / Philips Semiconductors (Leuven, België)

Dr.ir. H. Wormeester

TMM.5384 (OTP)

5.0 mj, 165.63 k€

TES.5410

3.0 mj, 64.89 k €

TES.5417

3.0 mj, 12.25 k€

TWI.5422

4.0 mj, 4.54 k€

TFC.5426

6.8 mj, 205.33 k€

Micro Valve for Implantable Medication Delivery Systems based on Field-Effect Control of Electroosmotic Flow

Prof.dr.ir. A. van den Berg,

Medtronic Europe S.A. (Tolochenaz)

232.00 k€

Dr. J.G.E. Gardeniers

(ESS)

Development of Compositional Programming Techniques for networked heterogeneous hard real-time embedded systems

Dr.ir. J.F. Broenink,

Ordina Technical Automation (Deventer)

Prof.ir. A.W.P. Bakkers

(ESS)

Atomyste: ATOm splitting in eMbedded sYStems TEsting

Dr.ir. A. Rensink, Dr.ir. G.J. Tretmans

(WTOE)

CMG Advanced Technology (Den Haag) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Route 67 (Eindhoven) / Utopics BV (Leusden) / VDO Car Communication Nederland BV (Eindhoven)

121.00 k€

Control of control charts CQM BV. (Eindhoven) / Organon NV (Oss) / Philips Semiconductors (Nijmegen)

Prof.dr. W. Albers

(OTP)

68.00 k €

Hydrophobic silica membranes for molecular filtration of air, hydrogen and water vapour

Dr.ir. J.E. ten Elshof, Prof.dr.ir. A. Bliek, Dr. P.J. Hamersma, M.C. Mittelmeijer, Dr.ir. A. Nijmeijer

Aquamarijn Microfiltration BV (Hengelo (Gld)) / DSM Research BV (Geleen) / ECN (Petten) / Ohio State University (Columbus, Verenigde Staten) / Pervatech BV (Enter)

54.45 k €

109

| eerder gehonoreerde projecten

Exploitation of intelligent polymer hydrogels for a new class of sensors

4.5 mj, 113.45 k€

Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis

Medisch Spectrum Twente (Enschede) / Priva Hortimation BV (De Lier) / Texas Instruments Holland BV (Almelo) / Van Essen Instruments bv (Delft)

Analysis and control of transport phenomena in wet-chemical etching processes 7.5 mj, 189.23 k€

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt

Prof.dr. J. Molenaar, Prof.dr. J.J.M. Slot

Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt,

TWI.5541

(OTP)

255.02 k €

(OTP)

45.38 k €

(WTOE)

23.42 k€

(WTOE)

272.76 k€

NLR (Amsterdam)

Prof.dr.ir. B.J. Geurts

Laser Interference Lithography: for submicron magnetic, optical and micromechanic devices 13.0 mj, 308.02 k €

TWI.5481

DOW (Terneuzen) / DOW Benelux NV (Terneuzen) / DSM (Geleen) / TNO Industrie (Eindhoven)

Advanced simulation techniques for vortex dominated flows in aerodynamics 3.2 mj, 54.46 k €

TWI.5453

Etchform BV (Hilversum) / FSM Europe BV (Sittard) / Louwers Hapert BV (Hapert) / Philips Galvanotechniek Eindhoven / Stork Veco BV (Eerbeek)

Prediction of flow instabilities during polymer extrusion

6.0 mj, 19.97 k €

TTF.5439

TMM.5554 (OTP)

298.41 k€

Prof.dr. J.C. Lodder, Dr. A. Driessen, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, Dr.ir. R.M. de Ridder

Development of a continuous process for recycling/ devulcanisation of EPDM-rubber vulcanisates with amine devulcanisation agents 9.0 mj, 93.71 k€

Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr. L.P.B.M. Janssen

DSM Elastomers Europe (Geleen) / Hertel Rubber Products BV (Kampen) / Rhein Chemie Rheinau GmbH (Mannheim, Duitsland) / Rubber Resources (Maastricht)

Micro and miniaturized flow controllers for gas chromathography 9.0 mj, 94.39 k €

TPC.5610

Dr.ir. G.J.M. Krijnen

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

(OTP)

141.90 k€

(OTP)

254.38 k €

Prof.dr. M.C. Elwenspoek,

Werkbezoek Dr. V.B. Svetovoy aan Universiteit Twente, MESA+ instituut 7.26 k€

TPC.5576

TPC.5635

(BT)

110

jaarverslag 2002

TOE.5656

1.5 mj, 267.73 k€

TTF.5677

10.4 mj, 119.34 k €

(OTP)

High brightness diode lasers with holographic feedback

Prof.dr. K.J. Boller, Dr. L. Kuipers

(OTP)

NCLR BV (Enschede)

9.08 k €

Long-life low-noise microcooler

Dr.ir. H.J.M. ter Brake,

Thales Cryogenics BV (Eindhoven)

43.07 k€

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, Prof.dr. H. Rogalla

TPC.5713

5.0 mj, 72.61 k€

(OTP)

Ontwikkeling van een polyelektroliet voor een methanol brandstofcel 22.69 k €

Prof.dr.ing. M.H.V. Mulder†

| Instelling

U_ universiteit utrecht

UDG.3762 (OTP)

5.8 mj, 97.72 k€

Prof.dr. A.W.C.A. Cornelissen

UCH.4112 (OTP)

8.3 mj, 247.31 k€

UBI.4385

12.6 mj, 169.26 k €

UBI.4443

24.2 mj, 333.06 k €

Production and evaluation of a vaccine against gastro-intestinal nematodes

Catalytic magnetic colloids

Prof.dr. G. van Koten, Prof.dr. A. Philipse

(OTP)

Intervet International BV (Boxmeer)

Avantium Technologies BV (Amsterdam) / DSM Research BV (Geleen) / Engelhard De Meern BV (De Meern) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

9.08 k €

Variation in early growth potential, efficiency of nitrogen acquisition and water use in a genus of wild relatives of wheat

Prof.dr. L.A.C.J. Voesenek,

Cebeco Seeds BV (Lelystad) / Zelder BV (Gennep)

Dr. A.J.M. Peeters, Prof.dr.ir. P. Stam

(OTP)

Development of consumer good products with optimal anti-oxidant composition

Dr. J.A. Post, Dr. P.J. Rijken

Unilever Research (Vlaardingen)

1225.21 k €

111

| eerder gehonoreerde projecten

Neural Network Approach to Scale Space Grouping in Image Analysis

10.0 mj, 46.75 k€

Prof.dr.ir. B.M. ter Haar Romeny, Prof.dr.ir. M.A. Viergever

Laboratoire d’Electronique Philips (Limeil-Brevannes Cedex, Frankrijk), TNO-TM (Soesterberg)

Neural Network Approach to Scale Space Grouping in Image Analysis 10.0 mj, 46.75 k€

Prof.dr.ir. B.M. ter Haar Romeny, Prof.dr.ir. M.A. Viergever

Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. R.K. Snieder

Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. J.C. Mondt

Prof.dr. H.C. Gerritsen

Dr. J.L.M. Hermens, Dr.ir. C.A.M. van Gestel, Dr. M.H.S. Kraak

Prof.dr. P.J.M. Rottier

Dr. A.J.W. van Alphen, Prof.dr. R.M.J. Liskamp, Prof.dr. R.H. Meloen

UDG.4600

(OTP)

20.42 k€

(OTP)

Intervet International BV (Boxmeer)

A new generation of antibiotics: synthetic peptides and peptidomimetics which block porins of Gram-negative bacteria. Via Gebied CW. 9.3 mj, 124.94 k€

UBI.4552

Exxon Chemical Europe / Inc. (Machelen, België) / NAM (Assen) / Proctor & Gamble (Cincinnati, Verenigde Staten) / RIKZ (Haren) / RIVM (Bilthoven) / RIZA (Lelystad) / VROM-DGM (Den Haag)

A defective live vaccine for protection against feline infectious peritonitis. Via Gebied CW. 8.5 mj, 141.09 k€

UNS.4538 (PION)

Nikon Europe BV (Badhoevedorp) / TNO Voeding (Zeist) / Unilever Research (Vlaardingen)

New instruments in the risk assessment of chemicals in water and soil incorporating bio-availability and complex mixtures 9.6 mj, 101.65 k€

UGE.4519 (OTP)

Jason Geosystems BV (Rotterdam) / NAM (Assen) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / TNO-NITG (Utrecht)

Time-resolved spectroscopische imaging using cw excitation 122.52 k€

UGE.4518 (OTP)

GeoDelft BV (Delft) / Grontmij Advies & Techniek bv (Roermond) / Ingenieursbureau Fugro BV (Leidschendam)

Modelling the near-surface using the full-elastic wave field 4.0 mj, 57.63 k€

UGN.4496 (NNT)

Laboratoire d’Electronique Philips (Limeil-Brevannes Cedex, Frankrijk), TNO-TM (Soesterberg)

In-Situ measurement of the shear-Velocity in the shallow earth using a portable vibrator 3.0 mj, 16.34 k€

UGN.4496 (NNT)

DSM Research BV (Geleen) / Intervet International BV (Boxmeer)

UGN.4602 (OTP)

112

jaarverslag 2002

UCH.4607 (OTP)

6.3 mj, 161.71 k€

UBI.4657

9.0 mj, 105.62 k€

Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger

(OTP)

ADVANTA Seeds BV (Rilland) / Syngenta Mogen BV (Ridderkerk)

45.38 k €

Prof.dr. P.J. Weisbeek

The natural development and expression of immunity in cattle against gastro-intestinal nematode infection

Prof.dr. A.W.C.A. Cornelissen,

Diagnostic Products Corporation (Breda) / Holland Genetics v.o.f. (Arnhem)

Dr.ir. H.W. Ploeger

UGN.4966 (OTP)

12.0 mj, 307.66 k€

Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / TNO-TPD TU Eindhoven

Carbohydrate control of gene expression in plants. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.C.M. Smeekens,

UDG.4889 (OTP)

12.0 mj, 445.16 k €

Rare earth metal hydrides for optical switching applications. Via Gebied CW.

385.71 k €

Tissue Engineered Hybrid Bone for Spinal Fusion IsoTis NV (Bilthoven) / UMC (Utrecht)

Dr. W.J.A. Dhert,

181.51 k€

Prof.dr. C.A. van Blitterswijk, Dr. J.D. de Bruijn, Prof.dr. A.J. Verbout

UPC.5037 (OTP)

31.0 mj, 1075.01 k €

Catalytic Partial Oxidation of Methane Combined Air Separation. From Molecular Event to Pilot Plant

Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. O.L.J. Gijzeman, Prof.dr. G.J. Kramer, Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr.ir. L. Lefferts, Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr.

DOW Benelux NV (Terneuzen) / ECN (Petten) / Engelhard De Meern BV (De Meern) / Gastec NV (Apeldoorn) / Gastec Technology BV (Apeldoorn) / Shell Global Solutions (Amsterdam) / VIRAN (Utrecht)

635.45 k€

B.E. Nieuwenhuys, Dr. J.G. van Ommen

UIF.5055

11.0 mj, 34.03 k€

(OTP)

Prof.dr. M.H. Overmars, Dr. R.C. Veltkamp

UBC.5075 (OTP)

8.0 mj, 114.93 k€

Algorithmic Solutions (Saarbrücken, Duitsland) / Dutch Vision Systems BV (Breda) / Ellips (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-TPD (Delft)

Synthesis of defined fructan molecules in agronomically important plants. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.C.M. Smeekens

UFC.5086 (OTP)

5.0 mj, 153.15 k€

SHAME: Shape Matching Environment

ADVANTA Seeds BV (Rilland) / Cosun Food Technology Centre (Roosendaal)

New phosphors for vacuum ultraviolet excitation. Via Gebied CW.

Prof.dr. A. Meijerink

Philips Lighting BV (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Aken, Duitsland)

29.50 k €

113

| eerder gehonoreerde projecten

Selective elimination of inflammatory macrophages through immunotoxins: a novel concept in the treatment of rheumatoid arthritis 6.5 mj, 83.07 k €

Prof.dr. J.G.J. van de Winkel PhD.

Prof.dr. B. de Kruijff, Prof.dr. O.P. Kuipers,

Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger

Prof.dr. J.P.M. Tommassen

Dr. C.J.G. Bakker, Prof.dr. W.P.Th.M. Mali,

UPG.5441 (OTP)

353.95 k €

Prof.dr.ir. M.A. Viergever

Dr. J.H. Bitter,

UPC.5487 (OTP)

45.38 k €

EuroSupport (Amersfoort) / Gastec NV (Apeldoorn)

Prof.dr.ir. K.P. de Jong

Dr. F.J. Beekman, Prof.dr.ir. M.A. Viergever

Dr. H. van Dop

UPG.5544 (OTP)

KEMA Nederland BV (Arnhem) / Philips Research Laboratories (Hamburg, Duitsland) / SkyScan (Aartselaar, België)

Airborne measurement of radiances in cloudy conditions 1.8 mj, 49.46 k €

UBC.5397 (OTP)

Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / Phisimed (Maastricht) / UMC (Utrecht)

Model-based image reconstruction for 3D Transmission Tomography 6.6 mj, 58.08 k €

(OTP)

Glaxo Smith Kline (Rixensart, België)

Assembly of a supported nickel catalyst for the production of renewable natural gas 3.0 mj, 68.07 k€

UFC.5357

DSM Research BV (Geleen) / Engelhard De Meern BV (De Meern) / Norit NV (Amersfoort) / Shell Global Solutions (Amsterdam)

MRI as an alternative to X-ray for guiding intravascular interventions

10.5 mj, 267.73 k€

68.07 k€

Prof.dr. R.J. Siezen

Development of a vaccine against Neisseria meningitidis using iron-limitation inducibe outer membrane proteins as vaccine components. Via Gebied CW. 7.0 mj, 53.32 k€

UBC.5257 (OTP)

DSM Anti-Infectives (Delft) / Friesland Coberco Dairy Foods Research Centre (Deventer) / Unilever Research (Vlaardingen)

Carbon nanofibers as catalyst support. Via Gebied CW.

6.6 mj, 197.40 k€

(OTP)

AMC (Amsterdam) / Immunotoko BV (Nijmegen) / LUMC (Leiden)

Lipid II, de target voor het lantibioticum nisine. Via Gebied CW. 10.3 mj, 167.09 k€

UFA.5157

UTC.5547

(OTP)

114

jaarverslag 2002

UPB.5562 (OTP)

6.0 mj, 80.32 k€

Prof.dr. J.C.M. Smeekens, Dr. M.C.G. Proveniers

UGC.5565 (OTP)

6.0 mj, 157.01 k€

UFA.5622

Prof.dr. P.J. Weisbeek

3.0 mj, 25.41 k€

UFA.5643

6.6 mj, 180.38 k €

CR Delta / Holland Genetics (Arnhem) / Gezondheidsdienst voor Dieren (Deventer)

116.59 k €

IsoTis NV (Bilthoven) / OctoPlus BV (Leiden)

Dr. C.F. van Nostrum

(OTP)

Stabilising therapeutic proteins by supercritical drying Feyecon (Utrecht) / OctoPlus BV (Leiden)

Dr. W. Jiskoot, Prof.dr. D.J.A. Crommelin,

88.49 k€

Prof.dr. G.J. Witkamp

The fungal protein factory: increasing the number and variety of production units and production facilities

Prof.dr. H.A.B. Wösten

UPC.5733 (OTP)

3.0 mj, 108.91 k €

20.40 k €

Novel biodegredable functional poly(a-hydroxy acid)s for biomedical and Pharmaceutical applications. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. W.E. Hennink,

UGC.5683 (PION)

8.2 mj, 440.16 k €

Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier)

Heatshock proteins in bovine paratuberculosis. A novel diagnostic approach with further elucidation of immunopathogenisis and genetic aspects

Dr. V.P.M.G. Rutten

(OTP)

ADVANTA Seeds BV (Rilland) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (Hendrik Ido Ambacht)

Downy mildew genomics and plant disease resistance

Dr. G. van den Ackerveken,

U D G . 5 5 8 9 (OTP)

5.5 mj, 106.64 k €

Control of plant architecture by adapting light- and hormone signal transduction processes

| Instelling

V_ vrije

universiteit amsterdam

679.16 k €

Catalyst system for the single-step liquid-phase production of MIBK. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. A.J. van Dillen

Biomade Technology Foundation (Groningen) / DSM Food Specialties (Delft) / Plant Research International BV (Wageningen) / Proefstation voor de Champignoncultuur (Horst)

DOW Benelux NV (Terneuzen) / Engelhard De Meern BV (De Meern)

22.69 k €

115

| eerder gehonoreerde projecten

Program for discovery of novel drugs, based on the utilization of a naturally occurring soluble protein analogue of the nicotinic acetylcholine receptors 11.0 mj, 162.62 k€

Dr. A.B. Smit, Dr. T.K. Sixma

Janssen Research Foundation (Beerse, België) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

Realistic characterizations of the tumor-induction potential of chemicals. Code name: DEBtum 6.0 mj, 72.61 k€

Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman

Dr. R.E. Koes, Prof.dr. J.N.M. Mol

Prof.dr. B. Oudega, Dr. J. Luirink, Prof.dr. W.J. Quax

Prof.dr. R. Aerts, Prof.dr. W.H.O. Ernst

Prof.dr. A.S. Tanenbaum, Prof.dr. J.M. Akkermans,

90.76 k€

(OTP)

VBI.4837

(OTP)

VBI.4840

(OTP)

VWI.4949

(OTP)

KPN Research (Groningen) / NOB Interactive (Hilversum) / Océ-Technologies BV (Venlo) / PcM Interactieve Media (Amsterdam)

Dr. J. Leiwo

Ontwikkeling van melkhydrolysaten ten behoeve van de mondgezondheid en bestrijding van infecties in het maagdarmkanaal 7.0 mj, 203.50 k€

(OTP)

Gemeentewaterleidingen Amsterdam (Vogelenzang) / KIWA NV Onderzoek en Advies (Nieuwegein) / NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland (Castricum) / Provincie Noord-Holland (Haarlem) / RIZA (Lelystad) / Vereniging Natuurmonumenten (’s Gravenland)

A framework for the Electronic Sale of Information Products 10.0 mj, 32.06 k€

401.83 k€

DSM Bakery Ingredients (Delft) / Genencor International BV (Leiden) / Pharma Key BV (Groningen)

Karakterisering van sturende bodem- en vegetatie- procesparameters bij vernatting in duinvalleien 6.4 mj, 74.87 k €

VBI.4716

(OTP)

Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Genetwister Technologies BV (Wageningen) / LBO (Lisse) / Plant Research International BV (Wageningen) / Syngenta Mogen BV (Ridderkerk)

Optimisation and exploitation of SRP-mediated secretion: production of human interleukin-3 and epidermal growth factor by bacillus subtilis 8.0 mj, 70.79 k€

VBI.4692

Consultancy Kinetox (Vleuten) / DOW Benelux NV (Terneuzen) / DSM (Heerlen) / Ministerie VWS (Den Haag) / Ministerie van VROM (Den Haag) / OpdenKamp Adviesgroep BV (Den Haag) / RIVM (Bilthoven)

Genetic control and modification of inflorescence development

7.6 mj, 129.64 k€

VBI.4568

Prof.dr. A. van Nieuw Amerongen, Dr. J. Groenink, Dr. W. van ’t Hof,

VTH.5180

AM Pharma BV (Bunnik) / AZ Groningen / Campina Melkunie/ DMV International (Wageningen) / LUMC (Leiden) / Stichting Zuivel, Voeding en Gezondheid (Utrecht)

(OTP)

240.50 k €

Dr. E.C.I. Veerman

Direct linking of GC-IRMS-based microbial identitiy characterisation and ecophysiology. Via Gebied CW. 4.0 mj, 107.09 k€

Dr. J.J. Vreuls, Prof.dr. U.A.Th. Brinkman, Prof.dr. H. Irth, Prof.dr. H.J. Laanbroek, Dr. R. Pel

ATAS International BV (Veldhoven) / AquaSense (Amsterdam) / Unilever Research (Vlaardingen)

VPC.5254 (OTP)

116

jaarverslag 2002

VTH.5288

9.0 mj, 187.07 k €

VTF.5386

4.0 mj, 33.58 k€

(OTP)

Prof.dr. A. van Nieuw Amerongen,

AM Pharma BV (Bunnik) / Merck Biomaterial GmbH (Darmstadt, Duitsland)

Prof.dr. P.I.J.M. Wuisman

(OTP)

57.18 k€

Towards Quantitative Near-Field Optics Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Dr. T.D. Visser, Prof.dr.ir. H. Blok, Prof.dr. D. Lenstra

VPC.5398 (PION)

22.0 mj, 217.81 k€

Anti-microbial peptides (AMP) linked to polymethyl methacrylate (PMMA) beads for the prevention and treatment of osteomyelitis

Novel analytical screening technologies for the identification of (endogenous) ligands, interacting with orphan G-protein coupled receptors. Via Gebied CW. Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (Amsterdam) / Kiadis BV (Leiden) / LUMC (Leiden) / NV Organon (Oss) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

Prof.dr. R. Leurs, Prof.dr. H. Irth, Dr. C.P. Tensen

181.51 k€

| Instelling

W_ wageningen universiteit

WBI.3193

8.0 mj, 213.41 k€

(OTP)

Ontwikkeling en toepassing van methoden ter bepaling van de endogene aminozuursecretie in het maagdarmkanaal

Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen, Prof.dr. D. van der Heide,

CEHAVE NV (Veghel) / Productschap Diervoeder (Lelystad) / Produktschap voor granen, zaden en peulvruchten (Den Haag) / TNO Voeding (Zeist)

Prof.dr. P.J. Moughan, Prof.dr.ir. S. Tamminga, Dr. G.H. Visser

WBI.3851

7.0 mj, 69.43 k€

WBI.3871

10.2 mj, 56.16 k€

(GEWAS)

Prof.dr.ir. R. Rabbinge, Dr.ir. W.G. Flier, Dr.ir. H.J. Schouten

(GEWAS)

DACOM PLANT-Service BV (Emmen) / DLV Adviesgroep NV (Bennekom) / Opticrop BV (Vijfhuizen) / Plant Research International BV (Wageningen) / Plantenziektenkundige Dienst (Wageningen) / Proefstation voor de Akkerbouw en Groenteteelt in de volle grond (Lelystad)

Vroegheid in aardappel: fysiologische achtergrond en de relatie met vatbaarheid voor Phytophtora infestans

Prof.dr.ir. P.C. Struik, Dr.ir. L.T. Colon

WMO.4133 (OTP)

6.8 mj, 98.07 k€

Quantification of infection pressure from distant sources of Phytophtora infestans and its consequences for fungicide requirement in potato crops

DLV Adviesgroep NV (Bennekom) / Hoofdproductschap Akkerbouw (Den Haag) / Kweekbedrijf HZPC (Metslawier) / Plant Research International BV (Wageningen)

Het ontwikkelen en testen van een meetsysteem voor het bepalen van gebiedsgemiddelde verdamping en voelbare warmtestroom

Dr. H.A.R. de Bruin

EARS (Delft) / International Water Management Institute (Maurik) / Kipp & Zonen BV (Delft) / Meteo Consult BV (Wageningen) / Mierij Meteo BV (De Bilt) / Staring Centrum (SC-DLO) (Wageningen)

117

| eerder gehonoreerde projecten

Decision support systeem ten behoeve van de bestrijding van besmettelijke dierziekten bij landbouwhuisdieren 16.0 mj, 107.09 k€

Dr. M. Nielen, Prof.dr.ir. M.C.M. de Jong, Dr. M.C.M. Mourits, Prof.dr. J.H.M. Verheijden

Gezondheidsdienst voor Dieren (Deventer) / LTO Nederland (Den Haag) / Ministerie van LNV (Den Haag) / Ministerie van Middenstand en Landbouw (Brussel, België) / Produktschap voor Vee, Vlees en Eieren (Zoetermeer) / RVV (Voorburg)

Biocatalytic production of specific oligosaccharides 12.7 mj, 243.97 k €

Dr.ir. A.E.M. Janssen, Prof.dr.ir. R.M. Boom, Dr. J. van der Oost, Dr.ir. J.P. Vincken, Prof.dr.ir. A.G.J. Voragen, Prof.dr. W.M. de Vos

Prof.dr. M. Dicke, Dr.ir. R. Stouthamer

Prof.dr.ir. W.H. Rulkens, Dr.ir. A. Klapwijk

Prof.dr. M.A.M. Groenen

Dr. J.A.L. van Kan, Dr. W.H. Lindhout

Dr. A.D.L. Akkermans, Prof.dr. A.J.M. Stams,

WMK.4650 (OTP)

27.23 k€

WBI.4706

(OTP)

WBI.4712

(GWSTW)

WBI.4721

BIOCLEAR BV (Groningen) / Microscreen BV (Groningen) / PAQUES Bio Systems BV (Balk) / Pasminco Budel Zink (Budel-Dorplein)

90.76 k€

(OTP)

9.08 k €

Prof.dr. W.M. de Vos

Imbibitional stress and seed performance 9.5 mj, 72.19 k€

9.00 k €

De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Naaldwijk)

Molecular monitoring of microbial diversity in anaerobic wastewater treatment systems 8.0 mj, 93.93 k€

(GWSTW)

Intervet International BV (Boxmeer) / Nutreco (Boxmeer) / RIKILT (Wageningen)

New approaches for disease control of Botrytis cinerea 10.8 mj, 143.39 k€

WBI.4573

ALTERRA (Wageningen) / B.A.T. Services (Gent, België) / DHV Water BV (Amersfoort) / STOWA (Utrecht) / Waterschap Veluwe (Apeldoorn)

Fine mapping and molecular characterisation of quantitative trait loci (QTLs) controlling fatness in chicken 8.0 mj, 97.11 k€

309.93 k €

WLM.4479 (OTP)

Entocare (Wageningen) / Koppert BV (Berkel en Rodenrijs) / RIVM (Bilthoven)

Vermindering van de slibproductie bij de biologische zuivering van afvalwater door toepassing van oligochaete wormen 5.6 mj, 94.04 k €

(OTP)

AVEBE (Veendam) / Cosun Food Technology Centre (Roosendaal) / DSM Food Specialties (Delft) / Friesland Coberco Dairy Foods Research Centre (Deventer) / Numico Research (Wageningen) / TNO Voeding (Zeist) / Unilever Research (Vlaardingen)

A new disease in the predatory mite P.persimilis: Pathogen identification; development of a detection method and prevention and cure in mass rearing 7.0 mj, 24.58 k€

WBI.4139

Dr.ir. F.A. Hoekstra, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr. H.W.M. Hilhorst, Dr.ir. F.A.M. Leermakers

WBI.4723

Bejo Zaden BV (Warmenhuizen) / De Kooi Zaadtechnologie (Enkhuizen) / De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier)

(OTP)

118

jaarverslag 2002

WBI.4725

9.7 mj, 76.01 k €

(OTP)

Development of a rapid, multiplex PCR-based test to assess the impact of soil pollution by measuring the diversity of the nematode fauna

Dr.ir. J.E. Kammenga, Dr.ir. A.M.T. Bongers,

BedrijfsLaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek (Oosterbeek) / Doelman Advies (Wageningen) / RIVM (Bilthoven) / VROM-DGM (Den Haag)

Dr.ir. J. Helder, H. van Megen

WBI.4730

4.0 mj, 54.09 k €

WBI.4737

8.5 mj, 100.29 k€

(OTP)

Prof.dr. J.M. Vlak, Prof.dr.ir. J. Tramper

(OTP)

DSM Biologics (Groningen) / ID-Lelystad BV (Lelystad) / Intervet International BV (Boxmeer)

Genetische analyse en modificatie van zaadkwaliteit

Prof.dr.ir. M. Koornneef

WLM.4740 (PRFTS)

26.6 mj, 429.38 k €

‘Defective Interference’ bij de productie van recombinante eiwitten via BACulovirus expressievectoren in insectencellen (DIBAC)

Bejo Zaden BV (Warmenhuizen) / De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Plant Research International BV (Wageningen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier)

Novel Protein Foods: Consumer-oriented Technology Development

Prof.dr.ir. M.A.J.S. van Boekel, Dr.ir. C. de Graaf, Dr.ir. H. Gruppen, Prof.dr. M.J. Kropff, Dr.ir. G. Meerdink,

Cebeco Handelsraad (Rotterdam) / DSM Food Specialties (Delft) / Quest International (Naarden) / TNO Voeding (Zeist) / Unilever Research (Vlaardingen) / Zwanenberg Food Group (Almelo)

136.13 k €

Prof.dr. R.G.F. Visser

WBI.4797

12.0 mj, 197.40 k €

(OTP)

Prof.dr. A.J.W.G. Visser, Dr.ir. A. Schots

WBI.4802 (OTP)

4.3 mj, 27.95 k€

Prof.dr.ir. E.W. Brascamp

Dr. H. van As, Dr.ir. E. Heuvelink,

WLM.4806 (GWSTW)

4.5 mj, 107.55 k€

Dr. P.J. Schaap

68.07 k€

Hypor BV (Boxmeer) / ID-Lelystad BV (Lelystad) / IPG, Institute for Pig Genetics BV (Beuningen)

Kwaliteitsregulatie bij Tomaat

Dr.ir. U. van Meeteren,

Dr. W. Verkerke

Carl Zeiss Jena GmbH (Jena, Duitsland) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Unilever Research (Vlaardingen)

Application of covariance functions of traits during growth and ageing in pigs

Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk,

WBI.4803 (OTP)

11.0 mj, 147.48 k €

Development of multimode fluorescence correlation microscopy suitable for high throughput screening and applications in plant signal transduction research

Albert Heijn BV (Zaandam) / Bakker Centrale Inkoop BV (Barendrecht) / Coöperatieve Veiling ZON (Venlo) / De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Rockwool/Grodan BV (Roermond) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen)

Mushroom oxidative stress tolerance as a novel strategy towards environmentally sound pathogen control Coöperatieve Nederlandse Champignonkwekersvereniging (Gennep) / Plantsupport BV (Grootebroek) / Proefstation voor de Champignoncultuur (Horst)

149.75 k €

119

| eerder gehonoreerde projecten

Antagonistische en synergetische effecten van resistenties in paprika op de verspreiding van tomatenbronsvlekkenvirus en Californische trips 12.0 mj, 91.89 k€

Prof.dr. R.W. Goldbach, Dr. W.F. Tjallingii

Dr.ir. W. Takken, Dr. T.A. van Beek, Prof.dr. Ae. de Groot,

(OTP)

De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / PRI (Wageningen) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Naaldwijk) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Syngenta Seeds (De Lier)

Identification of human volatiles as attractants for bloodfeeding mosquitos 12.0 mj, 132.50 k€

WBI.4827

WBI.4834 (OTP)

Aventis Environmental Science (Bucks, Groot Brittannië) / Denka International BV (Barneveld) / VDP Laboratories / SYNTECH (Hilversum)

Prof.dr. J.C. van Lenteren, Dr.ir. J.J.A. van Loon, Dr. M.A. Posthumus

On the origin of tomato powdery mildew species and the corresponding resistance genes in the genus Lycopersion 8.0 mj, 198.98 k €

Dr. W.H. Lindhout, Dr.ir. A.B. Bonnema

De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Nickerson-Zwaan BV (Warmenhuizen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Seminis Vegetable Seeds (Honselersdijk) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen)

Characterization of disease suppressiveness of compost made from vegetable, fruit and garden waste 11.9 mj, 108.91 k€

Dr.ir. A.J. Termorshuizen, Dr. W. de Boer, Ir. H.V.M. Hamelers,

WBI.4835

(GWSTW)

45.38 k €

WBI.4836 (GWSTW)

Conviro milieu-produkten BV (Wijster) / Orgaworld BV (Uden) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Boskoop) / Scientia Terrae NV (St. Katelijne-Waver, België)

103.92 k €

Dr. G.A. Kowalchuk

Diversity, host affinity, and broad-spectrum activity of antibiotic-producing Pseudomonas spp. 8.0 mj, 92.57 k €

Dr. J.M. Raaijmakers

IRS (Bergen Op Zoom) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Lelystad) / Scientia Terrae NV (St. Katelijne-Waver, België)

Mapping of genes controlling divergent immune reactivity and disease resistance in poultry 8.0 mj, 228.25 k€

Dr. J.J. van der Poel, Dr.ir. H.K. Parmentier

Prof.dr. R.G.F. Visser

Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr. H.P. van Leeuwen, Prof.dr. A.J.M. Stams

WBI.4923

AVEBE b.a. (Foxhol)

Optimalisatie van de zware metalendosering bij anaërobe afvalwaterzuivering 14.0 mj, 190.59 k €

WBI.4846 (OTP)

Intervet International BV (Boxmeer) / Nutreco (Boxmeer) / RIKILT (Wageningen)

Isolation and characterisation of promoter sequences involved in gene expression during potato tuber formation and sprouting 5.6 mj, 80.32 k€

WBI.4843 (OTP)

(OTP)

5.45 k €

WWL.4928 (PRONW)

Bioclear BV (Groningen) / ID-TNO Diervoeding (Lelystad) / PAQUES Bio Systems BV (Balk) / RIVM (Bilthoven)

154.29 k€

120

jaarverslag 2002

WMK.4963 (PRONW)

12.9 mj, 271.36 k€

Geïntegreerde fysisch-chemische en biologische NOx-verwijdering uit rookgassen

Dr.ir. P.N.L. Lens,, Dr.ir. K.J. Ganzeveld, Prof.dr.ir. M.S.M.

Akzo Nobel Functional Chemicals BV (Amersfoort) / Biostar Development CV (Balk) / Corus Consulting & Technical Services (IJmuiden)

90.76 k€

Jetten, Dr.ir. A. Klapwijk, Prof.dr. J.G. Kuenen, Prof.dr.ir. G. Lettinga

WGC.5034 (OTP)

9.0 mj, 146.12 k €

Bayer AG (Leverkusen, Duitsland) / Danisco A/S (Copenhagen, Denemarken) / De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Keygene NV (Wageningen) / Plant Research International BV (Wageningen)

Dr. J.A.L. van Kan, Dr. J.A.E. Benen, Dr.ir. J. Visser

WBC.5084 (OTP)

4.9 mj, 89.01 k€

Cell wall degrading enzymes of Botrytis cinerea: a major target for disease control

Effect van kolloïdale en grensvlakchemische eigenschappen van zwaveldeeltjes. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart,

PAQUES Bio Systems BV (Balk) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

90.76 k€

Dr.ir. A.J.H. Janssen, Dr. A. de Keizer, Dr. E. van der Linden

WGC.5107 (OTP)

12.0 mj, 204.66 k €

Isolation and exploitation of resistance genes in Solanaceous species of which some are targeted against fungal pathogenicity factors

Prof.dr.ir. P.J.G.M. de Wit, Dr.ir. A.B. Bonnema, Dr. M.H.A.J. Joosten, Dr. W.H. Lindhout

WFA.5111 (OTP)

6.1 mj, 72.61 k€

12.0 mj, 224.62 k€

272.27 k €

Development of ABC transporter mutants of Aspergillus nidulans as innovative tools in drug discovery and secretion of secondary metabolites DSM Anti-Infectives (Delft) / Eli Lilly and Company (Indianapolis, Verenigde Staten) / Novartis Crop Protection (Stein, Zwitserland) / Novartis Research Institute (Vienna, Oostenrijk) / Syngenta (Bracknell, Groot Brittannië)

Dr. M.A. de Waard

WPB.5112 (OTP)

Cebeco Seeds BV (Lelystad) / De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Seminis Vegetable Seeds Holland BV (Enkhuizen) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen)

51.53 k€

Recombinant plant monoclonal antibodies for preventive immunotherapy of poultry against coccidiosis Hendrix UTD/Nutreco (Boxmeer) / Productschap Diervoeder (Lelystad)

Dr.ir. A. Schots,

36.30 k€

Dr.ir. H.K. Parmentier, Dr.ir. J.W. Schrama, Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen

WSC.5215 (OTP)

4.0 mj, 44.47 k€

Prof.dr. Ae. de Groot, Dr. B.J.M. Jansen

WBC.5280 (OTP)

8.0 mj, 130.39 k €

Steroiden uit Carvon. Via Gebied CW. Katholieke Universiteit (Nijmegen) / NV Organon (Oss) / Organon International (Oss)

36.30 k€

Microbial CO conversion to H2, a biological alternative for the chemical shift reaction

Prof.dr. A.J.M. Stams, Prof.dr. W.R. Hagen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr. W.M. de Vos

PAQUES Bio Systems BV (Balk) / Pasminco Budel Zink (Budel-Dorplein) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

121

| eerder gehonoreerde projecten

Development of a genome-wide physical map of potato and its application for the molecular characterization of resistance and quality traits 10.0 mj, 263.19 k€

Prof.dr. R.G.F. Visser, Prof.dr.ir. J. Bakker, Dr.ir. H.J. van Eck,

WPB.5283 (OTP)

Agrico Research BV (Bant) / Averis Seeds BV (Valthermond) / C. Meijer bv (Rilland) / Kweekbedrijf HZPC (Metslawier) / Plant Research International BV (Wageningen)

136.13 k€

Ing. T. Jesse

Fast electro-optical switching with banana-shaped liquid crystals 4.0 mj, 63.53 k€

Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Prof.dr. D.J. Broer,

Dejima Optical Films (Arnhem) / Merck UK (Southampton, Groot Brittannië) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO TPD (Eindhoven)

Prof.dr. M.J. Kropff, Prof.dr.ir. A. Stein

Dr.ir. I.J.M. de Boer

Prof.dr. M. Dicke, Dr. T. Bisseling,

45.38 k €

Dr.ir. H.J. Bouwmeester

Dr.ir. F.P.M. Govers

Dr.ir. W.J.J. Gerrits, Dr.ir. J. Dijkstra, Dr.ir. J.W. Schrama, Dr. V.V.A.M. Schreurs,

WPB.5498 (OTP)

Agrico Research BV (Bant) / Averis Seeds BV (Valthermond) / C. Meijer bv (Rilland) / Kweekbedrijf HZPC (Metslawier) / Syngenta (Berkshire, Groot Brittannië)

Improving nutrient utilization by synchronization using the preruminant calf as a model 6.0 mj, 180.52 k€

WPB.5479 (OTP)

De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Plant Research International BV (Wageningen)

Identification of Solanum genotypes sensitive to elicitins and non-elicitin-elicitors from phytophthora infestans: toward durable late blight resistance sources 6.0 mj, 57.18 k€

WLW.5446 (DPW)

Expertisecentrum LNV (Ede) / IMAG BV (Wageningen) / NVBD (Den Haag) / Nutreco Holding NV (Boxmeer) / Poultry Consulting International (Breda) / Produktschap voor Vee, Vlees en Eieren (Zoetermeer)

Ontwikkeling van een methode voor de veredeling van komkommer op versterkte aantrekking van biologische bestrijders 4.0 mj, 36.08 k €

WEB.5341 (OTP)

DACOM PLANT-Service BV (Emmen) / DLV Adviesgroep NV (Bennekom) / John Deere Fabriek Horst BV (Horst) / Plant Research International BV (Wageningen) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Lelystad) / VEWIN (Rijswijk)

A methodology to assess the contribution of animal-friendly production systems to sustainable development in pig and poultry production 4.0 mj, 25.41 k€

100.00 k €

Dr. A.T.M. Marcelis

Ecophysiological and statistical analysis of spatial dynamics and herbicide sensitivity of weedy plants for precision weed management 6.0 mj, 93.03 k€

WPC.5325 (OTP)

54.45 k €

WOB.5505 (OTP)

ID-TNO Diervoeding (Lelystad) / Orffa Nederland Feed BV (Giessen) / Productschap Diervoeder (Lelystad) / Provimi Research and Technology Centre (Sint-Stevens-Woluwe, België)

90.76 k€

Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen

Development of a versatile software protocol for ecotoxilogical risk assessment at the population level 5.5 mj, 47.42 k€

Dr.ir. J.E. Kammenga, Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman

WEB.5509 (OTP)

Alterra (Wageningen) / AquaSense (Amsterdam) / NOTOX (Den Bosch) / RIVM (Bilthoven) / TNO-MEP (Den Helder) / VROM-DGM (Den Haag)

10.13 k€

DR. JAN VOS EN AIO BART TIMMERMANS

De edele kunst van het voor de gek houden van aaltjes project WEB.5567

| Preparatie van plantenwortels voor beeldanalyse.

| WEB.5567

Hoe houd je ‘aardappelcyste-aaltjes’(nematoden) voor

Gif en resistente rassen

de gek die erop uit zijn om een aardappeloogst weg te vreten. Zeer kort door de bocht ziet dr. Jan Vos zich

“Gif was vroeger het verplichte antwoord op aardappel-

voor deze opgave gesteld. Halverwege 2001 startte hij

moeheid”, vertelt Vos. “Omdat bestrijdingsmiddelen

met promovendus Bart Timmermans een onderzoek,

(de nematiciden, red.) contaminanten bevatten

voortbordurend op het werk van oud-collega dr. ing.

die niet meer afbraken en in het grondwater terecht

Klaas Scholte. Een tussenstand.

kwamen, ontstond uitgebreide discussie over de milieuonvriendelijkheid hiervan. Hoe kwamen we

Aaltjes zijn nematoden die als eitjes in een cyste wach-

van het gebruik van gif af. Hoewel de nematiciden van

ten tot de wortels van een aardappelgewas bepaalde

vandaag minder schadelijk zijn, mogen zij alleen nog

lokstoffen uitscheiden. Door deze lokstoffen ontwaken

worden gebruikt als een boer kan aantonen dat andere

de eitjes en gaan de hieruit voortgekomen larven op

middelen niet helpen.

zoek naar de wortels van het gewas. Deze dringen ze binnen en daar eten de larven zich helemaal vol.

Onder ‘andere middelen’ verstonden we lange tijd het

De gevolgen hiervan zijn fnuikend voor de gewassen.

vinden van andere resistente rassen. Dat ging dan een

De oogst wordt beduidend minder.

tijdje goed. De nematode slaagde er bij de resistente

Jan Vos: “Deze ziekte heet aardappelmoeheid. De aal-

rassen niet in om zich te vermenigvuldigen. Maar telkens

tjes krijgen vooral een kans als een boer om het jaar

bleken er toch weer door selectie pathotypen te ontstaan

aardappelen op hetzelfde veld laat groeien. Als de

die de resistentie doorbraken. Door de techniek van het

aarde vol zit met aaltjes, dan wil ze gewoon geen

wisselen van telkens andere resistente gewassen zijn er

aardappelen meer doen groeien. Aardappelmoeheid is

overigens hele reeksen pathotypen ontstaan, waardoor

een quarantaineziekte, die door het ministerie van

later bestrijding weer extra werd bemoeilijkt.”

Landbouw streng wordt gecontroleerd. Er vliegen zelfs vliegtuigjes over landbouwgrond om te controleren of er geen velden te bekennen waren met valplekken.

Honderden planten in potjes

Dat zijn de stukken grond die het sterkst zijn besmet.” Dr.ing. Klaas Scholte vatte een aantal jaren geleden al het idee op om te experimenteren met andere Solanumsoorten in rotatie met aardappels. Als deze planten dezelfde lokstoffen zouden afscheiden, maar wortels hebben waar de aaltjes zich niet op kunnen vermeerderen, dan zouden larven uit de cyste komen en zich naar de wortel bewegen en daar van

123

124

| WEB.5567

jaarverslag 2002

ellende omkomen... Dus een groot deel van de cysten

temperatuurbehoefte, in welke klimaten en groeisei-

in de grond zouden ‘uit hun tent gelokt’ worden en

zoenen wil de bladraket nog voldoende groeien? Het

omkomen.

komt erop neer dat we de plant in dit STW-onderzoek volledig willen karakteriseren, er een wiskundig model

Op basis van een uitvoerige literatuurstudie selecteerde

van maken.”

Scholte honderd plantensoorten om te kunnen beoordelen welk plantje als ‘larvenkiller’ het beste

“We zijn begonnen de groei van de plant te bestuderen

zou kunnen dienen. De moeilijkheid was vooral dat

door hem op verschillende momenten te planten.

de plant enerzijds larven moet lokken en anderzijds

Zo kun je beginnen een gewasgroeimodel te maken.

vermenigvuldiging van de larven moet uitsluiten.

Daarvoor neem je onder meer wortelmonsters om de

De honderd plantensoorten zijn allemaal in potjes

beworteling van het gewas te bestuderen. Dat is vooral

geplant en getest. Uiteindelijk bleven er vier geschikte

van belang om later te kunnen bepalen hoeveel planten

kandidaten uit de groep van nachtschade-achtigen

in een veld moeten worden geplant om het vrij van

over. Uit deze vier bleef de raketblad (Solanum

aardappelmoeheid te krijgen. Wat betreft de kieming

sisymbriifolium) over als meest belovende kandidaat.

willen we kunnen voorspellen voor een bepaald klimaat

Vervolgens is zeer kritisch naar allerlei eigenschappen

hoe lang het duurt voordat de plant boven de grond

gekeken om te voorkomen dat nieuwe ziektes door

komt. Daarna moeten we in kaart brengen hoe snel

dit van oorsprong Latijns-Amerikaanse plantje zouden

de plant gaat groeien. Vragen zoals hoe de groei

worden geïmporteerd.

samenhangt met de hoeveelheid stikstof, water, de luchttemperatuur en de onderschepping van zonlicht moeten daarbij beantwoord worden en in formules

In kaart brengen raketblad

samengevat. In een van de hypotheses veronderstellen we een vast verband tussen de bovengrondse groei en

Scholte beëindigde in deze fase van het onderzoek

de beworteling. Het ziet er voorlopig naar uit dat we

zijn loopbaan aan de Universiteit van Wageningen

daarin gelijk krijgen. Pas in het laatste stadium van het

waarna Vos het onderzoek voortzette en via de STW

onderzoek wordt het mogelijk de mate van lokking te

Bart Timmermans kon aanstellen voor het verder in

voorspellen”, zegt Timmermans.

kaart brengen van het raketblad. “Veel wisten we al over het raketblad, maar er moesten nog een heleboel dingen onderzocht worden”, zegt Timmermans. “Hoe

Velden nog niet volplanten

lang moet het plantje staan om zijn werking te doen, is er een relatie tussen de mate van lokking en de

Over de utilisatiemogelijkheden hoeven Vos en

beworteling in de grond, hoe is het gesteld met de

Timmermans niet in te zitten. Boeren zitten te springen

| WEB.5567

om een mogelijkheid hun aardappeloogsten te beschermen. In de gebruikerscommissie zitten onder meer het Hoofdproductschap Akkerbouw en twee plantenveredelingsbedrijven. Intussen hopen Vos en Timmermans dat boeren niet op basis van de eerste voorzichtig positieve resultaten hun velden volplanten met raketblad. “Je moet het raketblad met beleid toepassen. Als je het nu al ongebreideld gaat gebruiken, doe je dat terwijl er eigenlijk niet voldoende bekend is over de eigenschappen van de plant. Er zijn nu enkele honderden hectare waarop de plant wordt gebruikt en dat is ideaal voor het onderzoek. Maar verdere commercialisering laat nog even op zich wachten. Bijvoorbeeld de vraag hoe groot de plant moet worden om voldoende werking te bereiken, is nog niet bekend. Maar dat is natuurlijk wel heel belangrijk als de plant in de verkoop gaat. Een ander punt van zorg is dat in een van de velden aardappelziekte (Phytophthora infestans, red.) is geconstateerd. De plant lijkt er zelf niet aan kapot te gaan, je moet het zien in de orde van grootte van een lichte verkoudheid, maar er moet onderzocht worden of je ook daarmee een ander kan besmetten.” Als mogelijke oplossing wordt er gezocht naar lijnen in de plantensoort die niet vatbaar zijn voor de aardappelziekte.

125

126

jaarverslag 2002

WEB.5564 (OTP)

6.0 mj, 68.07 k€

De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 128.

56.72 k €

Prof.dr. M.J. Kropff

Biological desulfurisation of hydrocarbon streams. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. G. Lettinga, Dr.ir. L.W. Hulshoff Pol, Dr.ir. A.J.H. Janssen

WPC.5704 (OTP)

6.0 mj, 99.83 k€

22.69 k €

Reduction of potato cyst nematode populations by solanum sisymbriifolium

Dr.ir. J. Vos,

WBC.5619 (OTP)

6.0 mj, 40.61 k€

Plant Research International BV (Wageningen) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Lisse)

Dr. J.A.L. van Kan

WEB.5567 (OTP)

6.0 mj, 25.41 k€

Botrytis diseases in flower bulbs: molecular diagnostics and host specificity

54.45 k €

Highly sensitive sensing via functionalized covalently bound monolayers on silicon. A new generation of FET sensors and related devices.

Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr. A.T.M. Marcelis, Dr.ir. W. Olthuis, Dr. J.T. Zuilhof

ATOFINA-Rotterdam BV (Vondelingenplaat Rt) / Industriewater Eerbeek (Eerbeek) / Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (Den Burg, Texel) / PAQUES Bio Systems BV (Balk)

HortiMax BV (Pijnacker) / IMAG BV (Wageningen) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Sentron CMT BV (Enschede)

| Lijst aanvullende gebruikers van eerder gehonoreerde projecten

AAC.4556 (OTP)

DSM Research BV (Geleen) / LC Packings (Amsterdam) / Micronit Microfluidics BV (Enschede) / NV Organon (Oss) / National Starch & Chemicals (Zutphen) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Polymer Laboratories (Heerlen) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / Unilever (Vlaardingen) / Varian Chrompack International BV (Middelburg) / Viscotek European Technical Center (Oss)

DTN.3584 (NNT) Bruel & Kjaer (Veenendaal) / Directie Materieel Koninklijke Marine (Den Haag) / GTI Industrial Services (Amsterdam) / Hewlett Packard Nederland BV (Amstelveen) / Landustrie Sneek BV (Sneek) / NAM (Hoogezand) / SKF Condition Monitoring (Zaltbommel) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / Techno Fysica BV (Barendrecht) DCT.4010 (MAT)

Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV (Rijswijk) / Akzo Nobel Coatings BV (Groot Ammers) / Bouwdienst Rijkswaterstaat (Utrecht) / DSM Resins BV (Zwolle) / Head of Services and Applied Research (Utrecht) / ITM CV (Zwijndrecht) / Intron BV (Culemborg) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / Mebin BV (Amsterdam) / Roelfstra Consultants BV (Mheer) / SPOB (Driebergen) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / Sigma Coatings BV (Amsterdam) / Silidur Benelux NV (Rotterdam) / Spanbeton BV (Koudekerk a/d Rijn) / Stork Veco BV (Eerbeek) / TNO Bouw (Delft)

DTN.4323 (OTP)

Corus Staal BV (IJmuiden) / DAF Trucks NV (Eindhoven) / Daimler Benz Aerospace Airbus GmbH (Bremen, Duitsland) / Dutch Space BV (Leiden) / Fokker Special Products BV (Hoogeveen) / Industrial Automation Integrators (Veldhoven) / NLR (Marknesse) / Philips Centre for Manufacturing Technology (Eindhoven) / Sendt (Roosendaal) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / Stork FDO BV (Amsterdam) / Urenco Nederland BV (Almelo)

DWO.5238 (OTP) BAQUS Benelux BV (Huizen) / ASML (Veldhoven) / Airborne Development (Leidschendam) / CQM BV (Eindhoven) / DSM High Performance Fibers (Heerlen) / Dutch Space BV (Leiden) / NLR (Marknesse) / Paragon Nummerical Engineering (Weert) / Philips Optical Storage (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Nijmegen) / TNO-CLC (Delft) / TNO-WT (Delft) EWE.5125 (SV)

Cyclone Fluid Dynamics BV (Waalre) / DAF Trucks NV (Eindhoven) / E.P. Controls BV (Roden) / Exxon Mobil Nederland (Breda) / Koninklijk Instituut voor de Marine (Den Helder) / Oronite European Technical Center (Vondelingenplaat Rt) / PD & E Automotive BV (Helmond) / Paul Scherrer Institut (Villigen, Zwitserland) / Shell Global Solutions International BV (Amsterdam) / TNO-WT (Delft) / Wärtsilä Nederland BV (Zwolle)

127

128

| Lijst aanvullende gebruikers van eerder gehonoreerde projecten

GBI.4804 (OTP)

jaarverslag 2002

DG Rijkswaterstaat (Bergen op Zoom) / Institut für Vogelforschung (Wilhemshafen, Duitsland) / Koninklijke Luchtmacht (Den Haag) / Ministerie van LNV (Groningen) / NAM (Assen) / National Environment Research Council (Exeter, Groot Brittannië) / RIKZ (Haren) / Stuurgroep Waddenprovincies (Leeuwarden) / Vereniging Natuurmonumenten (’s Gravenland) / Vogelbescherming Nederland (Zeist) / Waddenvereniging (Harlingen)

NNS.4041 (MAT)

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Bodycote Coating Centrum BV (Venlo) / Diamond Tools Group BV (Nijmegen) / James Walker BV (Oud Beijerland) / Katholieke Universiteit Leuven (Leuven, België) / Netherlands Institute for Metals Research (Delft) / RTC&P (Culemborg) / TNO Institute of Industrial Technology (Eindhoven) / Vereenigde Octrooibureau (Den Bosch)

TWO.5154 (OTP)

DAF Trucks NV (Eindhoven) / MARIN (Wageningen) / Microflown Technologies BV (Zevenaar) / NLR (Marknesse) / Philips CFT (Eindhoven) / Philips Domestic Appliances and Personal Care (Drachten) / SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) / Sonion Microtronic Nederland BV (Amsterdam) / TNO-TPD TU Delft

TES.5224 (ESS)

CMG Rotterdam / CMG Wireless Data Solutions (N1) BV (Maastricht) / Chess Information Technology BV (Haarlem) / Controllab Products BV (Enschede) / Océ-Nederland BV (Venlo) / Ordina Technical Automation (Deventer) / Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / Philips TASS BV (Eindhoven) / Route 67 (Eindhoven) / TNO-TPD (Delft)

TFC.5287 (OTP)

European Office of Aerospace Research & (London, Groot Brittannië) / Formatec Technical Moulding BV (Goirle) / Gimex Technische Keramiek BV (Geldermalsen) / Herikon Technische Kunststoffen BV (Almelo) / Philips CFT (Eindhoven) / Philips Domestic Appliances and Personal Care (Drachten) / Van Doorne’s Transmissie BV (Tilburg)

WEB.5567 (OTP)

AVEBE (Veendam) / Advanta Seeds BV (Kapelle) / Hildebrands Laboratorium voor Bodemziekten BV (Wijster) / Hoofdproductschap Akkerbouw (Den Haag) / Plant Research International BV (Wageningen) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Lelystad) / RZ Research BV (Metslawier) / VANDIJKE SEMO BV (Scheemda)

130

| Gehonoreerde projecten in 2002

jaarverslag 2002

HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN linkerpagina

3 5

rechterpagina

3 4

1 5

2 6

1 _ projectnummer

3 _ projecttitel

5 _ projectleider(s)

Het projectnummer, de laatste

De titel van het project, met even-

Naam van de projectleider(s) en

vier cijfers vormen het volgnum-

tueel daarachter de begeleidende

mede-aanvrager(s).

mer waarop de projecten zijn

stichting.

gesorteerd.

6 _ inkomsten 4 _ toewijzing

Op dit project de totaal gere-

2 _ programma

De door de STW aan dit project

gistreerde inkomsten (in k€ ). Dit

Hier staat vermeld in het kader

toegekende subsidie (mensjaar

zijn de rechtstreeks bij de STW

van welk programma het project

en kredieten).

ontvangen of door de instellingen

werd uitgevoerd.

zelf ontvangen inkomsten/bijdragen van derden en bijdragen ontvangen in natura.

•• _ gebruikers De gebruikers van dit project worden vermeld op pagina 147.

131

| gehonoreerde projecten in 2002

| Instelling

A_ universiteit van amsterdam

Identifying novel targets for the treatment of gastrointestinal motility disorders; The role of mast cells and neurogenic inflammation 9.0 mj, 67.00 k €

Dr. R.A.F.M. Chamuleau, Dr. R. Hoekstra

Identification of the molecular signals mediating differentiation of bone marrow cells into myocardium. Via ZonMw. 6.0 mj, 34.00 k €

(OTP)

AKG.5918

(TISSU)

Dr. G.E. Boeckxstaens MD., Dr. W.J. de Jonge, Dr. R.M. van den Wijngaard

Stem cells: a potential inexhaustible source of human hepatocytes for the bio-artificial liver 3.0 mj, 60.00 k €

AKG.5727

36.00 k €

APG.5937

(TISSU)

Dr. M. Peppelenbosch

| Instelling

B_ para-

universitaire instituten

Preparation of novel biomaterials by means of protein engineering of human growth factors and collagens and its application in vascular surgery. Via ZonMw. 5.0 mj, 20.00 k €

BGC.5940 (TISSU)

Dr. R.A. Bank, Prof.dr. J.H. van Bockel, Dr. P.H.A. Quax

| Instelling

D_ technische

universiteit delft

Long liquid slugs in stratified gas/liquid flow in horizontal and slightly inclined tubes 5.0 mj, 102.10 k €

Prof.dr. R.V.A. Oliemans

A µPIV system for medical/biological research 2.0 mj, 118.50 k€

Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt, Prof.dr.ir. J. Westerweel

Harbour siltation in turbid waters 3.0 mj, 40.50 k€

Ir. J.C. Winterwerp, Prof.dr.ir. J.A. Battjes, Dr. J. Pietrzak, Prof.dr.ir. G.S. Stelling

DSF.5537

(OTP)

113.64 k€

DSF.5695

(OTP)

34.03 k €

DCB.5723

(OTP)

132

jaarverslag 2002

DTC.5752

(OTP)

6.0 mj, 461.50 k€

DLR.5754

(SV)

2.0 mj, 163.50 k€

DAR.5756

(OTP)

7.2 mj, 740.50 k€

DAR.5761

(OTP)

2.0 mj, 167.00 k €

DAR.5763

(OTP)

3.0 mj, 45.00 k €

DPC.5772

(OTP)

7.5 mj, 175.00 k €

DCS.5777

(OTP)

7.5 mj, 76.00 k €

DIT.5780

(OTP)

10.8 mj, 32.60 k€

DWO.5797 (OTP)

3.0 mj, 167.00 k €

DLR.5813

134.52 k €

(VENI)

Ultra-hight frequency compact bipolar transistor modeling for communications Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr.ing. L.C.N. de Vreede

Modelling and Modification of HNF and HNF-Based Propellant Combustion Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts, Dr. A.E.D.M. van der Heijden, Dr. M.J. Tummers

248.00 k €

Effect of Gels on Geological Heterogeneity of Porous Media: An MRI and X-Ray Computer-Aided Tomography Study Dr. P.L.J. Zitha, Dr. P.K. Currie, Prof.dr. S.M. Luthi, Dr.ir. L. Pel

Integrating shear-wave seismic and Cone Penetration Testing to derive laterally varying geotechnical information Dr.ir. G.G. Drijkoningen, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar

Time-lapse seismic reservoir characterization Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Dr.ir. D.M.J. Smeulders

Development of multifunctional reactors for multi-step synthesis of fine chemicals Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. J.T.B.H. Jastrzebski, Prof.dr. G. van Koten, Dr.ir. T.A. Nijhuis

88.00 k €

Six Degree-of-Freedom Electromagnetic Contactless Slide System Prof.dr.ir. J. van Eijk, Prof.ir. O.H. Bosgra, Prof.dr.ir. J.C. Compter, Dr. J. Duarte, Dr.ir. E.A. Lomonova, Ir. J.W. Spronck, Prof.dr.ir. A. Vandenput

120.00 k€

Distributed model based diagnosis and repair Dr. C. Witteveen, Dr. A. Bos, Prof.dr. J.J.Ch. Meyer, Dr. N. Roos, Dr. A. ten Teije

75.78 k€

Shape optimization under conditions of partial elasto hydrodynamic lubrication Dr.ir. A. van Beek, Prof.ir. J. Klein Woud, Prof.dr.ir. D.J. Rixen

Macroscopic simulation of solid state phase transformations based on atomistic modeling Dr.ir. M.G.A. Tijssens

133

| gehonoreerde projecten in 2002

Safe airport navigation 354.11 k€

DTC.5880

(BT)

DTC.5893

(VICI)

DPC.5904

(VICI)

DTC.5961

(TFC)

DTC.5966

(TFC)

Prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers, Prof.ir. P. van Genderen, Ir. J.C. Henkus, Dr.ir. G.J.M. Janssen, Prof.dr. J.R. Long, Dr. H. Nikookar, e.a.

CACTUS IMPULSE: Context-Aware Communications, Terminal and User 1207.33 k€

(OTP)

Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht

AIR-LINK: Ad-hoc Impulse Radio: Local Instantaneous Networks 1076.18 k €

DCS.5869

Prof.dr.ir. A.J. van der Veen

Directed evolution of product formation in mixed microbial cultures 842.97 k€

(VENI)

Dr.ir. H.W.J. Russchenberg

Signal Processing for Future Wireless Communications 821.34 k€

DCB.5865

Prof.dr.ir. A.J.P. Theuwissen

Doppler-polarimetric radar observations of turbulence in heavy rain. Bezoek Prof. F. Yanovsky. 36.00 k€

(VIDI)

Dr.ir. A.J.H.M. Reniers

Solid-state image sensors in deep sub-micron CMOS technology 9.0 mj, 412.50 k€

DET.5851

Dr.ir. R. Heusdens

Modelling of complex beach morphodynamics 123.71 k€

DWO.5848 (VIDI)

Prof.dr. C.W. Scherer

Adaptive sound coding 400.87 k €

(VIDI)

Dr.ir. E. Theunissen

Efficient analysis and synthesis tools for robust and scheduled controller design against time-varying and dynamic uncertainties 405.44 k €

DET.5844

Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk, Ir. P.J. van Vliet

134

jaarverslag 2002

DCS.5975

3.0 mj, 74.50 k€

DCT.5979

Naar de werving van wetenschappelijke kennis over stedelijk-regionaal ontwerp-inhoudelijk en methodologisch

(ASP)

Drs. I.T. Klaasen

A speckle interferometer for measuring dynamic phase changes

(OTP)

Prof.dr.ir. J.J.M. Braat

Stochastic modelling of nearshore wave-wave interactions for operational wave models

(OTP)

3.0 mj, 20.20 k €

DEL.6050

Computational aeroelasticity for application to flexible smart aircrafts Dr.ir. H. Bijl

3.0 mj, 140.00 k€

DCB.6025

Bezoek Prof.dr. A.G.R. Evans aan TU Delft, ITS

(ASP)

175.12 k €

DMR.6019

Prof.ir. F.S.K. Bijlaard, Prof.dr.ir. A.A.A. Molenaar, Prof.dr.ir. J. Wardenier

Prof.dr. P.J. French

155.92 k€

DCB.6006

Verlenging levensduur van stalen orthotrope brugdekconstructies met bijbehorende deklaagconstructies

(BT)

9.00 k€

DLR.6004

Prof.ir. L. van der Sluis, Prof.dr.ir. R.P.P. Smeets

(OTP)

4.8 mj, 200.00 k €

DET.6002

Digital testing of vacuum circuit breakers

(OTP)

Prof.dr.ir. J.A. Battjes, Dr.ir. L.H. Holthuijsen

Learning from nature

(STEVI)

6.1 mj, 194.00 k€

Prof.dr. P.J. French

| Instelling

E_ technische

universiteit eindhoven

ETC.5579

(OTP)

5.0 mj, 36.30 k€

Towards ultrafast all-optical packet switched telecommunication networks

Dr. H.J.S. Dorren, Prof.ir. G.D. Khoe

145.36 k €

135

| gehonoreerde projecten in 2002

A Model Based Controller for Diesel and Lean-Burn Engines, to Optimize both Emissions and Fuel Consumption. Via Gebied CW. 7.1 mj, 497.23 k€

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx

Gas-Liquid Solid-Foam Reactors: A study of reaction engineering characteristics 3.0 mj, 327.50 k€

Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr.ir. B.F.M. Kuster

Computer-algebraic methods for the construction of designs of experiments 3.0 mj, 11.00 k €

Prof.dr.ir. D.H. van Campen

Ultra-fast all-optical packet switching 403.20 k€

EWI.5786

(WTOE)

••

EWO.5792 (OTP)

15.00 k€

EET.5820

(VIDI)

ETF.5856

(VIDI)

EWO.5874

(SV)

Dr.ir. H.J.M. Swagten

Dr.ir. R.I. Leine

Key components for 160 to 640 Gbit/s Optical Time domain multiplexed (OTDM) networking 277.84 k€

45.00 k€

EMM.5901 (VICI)

Bezoek van dr.ir. R.I. Leine aan prof.dr. C. Glocker in Zürich 10.60 k€

(OTP)

Dr.ir. R.J.M. Bastiaans, Prof.dr. L.P.H. de Goey, Prof.dr. N. Peters

Spintronics 841.62 k€

EPC.5784

Dr. M.D. Bowden

Influence of bio-gas addition on the flame stability of lean premixed gas-turbine combustors 5.5 mj, 77.25 k €

234.37 k€

Dr. H.J.S. Dorren

Experimental study of plasma breakdown 404.37 k€

(OTP)

Prof.dr. A.M. Cohen, Dr. J.B. Dijkstra

Development of dynamic stability prediction and optimization methods for virtual stability prototyping of thin-walled structures 6.0 mj, 130.00 k€

EPC.5774

Dr. E.A.J.M. Bente, Prof.ir. A.M.J. Koonen, Prof.dr.ir. M.K. Smit, Dr.ir. H. de Waardt

EWO.5928 (BT)

0.50 k €

ETC.5957

(TFC)

••

136

jaarverslag 2002

ETC.5960

297.34 k €

ETC.5963

Prof.ir. A.M.J. Koonen, Dr.ir. M.J. Bastiaans, Prof.dr.ir. J.W.M. Bergmans, Dr.ir. P.C.W. Sommen, Dr.ir. F.M.J. Willems

Prof.dr. D. Lenstra, Dr. A. Driessen, Prof.ir. G.D. Khoe, Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr. J.H. Wolter

Prof.dr.ir. A. Vandenput, Dr. J. Duarte, Ir. M. Hendrix

Compression induced damage in an engineered muscle tissue model

(ASP)

178.42 k €

ECB.6005

Integration of sustainable energy sources through power electronic converters in small, distributed, electricity generation systems

(OTP)

5.0 mj, 208.00 k€

EFB.6003

Towards ultrafast communications

(TFC)

759.76 k€

ECS.5984

High capacity multi-service in-house networks using mode group diversity multiplexing

(TFC)

Dr. C.V.C. Bouten

Behaviour and design of trapezoidal corrugated steel sheets, subjected to the combined action of bending moment and concentrated load

(ASP)

177.84 k€

Dr.ir. M.C.M. Bakker

| Instelling

G_ rijks

universiteit groningen

GFA.5697

8.0 mj, 50.50 k€

GWI.5798

Dr. G.M.M. Groothuis

Dr.ir. F.W. Wubs, Prof.dr.ir. H.A. Dijkstra

Voice diagnostics in a new perspective

(OTP)

8.5 mj, 75.90 k€

Prof.dr. H.K. Schutte, Prof.dr. H.F. Mahieu

| Instelling

20.00 k€

Reconstruction of the time-mean absolute velocity field of the ocean circulation

(WTOE)

6.0 mj, 28.00 k €

GKG.5973

Development and validation of an in vitro system to predict intestinal drug metabolism and toxicity in man

(OTP)

universiteit leiden

75.00 k€

137

| gehonoreerde projecten in 2002

Isolation and characterisation of bacteria suited to control fungal plant diseases in stonewool substrate culture 6.0 mj, 118.50 k€

Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg, Dr. G.V. Bloemberg

Micro-Iontophoresis Needle Array (MINA) 11.1 mj, 128.00 k €

Dr. J.A. Bouwstra, Prof.dr.ir. A. van den Berg, R. Luttge

Development of novel therapeutics for cardiovascular disorders via a multidisciplinary combination of phage display and organic chemistry 5.0 mj, 120.00 k €

Dr.ir. E.A.L. Biessen, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand, Prof.dr. H.S. Overkleeft

LBI.5884

(OTP)

35.00 k€

LPG.5950

(OTP)

105.00 k€

LFA.5952

(OTP)

20.00 k€

| Instelling

M_ universiteit maastricht

Stem cell based cardiomyocyte differentiation and characterization in 3D cultures. Via ZonMw. 4.0 mj, 40.00 k €

MKG.5942

(TISSU)

NAF.5663

(OTP)

NTF.5688

(OTP)

NKG.5758

(OTP)

NWI.5759

(OTP)

Dr. P.A. Doevendans, Prof. J. de Bakker, Mw.dr. C.L. Mummery

| Instelling

N_ katholieke

universiteit nijmegen

Molecular Velocity-field Measurement 5.6 mj, 150.20 k€

Dr. N.J. Dam, Prof.dr. J.J. ter Meulen, Dr.ir. N.M. Sijtsema

A quantum cascade diode laser-based trace gas detector; a tool for non-invasive medical diagnostics 5.0 mj, 151.50 k€

Dr. F.J.M. Harren

DNA-lipid films for tailor-made implant surfaces 6.0 mj, 134.00 k€

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. R.J.M. Nolte, Dr. N.A.J.M. Sommerdijk, Dr. X.F. Walboomers

Ontwikkeling van nieuwe statistische methoden voor auditing 7.0 mj, 30.50 k€

Dr. M.C.A. van Zuijlen

DR. GENY GROOTHUIS

“Onderzoek de effecten op geneesmiddelen met minder proefdieren” project: GFA.5697

| “Kleine stukjes darmweefsel worden ingebed in cylinders van agarose om tot dunne plakjes te kunnen worden gesneden.”

Voorkennis is in de ene discipline een doodzonde, in

“Bij de ontwikkeling van geneesmiddelen moet je

de andere een bittere noodzaak. Het laatste is het

kijken naar de effecten van geneesmiddelen in het

geval bij de disciplinegroep Farmacokinetiek & Drug

lichaam. Wat doet het lichaam met het geneesmiddel.

Delivery van het onderzoeksinstituut GUIDE van de

Drie processen zijn er in elk geval bij betrokken:

Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de

er is sprake van opname, omzetting en uitscheiding.

Rijksuniversiteit Groningen, waar dr. Geny Groothuis

Omzetting heet in vaktermen metabolisme. Op dit

onderzoek leidt naar de verwerking van geneesmid-

moment wordt dit proces vooral op proefdieren getest

delen in het menselijk lichaam.

voordat het op mensen wordt getest. Gebleken is

| GFA.5697

echter dat de uitslagen van deze testen per diersoort

verwijdering van delen van nieren, longen en darmen.

sterk kunnen verschillen, waardoor ze weinig voor-

Van overledenen is het soms ook mogelijk weefsel

spellende waarde hebben voor de verwerking in de

te gebruiken”.

mens. Daarom zijn we ons in de farmacokinetiek gaan concentreren op het streven om metabolisme

Het weefsel dat op deze manier wordt verkregen, wordt

en toxiciteit met menselijk weefsel in vitro te

in dunne schijfjes van een kwart millimeter gesneden

voorspellen. Hiervoor werd een in vitro systeem

omwille van een goede voorziening van alle cellen

ontwikkeld waarbij plakjes weefsel in een geschikt

van voeding en zuurstof. Vervolgens kan het schijfje

medium in leven worden gehouden gedurende enkele

worden geïncubeerd met de te onderzoeken stof. Dit

dagen.”

klinkt allemaal eenvoudig maar alleen al het bepalen van wat je aan de slice moet toevoegen om hem goed te houden, is complex.

Cryopreservatie Daarnaast onderzocht de onderzoeksgroep van

Eerder op menselijk weefsel overstappen

Groothuis of schijfjes lever bij een temperatuur van -200° Celsius houdbaar waren. Hoewel er enig kwali-

Wat de farmaceutische industrie nu graag wil weten,

teitsverlies na ontdooien optreedt, blijkt het invriezen

is het volgende. Zij test vooralsnog op dieren en

(cryopreservatie) van schijfjes een goede methode

schakelt daarna over op mensen. Het gebeurt echter

om ze te bewaren om na ontdooien het metabolisme

vaak dat testresultaten op bepaalde proefdieren bij

te bestuderen. Dit geldt zowel voor schijfjes van

bepaalde geneesmiddelen niet bruikbaar zijn om

proefdierweefsel als voor die van menselijke organen.

te voorspellen hoe deze geneesmiddelen in het

“Dit maakt het mogelijk een ‘bank’ aan te leggen van

menselijke lichaam zullen worden verwerkt. Blijkt de

schijfjes, waardoor je al veel minder proefdieren nodig

industrie dus de verkeerde diersoort te hebben

zou hebben om geneesmiddelen te testen. Ook zou

gebruikt en het gaat niet goed met de experimenten

zo’n bank kunnen dienen voor de opslag van schaarse

op de mens, dan staat ze weer op nul. Idealiter zou

schijfjes menselijk weefsel,” vertelt Groothuis.

de industrie goed geconserveerde organen van een

“Om aan menselijk onderzoeksmateriaal te komen,

groot aantal verschillende dieren moeten hebben

zijn er verschillende groepen bronnen, die met toe-

om per geneesmiddel te bepalen welk dier het beste

stemming van de betrokkenen te gebruiken zijn voor

overeenkomt met de mens. Door eerder op menselijk

onderzoek. Bij transplantaties van organen blijft er

weefsel te kunnen overstappen, zou de industrie

wel eens iets over, bij verwijdering van een levergezwel

veel proefdieren kunnen sparen. Organon, Solvay,

blijven er ook ‘gezonde’ stukken over, evenals bij

Yamanouchi Europe en Pharmacia zitten dan ook

139

140

| GFA.5697

jaarverslag 2002

in de gebruikerscommissie van het nieuwe, in 2002

een gerenommeerd wetenschappelijk tijdschrift de

gehonoreerde, STW-onderzoek van Groothuis dat voort-

opmerking maakte dat iedereen toch weet dat de lever

borduurt op eerder onderzoek van Ruben de Kanter.

nu eenmaal altijd het best te onderzoeken orgaan is.”

Lange tijd ging de wetenschap uit van de lever als

Om het bewijs uit het voorgaande onderzoek verder

het orgaan dat voornamelijk verantwoordelijk is voor

te ondersteunen, voegt Groothuis in het nieuwe onder-

het metabolisme van geneesmiddelen. Groothuis: “Uit

zoek nieuwe stoffen toe. Daarnaast wil zij onder meer

eerder onderzoek van Ruben de Kanter was ons al

darmschijfjes 24 uur incuberen om beter in beeld te

gebleken dat de nier, de dikke en dunne darm en long

krijgen hoe het transport, metabolisme en de afvoer

hierin ook een rol vervullen. De darm vervult zelfs

in de darm in hun werk gaan.

voor een aantal geteste verbindingen een minstens zo belangrijke rol als de lever.”

De utilisatie van het onderzoek zal zich zowel op de universiteiten als ook in de farmaceutische industrie afspelen. Immers, als opnieuw blijkt dat ook schijfjes

Nieuwe inzichten dringen moeizaam door

van andere organen zich lenen voor het testen van geneesmiddelen, kan het aantal proefdieren omlaag.

In het onderzoek van De Kanter zijn vier modelstoffen

Bovendien is het natuurlijk beter om geneesmiddelen

gebruikt om de verwerking in het menselijk weefsel

direct op menselijke organen te kunnen testen, omdat

te bestuderen. Op basis van deze stoffen kwam

uitslagen van testen op dieren niet altijd iets zeggen

De Kanter tot de conclusie dat de darm, de nier en

over de verwerking van een middel bij mensen. Ook

de longen net als de lever een belangrijke rol kunnen

de voedingsmiddelenindustrie zal grote belangstelling

vervullen in het testen van geneesmiddelen. Nadat

hebben voor de resultaten van het onderzoek.

de slices van deze organen aan de stoffen waren blootgesteld, werden de afbraakproducten (metabolieten) bestudeerd. Voor drie stoffen bleken de leverschijfjes de meeste metabole activiteit te vertonen. Voor één stof produceerden de longschijfjes de meeste metabolieten. Voor twee stoffen bleken darm- en nierschijfjes half zoveel metabolieten te produceren als de leversschijfjes. Groothuis: “Voor de buitenstaander kan dat klinken als interessante informatie, maar in ons vak is dit een buitengewoon onderzoeksresultaat. Dat gaat zelfs zo ver dat een referent van

141

| gehonoreerde projecten in 2002

Preparation of calcium phosphate cement loaded with poly (PLGA) microparticles 25.32 k€

Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten

Quantitative nucleic acid sequence based amplification (NASBA) to monitor malaria drug resistance 4.0 mj, 86.17 k€

(OTP)

54.00 k €

NFA.6009

(OTP)

NGC.6028 (OTP)

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes

Bezoek Dr. P.R. Hageman aan Prof. L. Eastman, Cornell University, U.S.A. 14.00 k€

NPC.5987

Dr. R.W. Sauerwein

Synthesis of novel peptide substrates to monitor the thrombin activity in blood. Via Gebied CW. 3.0 mj, 210.00 k €

NPG.5941 (TISSU)

Dr. T.H. van Kuppevelt, Dr. J. Schalkwijk

Improving the applicability of the ANaerobic AMMonium OXidation (ANAMMOX) process 6.0 mj, 170.50 k€

NGC.5926 (TISSU)

Dr. R. Torensma, Prof.dr. C.G. Figdor

Molecularly-defined biomatrices for tissue-engineered skin: biomedical and industrial applications 4.0 mj, 44.00 k €

(BT)

Prof.dr. J.A. Jansen

Engineering Vaccine Cartridges (ENVAC) 4.5 mj, 50.00 k €

NKG.5762

NOE.6073

(BT)

Dr. P.R. Hageman

| Instelling

T_ universiteit twente

EXPLORE: Experimentation Platform for Organic Reactions 7.5 mj, 192.35 k€

••

TMR.5636

••

Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. J.G.E. Gardeniers, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Dr. W. Verboom

Robust inversion of nonlineair dynamic systems (INVERT) 7.5 mj, 122.52 k€

TMM.5605 (OTP)

Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Prof.dr.ir. A. de Boer

(OTP)

211.50 k€

142

jaarverslag 2002

TPC.5694

(OTP)

5.0 mj, 179.00 k€

TTF.5696

(OTP)

6.5 mj, 170.00 k€

TPC.5739

(OTP)

6.0 mj, 79.41 k€

TSC.5751

(OTP)

8.0 mj, 73.00 k €

TPC.5776

(OTP)

6.0 mj, 131.60 k€

TTC.5789

(EG)

3.66 k€

TCS.5791

(OTP)

8.0 mj, 412.00 k €

TWO.5805 (OTP)

8.9 mj, 52.00 k €

TTF.5816

Prof.dr.ir. L. Lefferts

47.88 k €

Next generation fluorine based VUV excimer lasers Dr. P.J.M. Peters, Dr.ing. H.M.J. Bastiaens

360.00 k €

Organic acid and protein recovery and fractionation using direct acidification by bipolar membrane electrodialysis. Via Gebied CW. Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr.ir. N.F.A. van der Vegt

22.69 k €

Ontwikkeling van nieuwe chelaatliganden voor specifieke actinide-binding bij de verwerking van hoog-radioactieve processtromen Dr. W. Verboom, Dr. W.L. Driessen, Prof.dr. J. Reedijk, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt

35.00 k€

Synthesis and preparation of a new generation gas separation membranes. Via Gebied CW. Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr.ir. N.F.A. van der Vegt

18.15 k€

Humanitarian demining

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien

6.0 mj, 198.00 k€

TTF.5795

A new method for research and development of heterogeneous catalysts and catalytic processes in liquid phase

(OTP)

6.5 mj, 265.00 k €

Cmos nano-wire communication Dr.ing. E.A.M. Klumperink, Prof.dr.ir. B. Nauta, Prof.ir. A.J.M. van Tuijl

Rapid Trace-gas Detector and Analyzer (RTDA) Prof.dr. K.J. Boller, Dr. F.J.M. Harren

143.45 k€

modelling of spatial and temporal variations in offshore sandwaves: process-oriented vs stochastic approach Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher, Dr. R.M.J. van Damme

Development of a superconducting MgB2/Fe wire for MRI scanner systems Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate

70.00 k€

143

| gehonoreerde projecten in 2002

Engineerd model systems and novel device concepts using epitaxially layered materials 135.07 k €

(VICI)

TPG.5923

(TISSU)

TWO.5927 (OTP)

31.00 k€

TTC.5956

(TFC)

TTF.5982

(BT)

TPC.5990

(OTP)

Dr.ir. B. ten Haken

Reliability of wet chemical etching of silicon 9.0 mj, 225.00 k €

TTF.5909

Dr.ir. G.J.M. Smit, Prof.dr.ir. C.H. Slump

Bezoek van Dr.ir. B. ten Haken aan Prof. J. Clark University of California 35.00 k€

(OTP)

Prof.dr.ir. J. Meijer, Prof.dr.ir. J.B. Jonker

Adaptive Wireless Networking 335.80 k€

TTN.5879

Prof.dr. J. Feijen, Prof.dr. C.A. van Blitterswijk

Naadvolg- en inspectiesysteem voor het robot laserlassen 6.5 mj, 54.00 k €

(VIDI)

Prof.dr.ing. D.H.A. Blank

An artificial extra cellular matrix for the regeneration of cartilage. Via ZonMw. 6.0 mj, 45.00 k €

TTF.5847

Dr.ir. J. Flokstra, Prof.dr. G. Frossati

Nanoscale devices based on artificial materials 845.00 k€

(VIDI)

Dr.ir. H.J.W. Zandvliet

Nearly quantum-Limited squids for extreme small displacements sensors application to minigrail (NQLS) 4.0 mj, 136.00 k€

TTF.5840

Dr.ir. W. Steenbergen

Molecular Electronics 405.60 k €

(VENI)

Dr.ir. G. Koster

Low coherence optical probing of structure and microcirculatory function in living tissue with a multi-scale strategy 405.60 k €

TTF.5821

Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr. W.J.P. van Enckevort, Dr.ir. H.V. Jansen, Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr. E. Vlieg

144

jaarverslag 2002

TTF.5998

4.5 mj, 164.00 k€

TWI.6012

TMM.6017

High-speed micro/nanofluidics for bio-applications Prof.dr.ir. A. van den Berg

Reversal & interaction studies of nanosized magnetic structures for very high density recording Prof.dr. J.C. Lodder

Bezoek van Prof.dr. M. Elwenspoek aan Dr.ir. V.B. Svetovoy

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

Two-phase flows with free surfaces

(GMS)

7.5 mj, 22.75 k€

TSF.6104

Dr.ir. A.J. Annema, Prof.dr.ir. F.G. Kuper, Dr.ir. C. Salm

(BT)

27.00 k€

TSF.6102

Reliable RF, Robust RF Power-Drivers in low-voltage CMOS technology

(STEVI)

6.0 mj, 260.00 k€

TET.6055

Prof.dr. A.J. van der Schaft, Dr.ir. P.C. Breedveld

(STEVI)

6.4 mj, 234.40 k€

40.00 k€

Port-based approach of complex distributed-parameter system models for analysis and simulation

(OTP)

6.0 mj, 298.00 k€

TMM.6016

Dr.ir. H.J.M. ter Brake, Prof.dr. M.J. Peters, Dr. H.W.P. Quartero, Prof.dr. H. Rogalla

(WTOE)

5.0 mj, 63.00 k €

TCS.6015

5cc FHARMON: 5 kelvin Cryocooler-cooled Fetal Heart Monitor

(OTP)

Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr. D. Lohse, Prof.dr. A. Prosperetti, Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt

Formation of dense wall layer in high-speed swirling dispersed multi-phase flow

(GMS)

3.0 mj, 38.50 k€

Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers

| Instelling

U_ universiteit utrecht

UKG.5872

129.79 k€

(VENI)

3D ultrasound for soft tissue motion correction in image guided neurosurgery Dr. W.J. Niessen

145

| gehonoreerde projecten in 2002

Electrokinetic separation techniques using psuedo-stationary phases for the profiling of pharmaceutical products. Via Gebied CW. 3.0 mj, 205.00 k €

UKG.5930

(TISSU)

Prof.dr. A. Hagenbeek, Dr. W.J.A. Dhert, Dr. A.C.M. Martens, Prof.dr. A.J. Rabelink, Prof.dr. A.J. Verbout, Dr. A.J. van Zonneveld

Live attenuated vaccines against feline infectious peritonitis virus and other feline pathogens. Via Gebied CW. 6.0 mj, 77.20 k €

(OTP)

Dr. G.W. Somsen, Prof.dr. G.J. de Jong

Improved tissue engineering of bone by combining advanced stem cell technology and vasculogenesis. Via ZonMw. 4.0 mj, 31.00 k €

UAC.5897

UDG.6029

(OTP)

VFA.5793

(OTP)

Prof.dr. P.J.M. Rottier

| Instelling

V_ vrije

universiteit amsterdam

Viral G-protein coupled receptors: the quest for new drug targets 10.0 mj, 112.54 k€

Prof.dr. R. Leurs

Metal-hydrides for smart coatings 6.0 mj, 357.00 k €

Prof.dr. R. Griessen, Dr. B. Dam

Resorbable PLDLA (poly-L, D-lactic acid) cages filled with a stem cell loaded calcium phosphate carrier for spinal fusion 5.0 mj, 74.50 k€

45.38 k €

VAF.5804

(OTP)

5.00 k €

VPG.5935

(TISSU)

Prof.dr. P.I.J.M. Wuisman, Dr. S.M. van Ham, Dr. M.N. Helder, Dr. J. Klein Nulend, Dr. G.J. Schuurhuis

| Instelling

W_ wageningen universiteit

Can fish become vegetarian - a study on replacing fishmeal by plant protein sources containing high levels of non starch polysaccharide (NSP) in fish diet 4.5 mj, 57.50 k €

Dr.ir. J.W. Schrama, Dr.ir. Y. Dersjant-Li, Prof.dr. J.A.J. Verreth

Functionalized polydiacetylenes as building blocks in organized organic solar cells. Via Gebied CW. 3.0 mj, 113.68 k€

Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Dr. J.T. Zuilhof

••

WLW.5726 (OTP)

227.33 k €

WPC.5740 (OTP)

••

146

••

jaarverslag 2002

WPB.5769 (OTP)

6.0 mj, 52.00 k €

WGC.5809 (OTP)

13.0 mj, 117.68 k€

WPB.5814 (OTP)

7.0 mj, 177.53 k €

WLW.5828 (OTP)

7.9 mj, 220.19 k€

WBC.5939 (OTP)

11.0 mj, 97.00 k €

WPB.5989 (OTP)

9.0 mj, 42.80 k€

WPB.6036 (BT)

2.00 k€

Breeding for energy-efficient crops. A candidate-gene approach to establish enhanced sink growth and nutrient allocation in tomato at moderately low temperatures Prof.dr. R.G.F. Visser

25.00 k€

Detection and utilisation of (non-)Mendelian genes in commercial pig populations Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk, Dr.ir. H. Bovenhuis, Prof.dr. M.A.M. Groenen

Tools for risk-analysis of pathogen spread in the vegetable industry. A comparison of organic and conventional production chains Prof.dr. A.H.C. van Bruggen, Dr.ir. A.J. Termorshuizen

180.00 k €

Measuring pressure head dynamics with osmotic tensiometers to improve irrigation practices Prof.dr.ir. R.A. Feddes, Dr.ir. K. Keizer, Prof. L.K. Koopal

103.30 k €

Application of the biological sulfur cycle under halo-alkaliphilic conditions for high pressure natural gas desulfurisation Prof.dr. A.J.M. Stams, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Prof.dr. J.G. Kuenen, Dr. G. Muyzer

23.00 k€

Stress inducible gene expression and its impact on seed and plant performance

Dr. H.W.M. Hilhorst

Bezoek van Dr. J.A.L. van Kan aan HortResearch (Auckland, Nieuw Zeeland) Dr. J.A.L. van Kan

| Lijst gebruikers van gehonoreerde projecten in 2002

EPC.5774 (OTP)

Engelhard De Meern BV (De Meern) / Ford Research Laboratory (Dearborn, Verenigde Staten) / IPCOS Technology BV (Boxtel) / PD&D Automotive BV (Helmond) / PSA Peugeot Citroën (La Garenne Colombes, Frankrijk) / Shell International Chemicals BV (Amsterdam) / TNO Automotive (Delft) / Toyota Central R&D Labs. Inc. (Japan)

EWI.5786 (WTOE) CQM BV (Eindhoven) / SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) / TNO-TPD TU Delft / Xerox Manufacturor Nederland BV (Venray) EWO.5874(SV)

NRG (Petten)

TMM.5605 (OTP)

Avantium Technologies BV (Amsterdam)

TMR.5636 (OTP)

TNO Bouw (Delft)

VFA.5793 (OTP)

Byk Nederland BV (Zwanenburg)

VAF.5804 (OTP)

ECN (Petten)

WPB.5769 (OTP)

De Ruiter Seeds CV (Bergschenhoek) / Enza Zaden BV (Enkhuizen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Seminis Vegetable Seeds (Honselersdijk)

147

148

| Beëindigde projecten in 2002

| jaarverslag 2002

HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN linkerpagina

3 6

rechterpagina

3 4

1 5

2 7

1 _ projectnummer

3 _ projecttitel

6 _ gebruikers

Het projectnummer, de laatste

De titel van het project, met even-

Een lijst met de (afgekorte)

vier cijfers vormen het volgnum-

tueel daarachter de begeleidende

namen van de gebruikers bij

mer waarop de projecten zijn

stichting.

het project.

4 _ toewijzing

7 _ inkomsten

2 _ programma

De door de STW aan dit project

Op dit project de totaal gere-

Hier staat vermeld in het kader

toegekende subsidie (mensjaar

gistreerde inkomsten (in k€ ). Dit

van welk programma het project

en kredieten).

zijn de rechtstreeks bij de STW

gesorteerd.

werd uitgevoerd.

ontvangen of door de instellingen 5 _ projectleider(s)

zelf ontvangen inkomsten/bijdra-

Naam van de projectleider(s) en

gen van derden en bijdragen ont-

mede-aanvrager(s).

vangen in natura.

149

| beëindigde projecten in 2002

| Instelling

A_ universiteit van amsterdam

Meting optische kwaliteit ooglens 4.0 mj, 58.97 k€

Dr. T.J.T.P. van den Berg, Prof.dr.ir. C.A. Grimbergen

AGN.3731 (OTP)

AMC (Amsterdam) / Carl Zeiss BV (Weesp) / Hogeschool van Utrecht / Pharmacia & Upjohn Groningen BV (Groningen)

Biological control of the whitefly Bemisia tabaci with predatory mites

6.4 mj, 27.45 k€

Prof.dr. M.W. Sabelis, Dr. A.R.M. Janssen, Prof.dr. J.C. van Lenteren

Prof.dr. P.W.N.M. van Leeuwen, Prof.dr. G. van Koten

Prof.dr. H. Hiemstra, Dr. A.J.H. Klunder

Prof.dr. W. Admiraal, Prof.dr. S.B.J. Menken

Dr. J.A. Groot, Dr. J.A.J.M. Taminiau

| Instelling

B_ para-

universitaire instituten

ABI.4701

(OTP)

Arcadis Ruimtelijke Ontwikkeling (Apeldoorn) / RIVM (Bilthoven) / RIZA (Lelystad) / Witteveen & Bos (Deventer)

Fysiologische diagnose van voedsel-overgevoeligheid. De ontwikkeling van een in vitro test op sensibilisatie m.b.v. biopten van darmepitheel 3.5 mj, 25.64 k€

ACH.4597 (OTP)

DSM Research BV (Geleen) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp)

The use of a benthic cladoceran as a model organism for ecotoxicological testing 4.9 mj, 43.56 k€

ACH.4438 (SUPRA)

DOW Benelux NV (Terneuzen) / DSM Research BV (Geleen) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

Development of synthetic tools for the solid-phase synthesis of CNS active compounds. Via Gebied CW. 8.0 mj, 118.57 k €

(GWSTW)

Bunting Brinkman Bees BV (Tilburg) / Koppert BV (Berkel en Rodenrijs) / Proefstation voor Bloemisterij in Nederland (Aalsmeer)

Molecular recognition in dendrimeric catalysts. Via Gebied CW. 14.0 mj, 142.03 k€

ABI.4165

18.15 k€

AGN.4731 (OTP)

AMC (Amsterdam) / AZ VU (Amsterdam) / Catharina Ziekenhuis (Eindhoven) / Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (Amsterdam) / College voor Zorgverzekeringen (Amstelveen) / UMC (Utrecht)

150

jaarverslag 2002

BBI.3844

8.3 mj, 75.33 k€

BBI.4326

7.6 mj, 30.33 k€

(GEWAS)

Prof.dr. A.J. van Noordwijk, Dr. L.H.M. Blommers,

Biofruit Advies (Zoelmond) / Nederlandse Fruitteler Organisatie (NFO) (Den Haag) / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Randwijk)

177.00 k €

Dr. M.E. Visser

(OTP)

Ontwikkeling van een platform voor visualisatie en analyse van 3D-reconstructies uit serie-coupes ten behoeve van morfologisch onderzoek AMC (Amsterdam) / Iris Vision BV (Etten-Leur) / LUMC (Leiden) / Leica Microsystems BV (Rijswijk) / Stichting Academisch Rekencentrum Amsterdam (Amsterdam) / TNO-TPD TU Delft

Dr.ir. F.J. Verbeek

BDG.4896 (DPW)

2.2 mj

Het gebruik van insectivore vogels bij de bestrijding van plagen in boomgaarden

Voerbeperking en stress bij vleeskuikenmoederdieren

Dr.ir. H.J. Blokhuis, Ir. D.A. Ehlhardt

EPI Nederland BV (Halsteren) / Hybro BV (Boxmeer) / N.O.P. (Someren) / Storteboom BV (Veghel)

| Instelling

D_ technische

universiteit delft

DWT.3265 (OTP)

24.0 mj, 789.17 k €

Control and design of industrial crystallizers UNIAK III

Prof. B. Scarlett M.Sc., Prof.ir. O.H. Bosgra, Prof.ir. J. Grievink, Dr.ir. H.J.M. Kramer, Prof.dr.ir. G.M. van Rosmalen

D E L . 3 4 8 2 (RISC)

17.3 mj, 195.13 k€

DEL.3532

8.3 mj, 184.22 k €

DST.3567

15.0 mj, 393.01 k €

Prof.dr. H. Corporaal

Prof.dr.ir. J.H. Huijsing

Prof.ir. C.M. van den Bleek, Dr.ir. M. Makkee

Alcatel Microelectronics (Oudenaarde, België) / Enraf BV (Delft) / SMARTEC BV (Breda)

45.67 k€

Development of an integrated catalytic system for the removal of soot and NOx from the exhaust gases of stationary diesel engines. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr.ir. H.P.A. Calis,

Adelante Technologies BV (Tiel) / Océ-Nederland BV (Venlo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO-FEL (Den Haag)

CMOS temperature sensors and bandgap voltage references

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer,

(PRONW)

697.73 k€

Automatic Synthesis of Application Specific Processors (MOVE-ASP)

Prof.dr.ir. A.J. van de Goor,

(SENS)

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / Akzo Nobel Chemicals BV (Amsterdam) / BASF Aktiengesellschaft Verfahrenstechnik (Ludwigshafen, Dl.) / Bayer AG (Krefeld,Dl.) / DOW (Stade, Dl.) / DSM Technopartners (Urmond) / E.I. Dupont de Nemours & Company (Wilmington, VS) / PURAC Biochem. BV (Gorinchem)

DSM Research BV (Geleen) / KIM (Den Helder) / Wärtsilä Nederland BV (Zwolle)

7.94 k€

151

| beëindigde projecten in 2002

Micro-instrumentation system in silicon

13.4 mj, 412.49 k€

Dr.ir. R.F. Wolffenbuttel

Dr.ir. A. Bossche, Prof.dr. P.J. French

Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Dr.ir. A.J.J. van den Boom, Dr.ir. J.M.A. Scherpen,

DEL.3780

(SENS)

Gefran Sensori (Provaglio, Italië) / Melexis R&D Center (Tessenderlo, België) / Texas Instruments Holland BV (Almelo) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

Identification and Predictive Control of Non-Linear systems in the Process Industry (IPC-NL) 11.8 mj, 109.36 k €

(PION)

ESBE Nanoscale Technology Services (Delft) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht) / Melexis (Den Haag) / NMi - Van Swinden labaoratorium (Delft) / Océ-Technologies BV (Venlo) / Philips CFT (Eindhoven) / Thales Nederland BV (Hengelo) / Xensor Integration BV (Delfgauw)

Reliability of micromechanical structures; technology, design and 1st level packaging 8.7 mj, 247.82 k€

DEL.3733

DEL.3891

(OTP)

DSM Services (Geleen) / Esso Nederland BV (Botlek) / IPCOS Technology BV (Boxtel) / TNO-TPD TU Delft / Tai-Ji Control (Eindhoven) / Unilever Research (Vlaardingen)

Prof.ir. H.B. Verbruggen

A theoretical and experimental study of the piezojunction effect in silicon and its exploitation in new sensor structures 9.6 mj, 226.83 k€

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr.ir. S. Middelhoek

Prof.ir. A.C.W.M. Vrouwenvelder, Prof.dr.ir. J. Wardenier

Dr.ir. W.A. Serdijn, Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund

Dr.ir. P.Th.L.M. van Woerkom, Dr.ir. J.P. Meijaard

Hydrogen in the SIMOX oxide 4.3 mj, 93.03 k€

Prof.dr. A. van Veen, Prof.dr.ir. S. Radelaar, Dr. H. Schut

DEL.3943

AMC (Amsterdam) / Beltone Netherlands BV (Eindhoven) / Duran Audio BV (Zaltbommel) / Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (Houten) / SonionMicrotronic Nederland BV (Amsterdam)

Analyse van vertakkingen en chaos in werktuigkundige systemen met discontinuïteiten 4.0 mj, 38.12 k€

DCT.3942

(OTP)

Bouwdienst Rijkswaterstaat (Zoetermeer) / Corus Staal BV (IJmuiden) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / Röntgen Technische Dienst BV (Rotterdam) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / TNO-TPD (Delft)

Ontwerp en realisatie van de elektronische systemen en schakelingen voor subminiatuur hoortoestellen met sterk richtingsgevoelige microfoon-arrays 4.5 mj, 80.74 k €

(OTP)

9.98 k €

Alcatel Microelectronics (Oudenaarde, België) / Enraf BV (Delft) / SMARTEC BV (Breda)

Detectie en karakterisering van defecten in staalconstructies

5.0 mj, 165.86 k€

DEL.3908

(OTP)

9.08 k €

DWT.3951 (WTOE)

NV Nederlandse Spoorwegen (Utrecht) / Philips CFT (Eindhoven) / Philips Optical Storage (Eindhoven) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / Urenco Nederland BV (Almelo)

DEL.4038

Philips Semiconductors (Nijmegen) / Teladin Consultancy BV (Gouda) / Universiteit Leuven (België)

(OTP)

DR.IR. HARRY BLOKHUIS EN DR.IR. INGRID DE JONG

Het welzijn van de ouders van vleeskuikens: Letterlijk en figuurlijk een ‘prisoner’s dilemma’ project: BDG.4896 (Dit project is gefinancierd in het kader van het NWO-programma “Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie”)

| Een vleeskuikenmoederdier van 5 weken oud. De snavel van de hen is gekapt, wat op dit moment nog een standaard procedure is in de commerciële houderij om schade door verenpikken te voorkomen.

| BDG.4896

Het bevorderen van het welzijn van vleeskuikenouder-

dieren, in tegenstelling tot de vleeskuikens, volwassen

dieren blijkt letterlijk en figuurlijk een prisoner’s

worden en dan erg zwaar worden en vervetten.

dilemma. De enige oplossing vereist een aanpak die

Ze krijgen dan gezondheidsproblemen, gaan minder

in de huidige internationale concurrentieverhoudingen

eieren leggen en de bevruchting vermindert. Daarom

zelfmoord zou zijn, zo ervoeren dr.ir. Harry Blokhuis

krijgen de dieren constant beperkt te eten, waardoor ze

(onderzoeksleider) en dr.ir. Ingrid de Jong (onder-

steeds honger hebben, maar wel gezond zijn en goed

zoeker) van het Instituut voor Dierhouderij en Dier-

produceren. In bedrijfseconomische zin is dat de meest

gezondheid uit Lelystad, dat onder Wageningen-UR

efficiënte aanpak. Die leidt echter tot gedrag dat duidt

ressorteert.

op honger en frustratie, zoals hevige pikneigingen.” Om het welzijn van de dieren te bevorderen, heeft

Harry Blokhuis en Ingrid de Jong hebben onderzoek

Ingrid de Jong gezocht naar werkwijzen in de voeding

gedaan naar het gedrag van ouderdieren van vlees-

en in het management om de dieren minder honger

kuikens. Waar legkippen vooral worden geselecteerd

en minder frustratie te laten ondervinden. “Daarbij

op het leggen van veel eieren, het leveren van een

hebben we gestreefd naar oplossingen die een boer

goede schaalkwaliteit, enz. worden vleeskuikens

gemakkelijk zelf zou kunnen toepassen”, zegt zij.

geselecteerd op de combinatie van snelle groei en

“Eerst hebben we geprobeerd voer te geven met

geringe voeropname. Vleeskuikens, die de kipfilet

minder energie-inhoud. Dan krijgen de hennen meer

moeten leveren, wegen met ongeveer zes weken

grammen voer, waardoor ze langer over hun eten doen.

al tweeëneenhalf kilo, een gewicht dat de meeste

We hebben kunnen vaststellen dat de hennen wel iets

legkippen niet eens halen. Vaders en moeders van

minder honger hebben, maar dat hun gefrustreerde

vleeskuikens leven redelijk ruim in stallen op een

gedrag maar in geringe mate afneemt. Deze maatregel

bodem van gedeeltelijk strooisel en gedeeltelijk

leverde dus hooguit een geringe verbetering van het

rooster. Voor de natuurlijke bevruchting zorgen hanen

welzijn op.

die met ongeveer tien hennen vrijelijk rondlopen in de stallen.

Daarna hebben we gekeken naar wat er gebeurt als we een andere manier van voedselverstrekking zouden toepassen. Normaal geef je het voer via een voerket-

Zo snel mogelijk zo hard mogelijk groeien

ting of in ronde voerpannen. Wij dachten dat het effect zou kunnen hebben als je het voer zou verspreiden

“Vleeskuikens moeten zo snel en zo veel mogelijk

door de stal heen in het strooisel. De hennen zouden

groeien”, legt De Jong uit. “Die eigenschap moeten

dan langer moeten zoeken naar hun voedsel. Bij deze

ze van hun ouders meekrijgen. Onbeperkt voeren

poging zagen we het stereotiepe ikgedrag, de frustra-

van die ouders levert daarom problemen, omdat deze

tie, wel afnemen, maar niet de honger.”

153

154

| BDG.4896

jaarverslag 2002

Vlijmscherpe concurrentie Ook gedrag kun je meten Op managementniveau is ook nog geprobeerd niet Het vaststellen van honger bij dieren is goed mogelijk.

één maar twee voedingen te verstrekken. Dit werd

Zo heeft De Jong bij moederdieren gekeken naar

vooral ingegeven omdat De Jong merkte dat de kippen

stereotiep pik- en drinkgedrag en de mate van activiteit.

vlak voor zij op stok gingen, wel heel nadrukkelijk

“We tellen hoeveel dieren hoeveel van soortgelijk

gefrustreerd gedrag vertoonden. Een tweede voeding

gedrag vertonen. In die zin is gedrag even goed als

bleek niet te helpen. Ze krijgen maar 40 tot 90 gram

fysiologie te kwantificeren”, zegt zij. Met dergelijke

per dag. Als je dat in tweeën gaat splitsen, dan blijft

gedragsparameters, aangevuld met fysiologische

er per voeding wel heel weinig over.

parameters, is de mate van honger dus vast te stellen. De volgende stap is een experiment om laagenergeDe Jong heeft ook een test gedaan waarbij de compen-

tisch voer door het strooisel te verspreiden in de

satoire voeropname werd vastgesteld. Na een periode

hoop hierin het beste uit twee werelden te verenigen.

van voerbeperking gaan de dieren proberen het tekort

Ideaal zou zijn als de vleeskuikens iets minder snel

in te halen als ze vervolgens onbeperkt te eten krijgen.

zouden mogen groeien, menen De Jong en Blokhuis.

Dit is een goede maat voor honger. “Behalve gedrag

Zij zijn echter nuchter genoeg om in te zien dat

en fysiologische parameters in het bloed hebben we

dat voor fokbedrijven met hun wereldwijde markt

ook bij kippen individueel factoren als hartslag en

moeilijk is. “Wereldwijd zijn er een stuk of vijf grote

temperatuur gemeten. Uiteindelijk zijn we met deze

leveranciers van vaders en moeders. De concurrentie

metingen niet verdergegaan, omdat we er weinig mee

tussen deze bedrijven is vlijmscherp”, zegt Blokhuis.

konden in relatie tot het welzijn van de dieren. Het gaat

“Zij kunnen het zich eenvoudig niet permitteren ‘toe

bij het welzijn van vleeskuikenmoederdieren echt om

te geven’ op de snelle groei. Wie omwille van het

honger en frustratie”, zegt De Jong.

welzijn van het ouderdier de groeiperiode van het vleeskuiken met een aantal weken verlengt, wordt duurder dan zijn concurrent.” De gebruikerscommissie van het STW-onderzoek van Blokhuis en De Jong bestond uit vertegenwoordigers van de fokkerijbedrijven en een vertegenwoordiger van de boeren. Blokhuis: “Je merkt in de gebruikerscommissie dat de leden wel degelijk de druk uit de samenleving ervaren om iets te doen aan het welzijn

| BDG.4896

van dieren. Tegelijkertijd zie je ze worstelen met het dilemma dat de enige echte oplossing, minder snel groeiende vleeskuikens, bedrijfsmatig onhaalbaar is.”

155

156

jaarverslag 2002

DCT.4090

11.2 mj, 394.79 k €

DCT.4129

4.5 mj, 78.50 k€

DST.4174

5.0 mj, 85.08 k€

(MAT)

Characterization of the Non-linear Asphaltic Concrete Response (ACRe)

Prof.dr.ir. A.A.A. Molenaar, Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad

(OTP)

47.65 k€

Dissipation of surface waves in turbulent counter currents

Prof.dr.ir. J.A. Battjes

(MAT)

Belgian Road Research Centre (BRRC) (Brussel, België) / Rijkswaterstaat (Delft) / Shell Global Solutions S.A. (Petit-Couronne, Frankrijk)

Albatros Flow Research (Markenesse) / Alkyon Hydraulic Consult.& Research BV (Marknesse) / RIKZ (Den Haag) / RIZA (Lelystad) / WL - Delft Hydraulics (Delft)

Wear-resistant aluminium matrix composites containing ceramic spheres

Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. A.W.J. de Gee,

AEA Technology Rail BV (Utrecht) / BGT (Eindhoven) / Mifa Aluminium BV (Venlo) / RSP Products BV (Rotterdam)

61.26 k€

Prof.ir. L. Katgerman, Dr.ir. D.J. Schipper

DEL.4203

4.7 mj, 472.84 k€

DLR.4329

4.0 mj, 396.15 k €

DST.4381

4.0 mj, 124.34 k €

DCT.4406

5.0 mj, 128.42 k€

DEL.4415

8.8 mj, 115.26 k€

(OTP)

An integrated multiwavelength Terabit receiver

Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr.ir. J.J.M. Braat

(OTP)

Prof.ir. A. Beukers

Prof.ir. L. Katgerman

18.15 k€

BOAL Profielen BV (De Lier) / Corus Staal BV (IJmuiden) / Mifa Aluminium BV (Venlo)

36.53 k €

Shear and Anchorage Behaviour of Fire Exposed Hollow Core Slabs. Via CUR.

Prof.ir. J.W.B. Stark, Prof.dr.ir. J.C. Walraven

(OTP)

Corus (IJmuiden) / Fokker Aerostructures BV (Dordrecht) / Kappa Packaging Development Centre BV (Hoogeveen) / NLR Testhouse (Oude Meer) / Rexroth Hydraudyne BV. (Boxtel) / Structural Laminates BV (Delft)

Isothermal Extrusion of Aluminium Alloys through Exit Temperature-Ram Speed Closed-loop Control

Dr.ir. J. Duszczyk,

(OTP)

317.65 k €

Stabiliteit van dunwandige schaalconstructies

Ir. T.J. van Baten,

(OTP)

Ingenieursbureau Coenecoop BV (Waddinxveen) / TNO-FEL (Den Haag) / ThreeFive Photonics BV (Houten)

Addtek België (Kessel, België) / Bennenk Consultancy BV (Monnickendam) / Bouwen met Staal (Rotterdam) / TNO Bouw (Delft) / VBI Ontwikkeling BV (Huissen)

Improving the performance of process simulators by multi-grid methods and parallelisation

Dr.ir. W. Crans, Prof.dr. C.I.M. Beenakker

Avant! Corporation (Fremont, Verenigde Staten) / Fraunhofer Institut (Sankt Augustin, Duitsland)

157

| beëindigde projecten in 2002

Development of a kinetic model for the catalytic cracking of FCC-feedstock as function of catalyst composition under realistic FCC-operation. Via Gebied CW. 4.5 mj, 142.94 k€

Dr.ir. M. Makkee,

DST.4434

(OTP)

DEL.4442

(OTP)

Akzo Nobel Catalysts BV (Amersfoort) / Shell SIOP (Amsterdam)

Mw.dr.ir. M.T.C. Loos-Vollebregt, Prof.dr.ir. Th. Maschmeijer, Prof.dr. J.A. Moulijn

A synthetic approach for the treatment of EMC problems in the design process of electronic circuits and low-power low-voltage electronics in particular 4.0 mj, 163.36 k€

Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. M.H.L. Kouwenhoven

National Semiconductor BV (Delft) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Eindhoven) / SonionMicrotronic Nederland BV (Amsterdam) / TNO-FEL (Den Haag)

Transistors in eximer laser formed monocrystalline silicon thin film for large area electronics 16.0 mj, 148.84 k €

Prof.dr. C.I.M. Beenakker, Dr. J.W. Metselaar

NOVEM (Utrecht) / OTB Engineering BV (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Redhill, Groot Brittannië) / Tempress Systems Inc. (Heerden)

NWO-Middelgroot: Ontwikkeling van schone katalytische processen voor toepassing in de fijnchemie 147.48 k€

Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr.ir. A.I. Stankiewicz

Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts, Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt

DST.4677

(PRONW)

DST.4764

(PRONW)

Prof.dr. J. Schoonman, Dr. E.M. Kelder

| Instelling

E_ technische

universiteit eindhoven

DTN.4852

(SV)

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Cyclone Fluid Dynamics BV (Waalre) / NV Nederlandse Gasunie (Groningen) / Philips CFT (Eindhoven) / Shell Global Solutions International Business (Amsterdam)

All-Solid-State battery based on a ceramic electrolyte and manufactured by Magnetic Pulse Compaction. Via Gebied CW. 3.8 mj, 561.70 k€

199.66 k €

Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / Akzo Nobel Eka Chemicals AB (Bohus / Zweden) / DSM Research BV (Geleen) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

Lagrangian methods for simulation of turbulent reacting flows 2.0 mj, 27.68 k€

(OTP)

Prof.dr. R.A. Sheldon

Monolith catalytic reactors for chemical processes involving two liquid phases. Via Gebied CW. 4.0 mj, 140.67 k€

DEL.4542

Shell SIEP BV (Rijswijk)

DST.4854

(OTP)

249.26 k€

158

jaarverslag 2002

ETN.3726

5.0 mj, 154.29 k €

(PION)

Plasma modification of nanostructures on catalytic surfaces

Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, Prof.dr. H.H. Brongersma, Dr. C.F.J. Flipse, Prof.dr. F.J. de Hoog, Prof.dr. J.W. Niemantsverdriet

ETN.3892

8.5 mj, 79.77 k €

EIF.3959

4.0 mj, 42.66 k€

(OTP)

Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. D.C. Schram

(OTP)

KEMA Nederland BV (Arnhem) / Philips GmbH (Aken ,Duitsland) / Philips Lighting BV (Eindhoven) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Universiteit Gent (Gent, België)

142.94 k €

Formal design of industrial safety-critical systems CWI (Amsterdam) / Chess Information Technology BV (Haarlem) / Ministerie van Defensie (Den Haag) / Thales Nederland BV (Hengelo)

Dr. J.J.M. Hooman

EWT.4012 (WTOE)

10.8 mj, 210.67 k€

The role of molecules in electrode-less light sources

Ontwikkeling en toepassing van nieuwe simulatie- en lasermeettechnieken voor verbrandingsprocessen

Prof.dr. L.P.H. de Goey, Prof.dr. R.M.M. Mattheij, Prof.dr. J.J. ter Meulen,

ECN (Petten) / Gastec NV (Apeldoorn) / KEMA Power Generation & Sustainables (Arnhem) / NV Nederlandse Gasunie (Groningen) / Philips CFT (Eindhoven) / Shell Global Solutions International BV (Amsterdam)

18.15 k€

Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven

EST.4425

6.0 mj, 39.29 k€

EST.4439

4.0 mj, 95.93 k€

EST.4601

4.0 mj, 114.72 k€

(MAT)

Prof.dr. P.J. Lemstra, Dr. C.W.M. Bastiaansen

(SUPRA)

(OTP)

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / IMAG BV (Wageningen) / Océ-Technologies BV (Venlo) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / TNO Industrie (Eindhoven)

Polymers and polymeric construction materials through reversible, selfcomplementary multiple hydrogen-bonding. Via Gebied CW.

Prof.dr. E.W. Meijer, Dr. R.P. Sijbesma

DSM Research (Geleen) / Magellan M5 BV (Arnhem) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

Methode bestudering oppervlaktereactiviteit van katalytisch relevante oxides en sulfides. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.W. Niemantsverdriet

EBW.4782 (OTP)

3.1 mj, 43.11 k€

Elektro-optisch schakelbare mengsels van polymeren met vloeibaar kristallijne materialen. Via Gebied CW.

DSM Centraal Laboratorium (Geleen) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / Shell Global Solutions International BV (Amsterdam) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam)

Nauwkeurige en inzichtelijke rekenregels voor de toepassing van platen uit geprofileerde dunne staalplaat

Dr.ir. M.C.M. Bakker, Prof.dr.ir. J.G.M. Kerstens, Prof.ir. H.H. Snijder

Corus Staal BV (IJmuiden) / Fabriek van Plaatwerken Van Dam BV (Ridderkerk) / Gemeente Haarlem / SAB-Profiel BV (IJsselstein) / TNO Bouw (Delft)

159

| beëindigde projecten in 2002

| Instelling

F_ FOM

instituten

Soft X-ray projection lithography: solutions to possible show-stoppers (Solv’X) 15.6 mj, 279.53 k €

Dr. F. Bijkerk, Dr. E.W.J.M. van der Drift,

FOP.3483

(OTP)

419.62 k €

AMOLF (Amsterdam) / ASML (Veldhoven) / NCLR BV (Enschede) / Philips (Eindhoven) / SRON (Utrecht)

Prof.dr.ir. S. Radelaar, Dr.ir. J. Romijn

| Instelling

G_ rijks

universiteit groningen

What is the carrying capacity of the Wadden Sea foreshore for the Brent Goose under different management regimes 8.3 mj, 69.88 k €

Prof.dr. R.H. Drent, Drs. K.S. Dijkema,

Dr. J.C. Gottschal, Dr. F. Driehuis, Dr.ir. S.F. Spoelstra

Prof.dr. D.K.F. Meijer, Dr. W.W. Bakker, Dr. K. Poelstra

Prof.dr. G.J. de Jong, Dr. A.P. Bruins, Prof.dr. J.P. Franke, Prof.dr. R.A. de Zeeuw

Prof. A.E. Mark, Prof.dr. H.J.C. Berendsen, Prof.dr. A.C. Hoffmann

GFA.4170

Campina Melkunie/DMV International (Wageningen) / Wilex Biotechnology GmbH (München, Duitsland) / Yamanouchi Europe BV (Leiderdorp)

GFA.4453

ATAS International BV (Veldhoven) / NV Organon (Oss) / Pharma Bio-Research Group BV (Zuidlaren) / Spark Holland BV (Emmen) / TNO Voeding (Zeist) / Thiemann Arzneimittel GmbH (Waltrop, Duitsland) / Varian Chrompack International BV (Middelburg) / Xendo Laboratories BV (Groningen)

Interparticle forces by MD simulations (IFMD) 2.1 mj, 23.60 k€

(OTP)

DSM Food Specialties (Delft) / NIZO food research (Ede) / Pioneer Hi-Bred Northern Europe (Zundert) / Praktijkonderzoek voor de Rundveehouderij (Lelystad)

Koppeling van vaste-fase (micro-)extractie met gas chromatografie en massaspectrometrie 4.0 mj, 114.72 k€

GBI.3873

Dr. B.S. Ebbinge

De ontwikkeling van alkalische fosfatase-preparaten voor de behandeling van septische shock na gram-negatieve bacteriële infecties 8.0 mj, 99.33 k€

(OTP)

It Fryske Gea (Beetsterswaag) / Ministerie van LNV (Groningen) / Provincie Friesland (Leeuwarden) / Waddenvereniging (Harlingen)

Bestrijding van negatieve effecten van blootstelling van silage aan de lucht

9.2 mj, 73.92 k€

GBI.3834

(OTP)

226.89 k€

(OTP)

31.76 k €

GPC.5038 (OTP)

Akzo Nobel (Oss) / DSM Research BV (Geleen) / Polymer Chemicals Laboratory Deventer (Deventer) / Powder Technology Consultant (Doetinchem) / Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) / Unilever Research (Vlaardingen)

9.08 k €

160

jaarverslag 2002

| Instelling

universiteit leiden

LBI.3679

4.1 mj, 48.18 k€

(GEWAS)

Prof.dr. J.A. van Veen, Dr.ir. J. Postma

LGN.3977 (OTP)

8.3 mj, 222.13 k€

LCH.4427

7.0 mj, 74.59 k €

LBI.4572

8.0 mj, 145.21 k€

LBC.5074

2.0 mj, 39.48 k €

Prof.dr. R.C. Hoeben,

Crucell Holland BV (Leiden) / Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek (Amsterdam)

95.29 k€

Dr. A.A.F. de Vries

(OTP)

Synthese van een nieuwe generatie platina-cytostatica gebaseerd op een bifunctionele interactie met DNA. Via Gebied CW.

Prof.dr. J. Reedijk,

AZ VU (Amsterdam) / Pharmachemie BV (Haarlem)

Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. G.A. van der Marel

Application of a fuzzy neural network to medical imaging segmentation

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber

(OTP)

Prof.dr. J.H. van Boom, Prof.dr. H.P. Spaink

(OTP)

LUMC (Leiden) / Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden)

Stimulation of plant regeneration by novel signal molecules

Prof.dr. J.W. Kijne,

Keygene NV (Wageningen) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Stichting Bedrijfslaboratorium voor (Roelofarendsveen) / Syngenta (Research Triangle Park, Verenigde Staten) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen) / Terra Nigra BV (De Kwakel) / Vitro Laboratorium Zuidgeest (Maasdijk)

Efficiency of gene targetting in yeast. Via Gebied CW.

Dr.ir. H.Y. Steensma,

DSM Food Specialties (Delft)

9.08 k €

Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel, Prof.dr. P.J.J. Hooykaas

LBC.5209 (OTP)

3.0 mj, 218.72 k€

Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Naaldwijk) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen)

Development and characterisation of improved materials derived from human adenoviruses to be used in gene therapy

Prof.dr. D. Valerio,

LGN.4503 (NNT)

4.0 mj, 20.42 k€

Selectie van effectieve antagonisten tegen Pythium aphanidermatum in komkommer op basis van wortelkolonisatie en competitief vermogen

Comprehensive and concurrent screening of protein crystallisation conditions in nano litre volumes. Via Gebied CW.

Prof.dr. J.P. Abrahams, Dr. M.E. Kuil

Key Drug Prototyping (Leiden) / LEADD BV (Leiden) / NKI (Amsterdam)

161

| beëindigde projecten in 2002

Design and synthesis of PNA-based Pharmaceuticals

2.1 mj, 11.35 k€

Prof.dr. J.H. van Boom

LCH.5222

(STEVI)

Janssen Research Foundation (Beerse, België) / Lead Discovery Unit NV Organon (Oss) / Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp) / Syncom BV (Groningen)

| Instelling

M_ universiteit maastricht

“Phage display”: een krachtig hulpmiddel voor de verbetering van eiwitten

18.0 mj, 467.40 k €

Dr.ir. H.R.J.M. Hoogenboom, Dr. D. Bosch, Prof.dr. W.J. Quax,

MGN.3858 (OTP)

CropDesign NV (Zwijnaarde, België) / DSM Research (Delft) / Genencor International BV (Leiden) / Tanox Pharma BV (Amsterdam)

45.38 k €

Dr.ir. A. Schots, Prof.dr. W.J. Stiekema

| Instelling

N_ katholieke

universiteit nijmegen

Topografie van het oppervlakte-EMG als nieuw instrument in de klinische elektromyografie 8.2 mj, 76.69 k€

Prof.dr.ir. D.F. Stegeman

AZ Maastricht / LUMC (Leiden) / Roessingh Research en Development (Enschede) / Silicon Biomedical Instruments BV (Arnhem) / Tefa Portanje BV (Woerden)

The application of 2-D laser visualization techniques to compressible flow research 7.5 mj, 220.54 k€

Prof.dr. J.J. ter Meulen, Prof.dr.ir. P.G. Bakker,

NNS.3918 (OTP)

Dr. N.J. Dam

Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. P.H.M. Spauwen

NMW.4457 (OTP)

ACTA - Vrije Universiteit (Amsterdam) / AMOLF (Amsterdam) / AZ Nijmegen St. Radboud (Nijmegen) / Biomaterials Research Group (Bilthoven) / UMC (Utrecht) / Yamanouchi Europe BV (Leiderdorp)

Knowledge representation with neural networks 15.0 mj, 75.45 k€

40.84 k €

ECN (Petten) / NLR (Amsterdam) / Shell SIEP BV (Rijswijk) / Von Karman Institute for Fluid Dynamics (Rhode-St.-Genese, België)

Engineered bone 6.0 mj, 188.32 k€

NGN.3818 (OTP)

Dr. H.J. Kappen

NGN.4480 (PION)

162

jaarverslag 2002

NGN.4484 (OTP)

7.8 mj, 137.04 k €

NIF.4494

9.3 mj, 50.82 k€

Osteotransductief calcium-fosfaat (Ca-P) cement

Prof.dr. J.A. Jansen, Dr.ir. N.J.J. Verdonschot

(NNT)

Merck Biomaterial GmbH (Darmstadt, Duitsland) / Spierings Medische Techniek (Nijmegen)

Quantization of Temporal Patterns by Neural Networks Berklee School of Music (Boston, Verenigde Staten) / Coda Music Technology (Eden Prairie, Verenigde Staten) / Emagic Soft- Und Hardware GmbH (Rellingen, Duitsland) / Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (Hilversum) / Korg Italy (Osimo, Italië) / Tomandandy Music Inc. (New York, Verenigde Staten)

Dr.ir. P. Desain, Dr. H. Honing, Dr. H.J. Kappen

| Instelling

R_ erasmus

universiteit rotterdam

R G N . 3 4 6 2 (OTP)

16.8 mj, 122.16 k€

Hoogfrequente signaalanalyse t.b.v. intravasculaire ultrageluidsdiagnostiek

Prof.dr.ir. N. Bom, Dr.ir. Ch.T. Lancée,

Jomed NV (Rancho Cordova, Verenigde Staten) / Pie Medical Equipment (Maastricht) / UMC (Utrecht)

101.48 k €

Prof.dr. J.R.T.C. Roelandt, Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen

R G N . 3 6 6 3 (OTP)

5.3 mj, 40.39 k €

Non invasive measurement of urethral resistance in male patients

Dr.ir. R. van Mastrigt

Erasmus MC (Rotterdam) / Andromeda Medizinische Systeme GmbH (Taufkirchen-Potzham, Duitsland) / LUMC (Leiden) / Laprolan Medische Producten (Beuningen) / Leijenburg Ziekenhuis (Den Haag) / PelviTec BV (Beuningen) / St. Franciscus Gasthuis (Rotterdam)

| Instelling

universiteit twente

TEL.3750

7.7 mj, 47.65 k€

TTF.3778

4.8 mj, 216.68 k €

(RISC)

Structural fault-model based test generation for mixed-signal integrated circuits

Dr.ir. H.G. Kerkhoff, K. Baker B.Sc.,

Maser Engineering BV (Enschede) / Philips Research Laboratories (Eindhoven) / Philips Semiconductors (Nijmegen)

Prof.dr. H. Wallinga

(OTP)

The Cerenkov FEL, a source for next generation radar systems

Dr. P.J.M. van der Slot, Prof.dr. K.J. Boller

Datron BV (Hilversum) / KNMI (De Bilt) / NATO C3 Agency (Den Haag) / NCLR BV (Enschede) / TNO-FEL (Den Haag)

272.27 k €

163

| beëindigde projecten in 2002

Reliability of display devices

12.0 mj, 199.32 k€

Prof.dr.ir. A.J. Mouthaan, Prof.dr.ir. F.G. Kuper,

TEL.3932

Maser Engineering BV (Enschede) / Philips LCD Cells and Modules (Heerlen) / Philips Research Laboratories (Redhill, Groot Brittannië)

Prof.dr.ing. M. Wessling, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt

Prof.dr.ir. R.A. Feddes,

Alterra (Wageningen) / ENRIN (Wageningen)

Prof.dr. J.C. Lodder

Prof.dr. H. Brinksma,

(SENS)

7.26 k €

TEL.4025

(SENS)

TIF.4111

(OTP)

Lucent Technologies (Enschede) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr.ir. W.P.M. van Swaaij

Prof.dr. H. Rogalla, Dr.ir. H.J.M. ter Brake, Dr.ir. J. Flokstra, Prof.dr. M.J. Peters,

TST.4219

(OTP)

ABB Lummus Global BV (Den Haag) / Akzo Nobel Chemicals BV (Arnhem) / DOW Benelux NV (Terneuzen) / DSM Research BV (Geleen)

FHARMON: Fetal heart monitor 11.7 mj, 201.71 k€

13.61 k€

Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs

Gekoelde, katalytische buisreactoren. Via Gebied CW. 8.0 mj, 132.08 k€

(SUPRA)

OnStream BV (Eindhoven) / Siemens AG (Erlangen, Duitsland) / Thomson CSF/LCR (Orsay Cedex, Frankrijk)

Cote-de-Resyste: COnformance TEsting of REactive SYSTEms

15.0 mj, 41.97 k €

TST.4019

Dr.ir. K. Keizer, Dr.ir. G.H. de Rooij

SPIN VALVE TRANSISTOR, materials and applications 7.8 mj, 363.93 k€

TST.3985

DSM Research BV (Geleen) / KEMA Nederland BV (Arnhem) / Parker Gas Separation BV (Etten-Leur) / TNO-MEP (Apeldoorn)

Osmotische tensiometer met sterk verbeterd bereik

15.9 mj, 111.70 k €

27.23 k€

Prof.dr. H. Wallinga

Development of asymmetric micro-encapsulated liquid membranes with facilitated transport properties. Via Gebied CW. 12.9 mj, 148.79 k€

(OTP)

TTN.4330

Philips Medical Systems Nederland BV (Best) / TMS International BV (Enschede) / Thales Cryogenics BV (Eindhoven) / Twente Solid State Technology BV (Hengelo)

(SENS)

27.23 k€

Dr. H.W.P. Quartero

A fully integrated optoelectronic chip probe for direct contact laser doppler blood flowmetry 7.0 mj, 132.23 k€

Prof.dr. J. Greve, Dr. H.H.P.Th. Bekman, Ir. A.J.T. de Krijger, Dr.ir. W. Steenbergen, Prof.dr. H. Wallinga

TTN.4358

AMC (Amsterdam) / AZ Groningen / Erasmus MC (Rotterdam) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht) / Perimed AB (Jarfalla, Zweden)

(OTP)

164

jaarverslag 2002

TEL.4408

8.7 mj, 128.51 k€

(SENS)

Resistive sensor-actuator structures for the determination of fluid and flow parameters

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Ir. Z. Houkes,

Acordis Industrial Fibers BV (Arnhem) / Applied Instruments (Middelburg) / Bronkhorst High-Tech BV (Ruurlo) / Gastec NV (Apeldoorn) / LioniX BV (Enschede) / Varian Analytical Instruments (Middelburg)

2.80 k €

Dr.ir. T.S.J. Lammerink

TST.4428

8.3 mj, 169.66 k €

(PRONW)

Integrated design of efficient catalysts for the selective oxidation of alkanes. Via Gebied CW.

Prof.dr.ir. L. Lefferts, Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Dr. K. Seshan,

ABB Lummus Global (Den Haag) / DSM Research BV (Sittard) / Technische Universität München (Garching, Duitsland)

27.23 k€

Prof.dr.ir. W.P.M. van Swaaij, Prof.dr.ir. G.F. Versteeg

TST.4447

8.3 mj, 90.32 k€

(OTP)

Prof.dr.ir. F.C.J.M. van Veggel, Prof.dr. A. Polman,

Ingenieursbureau Coenecoop BV (Waddinxveen) / Lucent Technologies Nederland BV (Huizen) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt

TWT.4459 (OTP)

12.0 mj, 92.06 k€

Optical Amplification in Organic Waveguides via Sensitized Emission of Lanthanide Complexes

Predictieve meetorthese

Prof.ir. J.C. Cool, Prof.dr.ir. H.J. Grootenboer,

AZ VU (Amsterdam) / Ambroise Holland BV (Enschede) / BAAT Medical Engineering (Hengelo) / OrthoDynamics (Drachten)

Ir. E.E.G. Hekman, Dr. A.G. Veldhuizen

TPC.5476

6.0 mj, 90.76 k€

TTC.5789

3.66 k€

(MAT)

Light-emitting diodes based on organic-inorganic hybrids with improved efficiencies

Prof.dr.ir. F.C.J.M. van Veggel

(EG)

Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Humanitarian demining

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien

| Instelling

U_ universiteit utrecht

UGE.4124 (OTP)

4.0 mj, 25.41 k€

3-D Migration of seismic data using rapid ray tracing

Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. R.K. Snieder

Jason Geosystems BV (Rotterdam) / Schlumberger Cambridge Research (Cambridge,, Groot Brittannië) / Shell SIEP BV (Rijswijk)

165

| beëindigde projecten in 2002

Closed chest coronary surgery on the beating heart: technical development of an automated bypass grafting method 17.7 mj, 311.67 k €

Prof.dr. C. Borst, Ir. P.V. Pistecky, Prof.dr.ir. H.G. Stassen

Antonius Ziekenhuis (Nieuwegein) / Erasmus MC (Rotterdam) / Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht) / TNO-TPD-BI (Amsterdam) / UMC (Utrecht)

Toetsing van de interne kwaliteit van bloembollen met behulp van in vivo NMR 6.8 mj, 65.37 k €

Prof.dr. C. Kollöffel, J.C. Doorduin, Dr. H. Gude,

UGN.4183 (OTP)

174.28 k €

UBI.4394

(OTP)

DLV (Lisse) / KAVB (Bovenkarspel) / Koelhuis Hillegom BV (Hillegom) / NTS-Amaryllis (De Lier) / Van Zanten Flowerbulbs BV (Hillegom) / WLTO Advies (Grootebroek)

Prof.dr. K. Nicolay

Structural and electronic defects at the insulator/semiconductor interface of thin-film transistors: the role of hydrogen 4.0 mj, 73.06 k€

Prof.dr. R.E.I. Schropp, Prof.dr. W.F. van der Weg

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / NOVEM (Utrecht) / Philips Research Laboratories (Redhill, Groot Brittannië) / Shell International BV (Den Haag)

Glycosylation patterns on heterologous proteins produced in the mammary gland of transgenic animals 2.5 mj, 64.66 k €

Prof.dr. J.P. Kamerling,

48.89 k €

UCH.4752 (OTP)

102.28 k €

Pharming BV (Leiden)

hart

Prof.dr. D.G. de Rooij, Prof.dr. J.A. Grootegoed

UGN.4790 (OTP)

Holland Genetics v.o.f. (Arnhem) / ID-Lelystad BV (Lelystad) / Pharming BV (Leiden)

Ceramidase als nieuwe biokatalysator voor de produktie van hydrofobe amides. Via Gebied CW. 2.0 mj, 64.44 k €

(OTP)

Dr. F.R. Pieper, Prof.dr. J.F.G. Vliegent-

Transplantation of spermatogonial stem cells

8.0 mj, 91.21 k€

UTN.4407

45.38 k €

UBC.5362 (OTP)

Prof.dr. M.R. Egmond

| Instelling

V_ vrije

universiteit amsterdam

The central role of a 14-3-3 receptor protein in the regulation of seed germination 9.0 mj, 104.37 k€

Dr.ir. A.H. de Boer, Dr. M. Wang

VBI.3850

ADVANTA Vanderhave Suger Beat Seed BV (Rilland) / Heineken Technical Services BV (Zoeterwoude) / Nunhems Zaden BV (Haelen) / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV (De Lier) / Syngenta Seeds BV (Enkhuizen)

(OTP)

635.29 k €

166

jaarverslag 2002

VBI.3995

4.0 mj, 158.78 k€

VBI.4151

9.3 mj, 34.03 k€

(OTP)

Dr. H.W. van Verseveld, Prof.dr. H.V. Westerhoff

(OTP)

VAC.5079

4.0 mj, 90.76 k€

VPC.5251

2.4 mj, 18.61 k€

Prof.dr.ir. T. Houtgast

Haskoning BV (Nijmegen) / Proctor & Gamble (Strombeek-Bever, België) / RIVM (Bilthoven)

Philips Hearing Instruments (Eindhoven) / SonionMicrotronic Nederland BV (Amsterdam)

Hyphenation of liquid separation techniques and Raman spectroscopy. Via Gebied CW.

Prof.dr. C. Gooijer, Prof.dr. U.A.Th. Brinkman, Dr. H. Lingeman

(OTP)

14.29 k€

Spectrale opscherping en automatische volumeregeling in digitale hoortoestellen

Dr.ir. J.M. Festen,

(OTP)

DSM Bakery Ingredients (Delft) / DSM-Gist BV (Delft) / Heineken Technical Services BV (Zoeterwoude) / Quest International (Bussum)

Realistic characterizations of the biodegradation of compounds

Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman

VGN.4845 (OTP)

3.0 mj, 33.58 k€

De dynamiek van gist glycolyse. Via Gebied CW.

Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) / DSM Research BV (Geleen) / General Electric Plastics Europe BV (Bergen Op Zoom) / Organon NV (Oss) / Philips Research Laboratories (Eindhoven)

Development of new routes towards iodine-labelled radiopharmaceuticals. Via Gebied CW.

Dr. J.D.M. Herscheid

AMC (Amsterdam) / Mallinckrodt Medical BV (Petten)

| Instelling

W_ wageningen universiteit

WBI.3414

6.8 mj, 119.75 k€

(GEWAS)

Prof.dr.ir. J. Bakker, Prof.dr. W.J. Stiekema

WBI.3909 (OTP)

7.3 mj, 82.81 k€

Ontwikkeling van een economisch rendabele strategie voor de isolatie en karakterisering van een set duurzame resistentiegenen tegen aardappelcysteaaltjes Agrico Research BV (Bant) / Averis Seeds BV (Valthermond) / Cebeco Seeds BV (Lelystad) / Keygene NV (Wageningen) / Kweekbedrijf HZPC (Metslawier)

Mapping and molecular characterisation of quantitative trait loci (QTLs) controlling intramuscular fat and fatness in pigs

Prof.dr. M.A.M. Groenen, Dr. J.J. van der Poel

ID-Lelystad BV (Lelystad) / IPG, Institute for Pig Genetics BV (Beuningen) / Nutreco (Boxmeer)

167

| beëindigde projecten in 2002

Constructie van verbeterde protease deficiente Aspergillus expressie-stammen t.b.v. homologe en heterologe eiwitproduktie 12.7 mj, 160.67 k€

Dr. J.A. van den Berg

DSM Food Specialties (Delft) / Diosynth BV (Oss)

Modelling and measurement by proximal sensing of multivariate spatial and temporal distributions of soil properties at field scale for precision agriculture 4.0 mj, 36.76 k€

Prof.dr.ir. J. Bouma, Dr.ir. J.J. de Gruijter

Dr. F.A. van Eeuwijk, Prof.dr.ir. P. Stam

21.40 k €

WBI.4513 (OTP)

Akkerbouwbedrijf Gebr. van Bergeijk (Zuidland) / Sentron (Roden) / Sentron CMT BV (Enschede)

Fingerprinting varieties of barley (Hordeum vulgare L.) to study yield stability

3.1 mj, 49.92 k€

WBI.4100 (OTP)

ADVANTA Seeds BV (Rilland) / Cebeco Seeds BV (Lelystad) / Landbouwbureau Wiersum (Dronten) / Semundo BV (Hornhuizen)

WBI.4785

(OTP)

1.50 k €

168

| Lijst van gebruikers

jaarverslag 2002

Lijst van gebruikers betrokken bij de in 2002 lopende STW-projecten. De naam van de gebruiker (soms meerdere vestigingen) wordt gevolgd door het aantal projecten waarbij deze was betrokken.

A ABAQUS Benelux BV, Huizen 1

ABB Lummus Global, Den Haag / Verenigde Staten 4

ABZ Technology Services BV, Zeist 1

ACRB, Lemmer 1 ACTA - Vrije Universiteit, Amsterdam 1 ADM Cacao, Koog a/d Zaan 1 ADVANTA Seeds BV, Rilland / Kapelle 1 AEA Technology Rail BV, Utrecht 1

AIT/FIA, Brussel (België) 1

ALDITECH S.A., Grenoble (Frankrijk) 1 Amsterdam 3 (Zweden) 1

ARGOSS, Marknesse 1

Vondelingenplaat Rt 1

ATAS International BV, Veldhoven 2

AVEBE, Veendam 3

AZ Groningen 8

Acordis Industrial Fibers BV, Arnhem 2

Add-X Biotech i.o., Leiden 2

AZ Maastricht 5

Airborne Development, Leidschendam (Stompwijk) 1 Alcatel, Houten / België / Frankrijk 8

Consultancy & Research BV, Marknesse 1 BV, Enschede 3

Europe BV, Den Bosch 1 Eerbeek 1

Agrico Research BV,

Albatros Flow Research, Markenesse 1 Alterra, Wageningen 4

Akzo Nobel, Albert Heijn

Alkyon Hydraulic Ambroise Holland

Amoco Netherlands BV, Den Haag 1

Amsterdam

Andromeda Medizinische Systeme GmbH, Taufkirchen-Potzham (Duitsland) 2 AppliSens, Schiedam 3 Applied Instruments, Middelburg 1

Applikon Dependable Instruments BV, Schiedam 1

Aquamarijn Microfiltration BV, Hengelo (Gld) 5

Ruimtelijke Ontwikkeling, Apeldoorn 1

Adelante Technologies BV, Tiel 3

Algorithmic Solutions, Saarbrücken (Duitsland) 1

Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein 2

Applied Laser Technology BV, Best 1

AZ VU,

Adcon RF Technology BV, Amsterdam 1

Akkerbouwbedrijf Gebr. van Bergeijk, Zuidland 1

Amersham Pharmacia Biotech AB, Uppsala (Zweden) 1

Antec Leyden BV, Zoeterwoude 1

ATOFINA-Rotterdam BV,

AZ Nijmegen St. Radboud, Nijmegen 2

All Music Publishing BV, Landsmeer 1

Molecular Therapeutics (AMT), Amsterdam 1

AMOLF,

ASTRA Tech AB, Mölndal

Agfa-Gevaert NV, Mortsel (België) 1

Oss / Amersfoort / Arnhem / Sassenheim / Zweden / Groot Brittannië 34 BV, Zaandam 1

ASML, Veldhoven 7

Addtek België, Kessel (België) 1

Agere, Nieuwegein 3

AIXTRON AG, Aken (Duitsland) 2

AMIS, Oudenaarde (België) 1

ATO BV, Wageningen 2

AcouTronics BV, Oosterhout 1

Add-controls, Amersfoort 1

Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Rijswijk 2 Bant 3

AMC, Amsterdam 12

ASM Microchemistry, Leuven (België) 1

ASTRON, Dwingeloo 4

Amsterdam 5

AIVD-NBV, Leidschendam 1

AM Pharma BV, Bunnik 3

Asparagus BV, Horst 1

Avantium Technologies BV, Amsterdam 3

AquaSense, Amsterdam 3

Aquacare

Arai Helmet (Europe) BV, Hoevelaken 1

Avant! Corporation, Fremont (Verenigde Staten) 1

Avecia NeoResins, Waalwijk 1

Arcadis

Avantes BV,

Aventis Environmental Science, Bucks

(Groot Brittannië) 1 Averis Seeds BV, Valthermond 3 Axis-Shield, Oslo (Noorwegen) 1 B B.A.T. Services, Gent (België) 1 hafen (Duitsland) 1

BAAT Medical Engineering, Hengelo 2

BGT, Eindhoven 1

BIOCLEAR BV, Groningen 1

BASF Aktiengesellschaft Verfahrenstechnik, Ludwigs -

BOAL Profielen BV, De Lier 1

BP Exploration, Middlesex

(Groot Brittannië) 1 Bakker Centrale Inkoop BV, Barendrecht 1 Barry Callebaut Nederland BV, Bussum 1 Bayer AG, Leverkusen (Duitsland) 2

Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek, Oosterbeek 1

Bejo Zaden BV, Warmenhuizen 2

Bekaert Timeda BV, Enschede 2

Bell Labs WCND BV Lucent Technologies, Nieuwegein 1 Monnickendam 2

Belgian Road Research Centre (BRRC), Brussel (België) 1

Beltone Netherlands BV, Eindhoven 2

Berklee School of Music, Boston (Verenigde Staten) 1

Systems BV, Amsterdam 1

BioMerieux bv, Boxtel 3

Associates Ltd., Ottawa (Canada) 1 Bionchip BV, Eindhoven 1 Berg aan de Maas 1

Bird Engineering, Schiedam 1

High-Tech BV, Ruurlo 4

Biofruit Advies, Zoelmond 1

Biomade Technology Foundation, Groningen 1

Bracco Research S.A., Geneve (Zwitserland) 1

Bioscan BV, Bilthoven 1

Brouwers Stalinrichtingen, Leeuwarden 1

BioDetection Biokinetics and

Biomaterials Research Group, Bilthoven 2 Biostar Development CV, Balk 1

Bodycote Coating Centrum BV, Venlo 1

Brandmarc BV, Leusden 1

Bennenk Consultancy BV,

Berson UV-Techniek BV, Nuenen 1

Bioclear BV, Groningen 1

Bioplex Medical BV, Vaals 1

Beiersdorf AG, Hamburg (Duitsland) 1

Biotronic,

Bouwen met Staal, Rotterdam 1

Brandwonden Centrum, Beverwijk 1

Bronkhorst

Brucker Analytik GmbH, Rheinstetten (Duitsland) 1

Bruel &

Kjaer, Veenendaal 1 Bruker, Delft / Wormer 2 Bunting Brinkman Bees BV, Tilburg 1 Byk Nederland BV, Zwanenburg 1 C C. Meijer bv, Rilland 2 C2V BV, Enschede 4 CAM Implants BV, Leiden 2 CATENA Microelectronics BV, Delft 1 CEHAVE NV, Veghel 1 CERN, Geneva (Zwitserland) 1 CHL Netherlands BV, Katwijk 1 CMG, Den Haag / Eindhoven / Rotterdam / Maastricht 4 CQM BV,

169

| lijst van gebruikers

Eindhoven 3

CR Delta / Holland Genetics, Arnhem 1

Amsterdam 4

CSEM, Zürich (Zwitserland) 2

Campina Melkunie / DMV International, Wageningen 2

Weesp / Duitsland 4

Catharina Ziekenhuis, Eindhoven 1

CTO ASM International, Bilthoven 1

Cap Gemini Ernst & Young, Utrecht 1 Lelystad 5

Cebeco, Rotterdam /

Aalborg (Denemarken) 1 Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, Amsterdam 2 Chess Information Technology BV, Haarlem 3 Diego (Verenigde Staten) 1 Enschede 1

Consultancy Kinetox, Vleuten 1

Corus, IJmuiden 14

Coda

CombiChem Inc., San Controllab Products BV,

Cosmoferm BV, Delft 1

Coöperatieve Nederlandse Champignonkwekersvereniging, Gennep 1

CropDesign NV, Zwijnaarde (België) 1

Centurion Security BV, Amsterdam 1

College voor Zorgverzekeringen, Amstelveen 1

Condea Servo Delden BV, Delden 1

Conviro milieu-produkten BV, Wijster 1

Centre, Roosendaal 2

Carl Zeiss BV,

Center for PersonKommunikation,

Chevron Research and Technology Co., Richmond (Verenigde Staten) 1

Music Technology, Eden Prairie (Verenigde Staten) 1

CWI,

Cosun Food Technology

Coöperatieve Veiling ZON, Venlo 1

Crucell Holland BV, Leiden 1 Cyclone Fluid Dynamics BV, Waalre 2

D D. de Kat BV, Velp 1 Bennekom 1 Urmond 76

DACOM PLANT-Service BV, Emmen 2

DOORZAND, Amsterdam 1

DAF Trucks NV, Eindhoven 4

DOW, Terneuzen 9

DYNA Dental Engineering BV, Bergen Op Zoom 1

Danisco A/S, Copenhagen (Denemarken) 1 De Groene Vlieg, Nieuwe Tonge 1 Seeds CV, Bergschenhoek 11 Bristol (Groot Brittannië) 1 Ultrasound, IJsselstein 1

Daimler Benz Aerospace Airbus GmbH, Bremen (Duitsland) 1

Datascope BV, Hoevelaken 1

Datron BV, Hilversum 1

Diamond Tools Group BV, Nijmegen 1

De Efteling BV, Kaatsheuvel 1

De Nederlandsche Bank NV, Amsterdam 1

Delft Electronic Products BV, Roden 2

Denka International BV, Barneveld 1

Doelman Advies, Wageningen 1

DLV, Lisse /

DSM, Geleen / Delft / Groningen / Delft / Heerlen / Zwolle /

De Kooi Zaadtechnologie, Enkhuizen 1

Dejima Optical Films, Arnhem 2

DHV, Amersfoort 3

Delstar Technologies,

Diagnostic Products Corporation, Breda 1

Diosynth BV, Oss 3

De Ruiter Diagnostic

Materieel Koninklijke Marine, Den Haag 1

DoubleBW BV, Delft 4 Douwe Egberts, Utrecht 1 Duran Audio BV, Zaltbommel 1 Dutch Space

BV, Leiden 4 Dutch Vision Systems BV, Breda 1 E E.I. Dupont de Nemours & Company, Wilmington (Verenigde Staten) 1 E.P. Controls BV, Roden 2

EARS, Delft 1 ECN, Petten 10

EESI, Eindhoven 1 EFKA Additives, Heerenveen 1 EMCM, Nijmegen 2 EMTEC Magnetics GmbH, Willstätt (Duitsland) 1 ENCI NV, Den Bosch 1

ENRIN, Wageningen 1

Services, Delft 3

EPI Nederland BV, Halsteren 1

ESCETE, Enschede 1

S.A.R.L., Hosingen (Luxemburg) 1 Indianapolis (Verenigde Staten) 1

ETD&C, Ede 1

Eagle Vision BV, Naarden 1

Elephant Dental BV, Hoorn 1 Ellips, Eindhoven 1

ESA/ESTEC, Noordwijk 3

Eco Chemie BV, Utrecht 1

Elf Aquitaine, Pau (Frankrijk) 1

Enza Zaden BV, Enkhuizen 8

Erasmus MC, Rotterdam 7

Nederland BV, Botlek 1 Etchform BV, Hilversum 1

Electrolux

Eli Lilly and Company,

Emagic Soft- Und Hardware GmbH, Rellingen (Duitsland) 1

Empresa Brasileira de Compressores SA, Joinville (Brazilië) 1 Engelhard De Meern BV, De Meern 7 Wageningen 1

ESBE Nanoscale Technology

Enraf BV, Delft 5

EmbracoEntocare,

Ericsson EuroLab Netherlands BV, Enschede 12

Esso

Euro-Diagnostica BV, Arnhem 2 EuroSupport, Amersfoort 1 European Office

of Aerospace Research &, London (Groot Brittannië) 1

Eurotransplant, Leiden 1

Expertisecentrum LNV, Wageningen 4

Exxon,

Breda / België 2 F FCDF Corporate Research, Deventer 1 Nieuwegein 1 Ridderkerk 1 Hoogeveen 2

FEI/Philips Electron Optics, Eindhoven 1

Formatec Technical Moulding BV, Goirle 1

Fachhochschule Münster, Steinfurt (Duitsland) 2

Feyecon, Utrecht 1

Ford Research Laboratory, Dearborn (Verenigde Staten) 1

GmbH, Jülich (Duitsland) 1

FOM-Instituut voor Plasmafysica ‘Rijnhuizen’,

FSM Europe BV, Sittard 1

Fabriek van Plaatwerken Van Dam BV,

Flexsys BV, Deventer 1

Formatec BV, Goirle 2

Fraunhofer Institut, Sankt Augustin (Duitsland) 1

Fokker, Dordrecht /

Forschungszentrum Jülich

Free Energy Europe BV, Eindhoven 1

Coberco Dairy Foods Research Centre, Deventer 2 Futura Composites BV, Heerhugowaard 1

Friesland

170

| Lijst van gebruikers

jaarverslag 2002

G GTI Industrial Services, Amsterdam 1 (Italië) 1

Gemco Furnace, Son 1

Gastec NV, Apeldoorn 5

Gemeente Ede 1

Gasunie Research, Groningen 1

Gemeente Haarlem 1

Gefran Sensori, Provaglio

Gemeentewaterleidingen Amsterdam 2

Genencor

International BV, Leiden 6 General Electric Plastics Europe BV, Bergen Op Zoom 1 Genetwister Technologies BV, Wageningen 1 Genoa BV, Eindhoven 2

GeoDelft BV, Delft 4

Gezondheidsdienst voor Dieren, Deventer 3

Geomatica Business Park, Marknesse 1

Gerkens Cacao BV, Wormerveer 1

Gimex Technische Keramiek BV, Geldermalsen 1

Glaxo Smith Kline, Rixensart

(België) 2 Global Cooling BV, Arnhem 1 Grontmij, Roermond / Arnhem 2 H HISCOM BV, Leiden 1 (Vel.) 1

HITT, Apeldoorn 1

Haskoning BV, Nijmegen 3

Hembrug BV, Haarlem 1

HKV, Lelystad 1

Hendrix UTD/Nutreco, Boxmeer 1

Kunststoffen BV, Almelo 1

Hagenuk CPS Pijnenburg BV, Vught 1

Hauzer Techno Coating BV, Venlo 1

Heraeus TENEVO AG, Greppin (Duitsland) 1

Hertel Rubber Products BV, Kampen 1

Laboratorium voor Bodemziekten BV, Wijster 1 Holland Colours NV, Apeldoorn 1

Harimex-Ligos BV, Loenen

Heineken Technical Services BV, Zoeterwoude 3 Herikon Technische

Hewlett Packard Nederland BV, Amstelveen 1

Hogeschool van Utrecht 1

Holland Genetics v.o.f., Arnhem 2

Hildebrands

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, Hilversum 1

Hoofdproductschap Akkerbouw, Den Haag 2

Hoogheem -

raadschap van Rijnland, Leiden 1 HortiMax BV, Pijnacker 2 Hybro BV, Boxmeer 1 Hycail BV., Noordhorn 1 Hycult Biotechnology, Uden 1 Hydrogas Holland BV, Vlaardingen 1 Hypor BV, Boxmeer 1 I IBA, Louvain-La-Neuve (België) 1 IBM Research, Rüschlikon (Zwitserland) 2 IBS Precision Engineering BV, Best 1 ID-Lelystad BV, Lelystad 7

ID-TNO Diervoeding, Lelystad 2

IMEC, Leuven (België) 5 Beuningen 2

IFP, Frankrijk (Frankrijk) 1

IMEnz Bio-engineering, Haren 1

IRS, Bergen Op Zoom 1

Precisietechniek, Boxtel 1 Columbia (Canada) 1

IPCOS Technology BV, Boxtel 2

ISF, Zulte (België) 1

ITM CV, Zwijndrecht 1

Industrial Automation Integrators, Veldhoven 1

IHC Systems BV, Sliedrecht 1

IPG, Institute for Pig Genetics BV,

ISIS Pharmaceuticals, Carlsbad (Verenigde Staten) 1

Immunotoko BV, Nijmegen 1 Industriewater Eerbeek 1

Ingenieursbureau Coenecoop BV, Waddinxveen 6

International BV, Goes 1

IMAG BV, Wageningen 5 ITB

Imperial College, London (Groot Brittannië) 2

Inex Pharmaceutical Corporation, Burnaby, British

Ingenieursbureau Fugro BV, Leidschendam 3

Institut für Vogelforschung, Wilhemshafen (Duitsland) 1

Ingeny

Instituut voor Revalidatievraagstukken,

Hoensbroek 1 Interay BV, Bergum 1 International Water Management Institute, Maurik 1 Interpay, Utrecht 1 Intervet International BV, Boxmeer 7

Intron BV, Culemborg 2

Iris Vision BV, Etten-Leur 1

IsoTis NV, Bilthoven 6

It Fryske Gea, Beetsterswaag 1

Itho BV, Schiedam 1 J JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven 3 Jason Geosystems BV, Rotterdam 3

James Walker BV, Oud Beijerland 1 Janssen Research Foundation, Beerse (België) 5

John Deere Fabriek Horst BV, Horst 1 Jomed NV, Rancho Cordova (Verenigde Staten) 2

K KAVB, Bovenkarspel 1 De Bilt 4

KEMA, Arnhem 13

KON-DES, Deventer 1

KIWA NV Onderzoek en Advies, Nieuwegein 1

KPN, Leidschendam / Den Haag 9

Kappa Packaging Development Centre BV, Hoogeveen 1 (België) 3

Katholieke Universiteit Nijmegen 2

Amsterdam 1

Kiadis BV, Leiden 1

Koninklijke Luchtmacht, Den Haag 1

Key Drug Prototyping, Leiden 1

Katholieke Universiteit Leuven

Keygene NV, Wageningen 5

Kipp & Zonen BV, Delft 1

Koninklijke De Ruijter, Baarn 1

Koninklijke Marine, Den Haag 2

KNMI,

KTH (Royal Institute of Technology), Stockholm (Zweden) 1

Karl Storz, Tuttlingen (Duitsland) 1

Kinesis Holding BV, Breda 1

Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM), Den Helder 5

KLM, Schiphol Airport 1

KiQ Medicast,

Koelhuis Hillegom BV, Hillegom 1 Koninklijke Landmacht, Den Haag 1

Koninklijke Nedalco BV, Bergen Op Zoom 1

Berkel en Rodenrijs 4 Korg Italy, Osimo (Italië) 1 Kweekbedrijf HZPC, Metslawier 4 Kymata, Enschede 1

Koppert BV,

171

| lijst van gebruikers

L LBO, Lisse 1 Breda 1

LC Packings, Amsterdam 1

LUMC, Leiden 11

Dronten 1

LEADD BV, Leiden 1

LTO Nederland, Den Haag 2

LU General Biscuits Nederland BV,

Laboratoire d’Electronique Philips, Limeil-Brevannes Cedex (Frankrijk) 1

Landustrie Sneek BV, Sneek 1

Leica Microsystems BV, Rijswijk 1

Laprolan Medische Producten, Beuningen 1

Leijenburg Ziekenhuis, Den Haag 1

Landbouwbureau Wiersum,

Lead Discovery Unit NV Organon, Oss 3

Licentec, Bilthoven 2

LioniX BV, Enschede 4

Louwers

Hapert BV, Hapert 1 Lucent Technologies, Huizen / Hilversum 5 M M + P Raadgevende Ingenieurs BV, ‘s Hertogenbosch 1 MARIN, Wageningen 4 MEDOS Medizintechnik AG, Stolberg (Duitsland) 1 MIVATEC Hard- und Software GmbH, Schnaich (Duitsland) 1 Oosterhout 2

Mallinckrodt Medical BV, Petten 1

Planck Institüt, Stuttgart (Duitsland) 1 Nieuwegein 1

McRoberts BV, Den Haag 1

Medis Medical Imaging Systems BV, Leiden 4

Research Center BV, Maastricht 7 Wageningen 1

Magellan M5 BV, Arnhem 1

Mapper Lithography BV, Delft 1

Mierij Meteo BV, De Bilt 5

Medtronic Bakken

Merck, Duitsland / Groot Brittannië 3

Meteo Consult BV,

Ministerie VWS, Den Haag 1

Ministerie van Defensie, Den Haag 10

Middenstand en Landbouw, Brussel (België) 1 Mitutoyo Nederland BV, Veenendaal 1

Mechatronics Competence Centre,

Micronit Microfluidics BV, Enschede 2

Mifa Aluminium BV, Venlo 2

en Koninkrijkrelaties, Den Haag 1

Mebin BV, Amsterdam 1

Max

Medisch Spectrum Twente, Enschede 2

Melexis, Den Haag / België 4

Microflown Technologies BV, Zevenaar 4

Magnetic Products Oosterhout BV,

Maser Engineering BV, Enschede 3

Microscreen BV, Groningen 2

Ministerie van Binnenlandse Zaken

Ministerie van LNV, Groningen 3

Ministerie van VROM, Den Haag 4

Ministerie van

Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Delft 1

Multi Motions BV, Purmerend 1

N N R Malotaux - Consultancy, Bilthoven 2 Noord-Holland, Haarlem 2 CEMO, Yerseke 2

N.O.P., Someren 1

NAM, Assen 4

NIOZ, Den Burg, Texel 2

NV Nederlandse Gasunie, Groningen 2 NV PWN Waterleidingbedrijf

NATO C3 Agency, Den Haag 2 NIZO food research, Ede 2

NMi Van Swinden Laboratorium BV, Dordrecht / Delft 4 NPBI International BV, Emmer-Compascuum 1

NRG, Petten 3

NVBD, Den Haag 2

Nanopass Ltd, Nazareth Illit (Israël) 1 Exeter (Groot Brittannië) 1 NV, Groenlo 2 Burg, Texel 1

NKI, Amsterdam 1

NOB Interactive, Hilversum 1

Spoorwegen, Utrecht 1

NV Organon, Oss 1 1

NCLR BV, Enschede 3

Nationaal Chipcard Platform, Leidschendam 1

Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek, Amsterdam 1 Nestlé, Gorinchem / Zwitserland 3

Blackburn (Groot Brittannië) 1 Technology BV, Wageningen 1

NUON, Duiven 1

NV Nederlandse

National Environment Research Council,

National Starch & Chemicals, Zutphen 1

Nedap

Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Den

Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden, Houten 1

Netherlands Institute for Metals Research, Delft 1

Nickerson-Zwaan BV, Warmenhuizen 1 Norit NV, Amersfoort 2

NOVEM, Utrecht 4

NanoSensors GmbH, Wetzlar-Blankenfled (Duitsland) 2

National Semiconductor, Den Bosch / Hengelo 4

Nedstaal BV, Alblasserdam 1

NIOO-

NLR, Marknesse / Oude Meer 12

NOTOX, Den Bosch 2

NTS-Amaryllis, De Lier 1

Nederlandse Fruitteler Organisatie (NFO), Zoetermeer 1

NFRA, Dwingeloo 1

Nikon Europe BV, Badhoevedorp 1

Norsk Hydro ASA, (Noorwegen) 1

Netlon Ltd,

Noldus Information

Novartis, Stein (Zwitserland) / Vienna

(Oostenrijk) 2 Numico Research, Wageningen 1 Nunhems Zaden BV, Haelen 9 Nutreco, Boxmeer 4 O OPG Groothandel BV, Utrecht 1 Leiden 2

Océ, Venlo 11

OPRA Optimal Radial Turbine BV, Hengelo 1

Ohio State University, Columbus (Verenigde Staten) 1

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam 1 Mechanics Group, Eindhoven 1 BV, Giessen 1

Oldelft BV, Delft 2

OpdenKamp Adviesgroep BV, Den Haag 1

Oranjewoud BV, Rijswijk 1

Organon NV, Oss 3

Dynamics, Drachten 2

OTB Engineering BV, Eindhoven 1

Orgaworld BV, Uden 1

OctoPlus BV,

OnStream BV, Eindhoven 7

Opticrop BV, Vijfhuizen 1

Ordina Technical Automation, Deventer 1

Optics &

Orffa Nederland Feed

Oronite European Technical Center, Vondelingenplaat Rt 1

Ortho

172

| Lijst van gebruikers

jaarverslag 2002

P PAQUES Bio Systems BV, Balk 7 Helmond 2

PAV, Lelystad 1

20/10 PERFECT VISION, Heidelberg (Duitsland) 1

PD&D Automotive BV, Helmond 1

(Frankrijk) 1

PIM-Tech BV, Apeldoorn 1

Pamgene International BV, Den Bosch 1

Parker Gas Separation BV, Etten-Leur 1 PcM Interactieve Media, Amsterdam 1 (Zweden) 1

Pervatech BV, Enter 1

BV, Groningen 1

Paradocs Group BV, Tiel 2

Pasminco Budel Zink, Budel-Dorplein 3 PelviTec BV, Beuningen 2

Pfizer BV, Cappelle a/d IJssel 1

Pharmachemie BV, Haarlem 2

PD & E Automotive BV,

PSA Peugeot Citroën, La Garenne Colombes Paragon Nummerical Engineering, Weert 1

Paul Scherrer Institut, Villigen (Zwitserland) 1

Pepscan Systems BV, Lelystad 1

Perimed AB, Jarfalla

Pharma Bio-Research Group BV, Zuidlaren 1

Pharmacia & Upjohn Groningen BV, Groningen 1

Pharming BV, Leiden 2

Philips, Eindhoven / Almelo / Groningen / Drachten / Heerlen / Best / Nijmegen / Duitsland / België 65 Laboratories, Eindhoven 64

Phisimed, Maastricht 1

Pioneer Hi-Bred Northern Europe, Zundert 1 Wageningen 1 Groningen 1

PhotoBioChem BV, Leiden 1

Plantsupport BV, Grootebroek 1

Philips Research

Pie Medical Equipment BV, Maastricht 6

Plant Research International BV, Wageningen 15 Plasma Optical Fibre BV, Eindhoven 1

Polymer, Deventer / Groot Brittannië 2

Plantenziektenkundige Dienst,

Platform Biologica, Utrecht 1

Poultry Consulting International, Breda 1

PrimaGen BV, Amsterdam 1

Procter & Gamble, Rotterdam / België / Verenigde Staten 4 schap Tuinbouw, Zoetermeer 1

Priva Hortimation BV, De Lier 2

Prodrive BV, Son 1

in de volle grond, Lelystad 1

Produkt -

Produktschap voor Vee, Vlees en

Proefstation voor de Akkerbouw en Groenteteelt

Proefstation voor de Champignoncultuur, Horst 2

Research and Technology Centre, Sint-Stevens-Woluwe (België) 1

Praktijkonderzoek

ProSes, Bergen op Zoom 1

Productschap Diervoeder, Lelystad 3

Produktschap v. granen, zaden en peulvruchten, Den Haag 1

Eieren, Zoetermeer 2 Proefstation voor Bloemisterij in Nederland, Aalsmeer 1

Polyganics,

Powder Technology Consultant,

Doetinchem 1 Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Lelystad 9 Praktijkonderzoek Veehouderij, Lelystad 2 voor de Rundveehouderij, Lelystad 1

Pharma Key

Promeks Nederland, Harderwijk 1

Provincie Friesland, Leeuwarden 1

Provimi

Provincie Noord-Holland,

Haarlem 1 Purac Biochem BV, Gorinchem 2 Q Quest International, Bussum 3 R R & R Mechatronics, Zwaag 2

RADI Medical Systems AB, Uppsala (Zweden) 1

Utrecht 1

RHK Technology, Troy (Verenigde Staten) 1

Lelystad 6

RSP Products BV, Rotterdam 1

Metslawier 1 De Lier 12

RIKILT, Wageningen 2

RTC&P, Culemborg 1

Rademaker BV, Culemborg / Dalfsen 2

Hydraudyne BV., Boxtel 1

RDW, Zoetermeer 1 RIKZ, Haren 6

RVV, Voorburg 1

Rockwool / Grodan BV, Roermond 3

RIVM, Bilthoven 12

RWTH Aken (Duitsland) 2

RIZA,

RZ Research BV,

Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Hilversum 1

Rhein Chemie Rheinau GmbH, Mannheim (Duitsland) 1

Rijkswaterstaat, Arnhem / Bergen op Zoom / Maastricht / Utrecht 11

(Duitsland) 2

REMU Infra Bedrijf NV,

Rexroth

Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Robert Bosch GmbH, Reutlingen / Stuttgart

Roelfstra Consultants BV, Mheer 1

Roessingh Research en Development,

Enschede 5 Route 67, Eindhoven 2 Rubber, Maastricht / Enschede 1 Röntgen Technische Dienst BV, Rotterdam 1 S SAB-Profiel BV, IJsselstein 1 SMI BV, Enschede 1

SBB, Driebergen 1

SPOB, Driebergen 1

Crystals & Detectors, Nemours (Frankrijk) 1 Brittannië / Verenigde Staten 4

SRON, Utrecht 3

Erlangen (Duitsland) 1

SKF, Nieuwegein / Zaltbommel 7

STOWA, Utrecht 2

SMARTEC BV, Breda 4

SWOV, Leidschendam 1

Schill & Seilacher GmbH & Co., Hamburg (Duitsland) 1

Schuitema NV, Amersfoort 1

Vegetable Seeds, Honselersdijk / Enkhuizen 2 Wedemark (Duitsland) 1

SERC, Utrecht 1

Scientia Terrae NV, St. Katelijne-Waver (België) 2

Semundo BV, Hornhuizen 1

Sentron, Enschede / Roden 7

Sendt, Roosendaal 1

Seminis

Sennheiser Electronic,

Shell, Amsterdam / Den Haag / Rijswijk / Frankrijk 58

Sigma Coatings BV, Amsterdam 2

Saint-Gobain

Schlumberger, Groot

Silicon Biomedical Instruments BV, Arnhem 1

Siemens AG,

Silidur Benelux NV,

173

| lijst van gebruikers

Rotterdam 1

Sioux, Son 1

Solsep BV, Apeldoorn 1 Amsterdam 4

SkyScan, Aartselaar (België) 1

Smit Draad, Nijmegen 1

Solvay Pharmaceuticals BV, Weesp 9

Sonotron BV, Zoetermeer 1

Medische Techniek, Nijmegen 2 Stavanger (Noorwegen) 1

Sondag Voeders BV, Erp 1

Spanbeton BV, Koudekerk a/d Rijn 1

St. Franciscus Gasthuis, Rotterdam 1

Stichting ASTRON, Dwingeloo 2

Technisch Centrum voor de Keramische Industrie, De Steeg 1 Ierland 1

Storteboom BV, Veghel 1

Stuurgroep Waddenprovincies, Leeuwarden 1

Herzogenrath (Duitsland) 1

Syncom BV, Groningen 2

Sonion Microtronic Nederland BV,

Spark Holland BV, Emmen 1

Spierings

Staring Centrum (SC-DLO), Wageningen 1

Statoil,

Stichting Academisch Rekencentrum Amsterdam 1

Bedrijfslaboratorium voor Weefselkweek, Roelofarendsveen 1 Amsterdam / Gorredijk / Eerbeek 5

Smit Transformatoren BV, Nijmegen 1

Stichting Het Geldersch Landschap, Arnhem 1

Stichting Stichting

Stichting Zuivel, Voeding en Gezondheid, Utrecht 1 Structural Laminates BV, Delft 1

Stryker Howmedica, Haarlem /

Sulzer Metco Coatings BV, Lomm 2

Synetix, Billingham (Groot Brittannië) 1

Stork,

Surface Imaging Systems,

Syngenta, Enkhuizen / De Lier /

Ridderkerk / Groot Brittannië 1 3 T T&A SURVEY BV, Amsterdam 2 Enschede 1

TLS, Haarlem 1

TM Microscopes, Sunnyvale (Verenigde Staten) 1

TMS International BV,

TNO, Amsterdam / Delft / Den Haag / Den Helder / Eindhoven / Rijswijk / Soesterberg / Utrecht / Zeist 9 0

TYCO

Electronics, Den Bosch 1 Tai-Ji Control, Eindhoven 1 Tanox Pharma BV, Amsterdam 1 Technische Unie, Amstelveen 1 Technische Universität München, Garching (Duitsland) 1 Arnhem 1

Techno Fysica BV, Barendrecht 1

Teikoku Oil Co. Ltd., Shibuya-Ku (Japan) 1

Terra Nigra BV, De Kwakel 1

Teladin Consultancy BV, Gouda 1

Texas Instruments Holland BV, Almelo 4

mann Arzneimittel GmbH, Waltrop (Duitsland) 1 Inc., New York (Verenigde Staten) 1

Tefa Portanje BV, Woerden 1

Thomson (Frankrijk) 2

Teijin Twaron BV,

Tempress Systems Inc., Heerden 1

Thales, Delft / Eindhoven / Hengelo / Huizen 17 ThreeFive Photonics BV, Houten 3

Toyota Central R&D Labs. Inc., (Japan) 1

Thie-

Tomandandy Music

Tweehuysen Consultancy BV, Malden 1

Twente

Solid State Technology BV, Hengelo 1 Twentsche Kabelfabriek BV, Haaksbergen 1 U UMC, Utrecht 1 2

UMC St. Radboud, Nijmegen 3

International, Bilzen (België) 1

Unie van Bosgroepen, Ede 1

Unisign BV, Panningen 1

Universiteits Ziekenhuis Gasthuisberg, Leuven (België) 1

Unilever, Vlaardingen 2 6

Universidad de Murcia (Spanje) 2 Urenco Nederland BV, Almelo 2

Uniphy Gymna

Universiteit Gent, (België) 2 Urotex Medical BV, Rhenen 1

Utopics BV, Leusden 1 V VANDIJKE SEMO BV, Scheemda 1

VBI Ontwikkeling BV, Huissen 1

Laboratories / SYNTECH, Hilversum 1 Vught 1

VEWIN, Rijswijk 1

Van Doorne’s Transmissie BV, Tilburg 1

VIRAN, Utrecht 1

Varian, Middelburg 3

Vereniging Natuurmonumenten, ’s Gravenland 3

Vingmed Sound, Horten (Noorwegen) 1

VDP

VP Crypto & Embedded Security SafeNet BV,

Van Essen Instruments BV, Delft 2

Van der Pluijm Water- en Milieumanagement, Boxtel 1 bureaus, Den Bosch 1

VDO Car Communication Nederland BV, Eindhoven 1

Van Zanten Flowerbulbs BV, Hillegom 1

Vartec NV, Gent (België) 1

Vereenigde Octrooi-

Vienna University of Technology, Vienna (Oostenrijk) 1

Viscotek European Technical Center, Oss 1

Vitro Laboratorium Zuidgeest, Maasdijk 1

Vodafone Group, Maastricht 1 Vogelbescherming Nederland, Zeist 2 Von Karman Institute for Fluid Dynamics, Rhode-St.-Genese (België) 1 Vredestein Banden BV, Enschede 1 W WL-Delft Hydraulics, Delft 10

WLTO Advies, Grootebroek 1

Waddenvereniging, Harlingen 2

Warsaw University of Technology,

Warsaw (Polen) 1 Waterschap, Apeldoorn / Boxtel / Meppel 3 Wilex Biotechnology GmbH, München (Duitsland) 1 Witteveen & Bos, Deventer 1 Wärtsilä Nederland BV, Zwolle 4

174

| Lijst van gebruikers

jaarverslag 2002

X X-Flow BV, Almelo 1

Xendo Laboratories BV, Groningen 1

Xensor Integration BV, Delfgauw 7

Xerox Manufacturor

Nederland BV, Venray 1 Xsens Sports Technologies BV, Enschede 2 Y Yamanouchi Europe BV, Leiderdorp 5 Z ZMBH, Heidelberg (Duitsland) 1 Group, Almelo 1

Zelder BV, Gennep 1

Zuiveringsschap Hollandse Eilanden, Dordrecht 1

Zwanenberg Food

| Jurykamers en commissies

JURYKAMER 0180 Dr. R.P.J. Duursma Corus Staal BV, IJmuiden _ Ir. J.H. Heida NLR, Marknesse _ Prof.dr.ir. R.B.M. Huirne Wageningen Universiteit _ Dr. F.M. Klis Universiteit van Amsterdam _ Dr.ir. G.J.M. Krijnen Universiteit Twente _ Dr.ir. B.F.M. Kuster Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. D.G. Mans Arcadis, Den Haag _ Ir. J.M. Muylaert ESTEC, Noordwijk _ Prof.dr.ir. F.L. van Nes Technische Universiteit Eindhoven -IPO _ Prof.dr.ir. W. van Saarloos Universiteit Leiden _ Dr.ir. G.J. Verkerke Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.ing. W.C.L. Zegveld voorheen Rathenau Instituut, Den Haag. JURYKAMER 0181 Prof.dr. R. van Grondelle Vrije Universiteit Amsterdam _ Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel Universiteit Leiden _ Prof.ir. P. Hoogeboom TNO-FEL, Den Haag _ P. Klein Schiphorst Smit Draad, Nijmegen _ Dr. G. Koopmans KEMA Nederland BV, Arnhem _ Drs.ing. D.J. Kras PRC Bouwcentrum BV, Bodegraven _ Prof.dr. W.J. van der Linden Universiteit Twente _ Prof.dr. J. Maat Unilever Research, Vlaardingen _ Prof.dr.ir. R.H.J.M. Otten Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. M.W.E.M. van Tilborg DSM Food Specialties, Delft _ Dr. T.D. Visser Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr. D. de Vos Pharmachemie BV, Haarlem. JURYKAMER 0182 Prof.ir. A. Beukers Technische Universiteit Delft _ Prof.ir. L. Katgerman Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. D. Lenstra Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr. G.M.F.J. Luijks Philips Lighting BV, Eindhoven _ Prof.dr. J. Molenaar Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. F.C. Palm Universiteit van Maastricht _ Prof.dr.ir. J.G. Rots Technische Universiteit Delft _ Dhr. C.C. Schenk Shell Global Solutions International BV, Amsterdam _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ Ir. P.E.L. Soeriowardojo NOVEM BV, Utrecht _ Prof.dr. N.M. van Straalen Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr.ir. M.M.C.G. Warmoeskerken Unilever Research, Vlaardingen. JURYKAMER 0183 Prof.dr. W.G. van Aken em. Universiteit Twente _ Prof.dr. T.M. van Gulik Universiteit van Amsterdam _ Dr. J. Hanssen McTech BV, Erlecom _ Prof.dr.ir. J.D. Janssen Technische Universiteit Eindhoven _ Drs. G.A. Kok CAM Implants BV, Leiden _ Prof.dr. A.J. ManintVeld AM Pharma BV, Bunnik _ Prof.dr. R.H. Meloen Pepscan Systems BV, Lelystad _ Prof.dr. A.J. Pennings em. Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. R. Ploemacher AZ Rotterdam _ Mw.dr. I. Steneker Ministerie van VWS, Den Haag _ Dr.ir. M.L.P.M. Verhoeven Bakken Research Center BV, Maastricht _ Prof.dr. J. Wagstaff AZ Maastricht. JURYKAMER 0184 Dr.ir. M. Janssen Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten Katholieke Universiteit Nijmegen _ Ir. H. Krüs Cyclone Fluid Dynamics BV, Waalre _ Dr. C.J. de Pater Technische Universiteit Delft _ Dr. N. Roosdorp Biorogen BV, Amsterdam _ Dr. B.J. Scholte Erasmus Universiteit Rotterdam _ Prof.dr. R.E.I. Schropp Universiteit Utrecht _ Prof.dr. W.J. Stiekema Plant Research International BV, Wageningen _ Prof.dr. J.A.R. van Veen Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen Wageningen Universiteit _ Prof.dr. R.J. Vonk Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr.ir. M.C.D.P. Weggeman Technische Universiteit Eindhoven. JURYKAMER 0185 Dr. R. Brands PharmAAware IP B.V., Bunnik _ Prof.dr.ir. W.F. Druyvesteyn Universiteit Twente _ Dr.ir. J.G.A.M. van Heck DAF Trucks NV, Eindhoven _ Prof.dr. D.B. Janssen Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk Technische Universiteit Delft _ Dr.ir. H.C. de Lange Technische Universiteit Eindhoven _ Dr.ir. J.C. Lötters Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo _ Dr.ir. R. van Mastrigt Erasmus Universiteit Rotterdam _ Prof.dr. R.V.A. Oliemans Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. C.N. Teulings Erasmus Universiteit Rotterdam _ Ir. S.R.A. Zwart DSM Technopartners, Urmond.

175

176

| Jurykamers en commissies

JURYKAMER 0186 Prof.dr. W. Albers Universiteit Twente _ Dr.ir. A. van Beek Technische Universiteit Delft _ Dr. G.M.M. Groothuis Rijksuniversiteit Groningen _ Dr.ir. W. Hellebrekers Philips Lighting BV, Eindhoven _ Dr.ir. A.J.H. Janssen PAQUES Bio Systems BV, Balk _ Dr.ir. B.A.G. Kersten Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem _ Drs. M. Molenaar Rijksarchiefinspectie, Den Haag _ Prof.dr. L.K. Nanver Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. G. den Ouden Technische Universiteit Delft _ Ing. R.J. Termaat CUR, Gouda _ Prof.dr. M. Veenhuis Rijksuniversiteit Groningen _ Dhr. A.J.L. Verhage KEMA Power Generation & Sustainables, Arnhem. JURYKAMER 0187 Dr.ir. P. van den Berg GeoDelft BV, Delft _ Dr.ir. H. van Brug TNO-TPD, Delft _ Prof.dr. J.J.M. Dons Keygene NV, Wageningen _ Prof.dr.ir. A.W. Heemink Technische Universiteit Delft _ Dr.ir. N.P. Kruyt Universiteit Twente _ Ing. H.L.M. Lelieveld Unilever Research, Vlaardingen _ Dr. W.L. Meerts Katholieke Universiteit Nijmegen _ Mw. L. Perbal Ministerie van OCenW, Zoetermeer _ Prof.dr.ir. I.M.C.M. Rietjens Wageningen Universiteit _ Prof.dr. G. Storm Universiteit Utrecht _ Drs. B. Vermeer Technisch Weekblad, Amsterdam _ Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar Technische Universiteit Delft. DAGELIJKS BESTUUR PRORISC Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, voorzitter Technische Universiteit Eindhoven _ Dhr. A. Koole Stichting Mikrocentrum Nederland, Eindhoven _ Prof.dr.ir. B. Nauta Universiteit Twente _ Ir. E. Roza Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr.ir. P.C.W. Sommen Technische Universiteit Eindhoven _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth STW _ mw.drs. H.R. Varwijk STW. ORGANISATIE PRORISC SYMPOSIA Prof.dr.ir. G. Gielen, voorzitter Katholieke Universiteit Leuven (België) _ Dr.ir. B. Gosselin Faculté Polytechnique de Mons (België) _ Prof.dr.ir. J.L. van Meerbergen Philips Research Laboratories/Technische Universiteit Eindhoven _ Dr.ir. N.P. van der Meijs Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. M. Moonen Katholieke Universiteit Leuven (België) _ Ing. L.J.M. Nachtergaele IMEC, Brussel (België) _ Prof.dr.ir. B. Nauta Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. W. Philips Rijksuniversiteit Gent (België) _ Dr.ir. W.A. Serdijn Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth STW _ mw.drs. H.R. Varwijk STW. ORGANIZING COMMITTEE SAFE Prof.dr. H. Wallinga, voorzitter Universiteit Twente _ Prof.dr. C.I.M. Beenakker Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. C. Claeys IMEC, Leuven (België) _ Prof.dr.-ing. L.M.F. Kaufmann voorheen Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. W. Krautschneider Technical University of Hamburg-Harburg (Duitsland) _ Prof.dr. P.M. Sarro Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth STW _ mw.drs. H.R. Varwijk STW. ORGANIZING COMMITTEE SESENS Prof.dr. P.J. French, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. R. Puers Katholieke Universiteit Leuven (België) _ Dr.ir. G.J.M. Krijnen Universiteit Twente _ Dr. M.P. Bruijn SRON, Utrecht _ Secretariaat: Dr. R.D.T. Janssen STW _ mw.drs. M. Schweizer STW. PLATFORM SCHONE EN ZUINIGE VERBRANDING Prof.dr. L.P.H. de Goey, voorzitter Technische Universiteit Eindhoven _ Ing. J.C.A. van den Bemt Corus Research, IJmuiden _ Prof.dr.ir. G. Brem TNO-MEP, Apeldoorn _ Ir. F.N. Breussin TNO-TPD, Delft _ Ir. J. Kruithof DAF Trucks NV, Eindhoven _ Prof.dr. H.B. Levinsky NV Nederlandse Gasunie, Groningen _ Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer Universiteit Twente _ Prof.dr. J.J. ter Meulen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Ir. P.J. Poolman NOVEM, Utrecht _ Dr.ir. C.J.A. Pulles Gastec NV, Apeldoorn _ Dr. L.P.L.M. Rabou ECN, Petten _ Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts Technische Universiteit Delft _ Dr.ir. L.M.T. Somers Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ing. H. Spliethoff Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Dr. L.J. Korstanje STW mw. A.P. Peeters STW.

| jurykamers en commissies

PLATFORM SENSORTECHNOLOGIE Prof.dr.ir. J.H. Huijsing, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Dr. K. Baert IMEC, Leuven (België) _ Ir. J. Balendonck IMAG BV, Wageningen _ Dr. W.P. van Bennekom Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. P. Bergveld Universiteit Twente _ Drs. J.C. Groeneveld FHI, Amersfoort _ Ir. W. Jouwsma Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo _ Ir. J.P. Kappelhof Nederlandse Vereniging voor Precisietechnologie, Den Bosch _ Ing. H.Th. Klein Wolterink Applied Instruments, Middelburg _ Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer Technische Universiteit Delft _ Dr.ir. M.G.H. Meijerink TNO-TPD, Delft _ Dr.ir. W. Olthuis Universiteit Twente _ Ing. L. Oosterveen FHI, Amersfoort _ Prof.dr. R. Puers Katholieke Universiteit Leuven (België) _ A.W. van Schadewijk Syntens, Breda _ Dr.ir. P. Schreurs IWT, Brussel (België) _ Dr. R.M.J. Sillen Hogeschool van Utrecht _ Secretariaat: Dr. R.D.T. Janssen STW dhr. N. Voskamp STW. PRIORITEITSPROGRAMMA MATERIALEN Prof.dr.ir. J.G.H. Joosten, voorzitter DSM Corporate Technology, Heerlen _ Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. R. Boom Corus Research, IJmuiden _ Prof.dr. J.Th.M. de Hosson Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. P.J. Lemstra Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. M.A.J. Michels Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. D.J. Sikkema Magellan M5 BV, Arnhem _ Prof.dr. G.J. Vancso Universiteit Twente _ Dr. M.P.A. Viegers Philips CFT, Eindhoven _ Waarnemers: Drs. J.W.A. van Enst/drs. A. Visser Ministerie van OCenW, Zoetermeer _ Drs. B. Bolhuis Ministerie van EZ, Den Haag _ Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Ir. C.W. Struijk NWO-CW, Den Haag _ Secretariaat: Dr. M.G.M. Brocken FOM, Utrecht. PROGRAMMACOMMISSIE ENERGIE-ONDERZOEK Ir. J.P. van Soest, voorzitter Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie, Delft _ Prof.ir. C. Daey Ouwens Technische Universiteit Eindhoven/ECN, Petten _ Dr. M. Hisschemöller Vrije Universiteit Amsterdam (Instituut voor Milieuvraagstukken) _ Dr. C.A.M. van der Klein ECN, Petten _ Ir. G.R. Küpers KandT Manangement BV, Hilversum _ Prof.dr. J. van der Pligt Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. W.C. Turkenburg Universiteit Utrecht _ Ing. J. van de Velde NOVEM, Utrecht _ Prof.dr.ir. M.P.C. Weijnen Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Mw.drs. A. ten Berge NWO-MaGW, Den Haag. PROGRAMMACOMMISSIE FREEBAND Dr.ir. E.J. Sol, Ericsson, voorzitter EuroLab Netherlands BV, Rijen _ Prof.dr. J. Aasman KPN Research, Leidschendam _ Prof.dr. J. Bruijning KPN Research, Leidschendam _ Dr.ir. E.H. Eertink Telematica Instituut, Enschede _ Prof.ir. A.M.J. Koonen Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk Technische Universiteit Delft _ Ir. H.B. Langeraar Thales Nederland BV, Hengelo _ Dr.ir. P. Matthijsse Draka Fibre Technology, Eindhoven _ Dhr. J. Schot Lucent Technologies Bell Labs Twente _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ F. Snijders Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr. B.H. Verbeek JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven _ Ir. P.J. van Vliet TNO-FEL, Den Haag _ Ir. J.J. de Waal Ericsson EuroLab Netherlands BV, Enschede _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse STW _ mw.drs. M. Schweizer STW. PROGRAMMACOMMISSIE GEDISPERGEERDE MEERFASESTROMING Prof.dr.ir. M.M.C.G. Warmoeskerken, voorzitter Unilever Research Laboratorium, Vlaardingen _ Prof.dr. H.E.A. van den Akker Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. J.J.H. Brouwers Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. G.W. Colenbrander Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers Universiteit Twente _ Prof.dr. D. Lohse Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt Technische Universiteit Delft _ Ir. D.W. van der Plas Corus Research and Development, IJmuiden _ Dr. A.I. Stankiewicz DSM Research, Geleen _ Dr.ir. R.E. Uittenbogaard Waterloopkundig Laboratorium, Delft _ Waarnemers: Dr. L.J. Korstanje STW Utrecht _ Dr. C.J.G.M. Langerak Senter, Den Haag _ Secretariaat: Dr. E.E.W. Bruins FOM, Utrecht.

177

178

| Jurykamers en commissies

jaarverslag 2002

PROGRAMMACOMMISSIE JACQUARD Prof.dr. J.C. van Vliet, voorzitter Vrije Universiteit Amsterdam _ Prof.dr.ir. M. Aksit Universiteit Twente _ Prof.dr. J.A. Bergstra Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. J. Bosch Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. S. Brinkkemper Emendas, Putten en Vrije Universiteit van Amsterdam _ Ing. G. Florijn Software Engineering Research Centre, Utrecht _ Dr. J. van der Heijden Philips Research Laboratories (Eindhoven) _ Prof.dr. P. Klint Centrum voor Wiskunde en Informatica (Amsterdam) _ Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer Katholieke Universiteit Nijmegen _ Ing. R.J.H. Tolido Cap Gemini Ernst & Young Nederland BV, Utrecht _ Prof.dr. B.W. Watson Technische Universiteit Eindhoven _ Dr.ir. G.M. Wijers Technische Universiteit Delft en Morgan Chambers BV, Amsterdam _ Waarnemers: Dr.ir. J.A. Julianus Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Dr. E. Oltmans Senter, Den Haag _ Dr. W. Segeth STW _ Secretariaat: Drs. M.A.G.J. Leenaars NWO, Den Haag _ Dr. M. Kas NWO, Den Haag. PROGRAMMACOMMISSIE PROCESVERNIEUWING VOOR EEN SCHONER MILIEU Prof.dr. A. Bruggink, voorzitter DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. M.R. Egmond Unilever Research, Vlaardingen _Prof.dr. J.A. Moulijn Technische Universiteit Delft _ Prof. dr. R. Wever Universiteit van Amsterdam _ Contactpersonen stichtingen: Dr. L.B.J. Vertegaal ACTS, Den Haag Drs. N.H.C.M. Boots STW. PROGRAMMACOMMISSIE PROGRESS Prof.drs. M. Boasson, voorzitter tot 21 november Universiteit van Amsterdam _ Drs. E.P.C. van Utteren, voorzitter vanaf 21 november Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Ir. A. van Ardenne ASTRON, Dwingeloo _ Dr.ir. J.F. Broenink Universiteit Twente _ Prof.dr. H. Corporaal Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere Universiteit Leiden _ Dr. R. Hamberg Océ-Nederland BV, Venlo _ Ir. W. Hendriksen Route 67, Eindhoven _ Dr. M. Kas NWO-EW, Den Haag _ Ir. N.R. Malotaux N R Malotaux - Consultancy, Bilthoven _ Dr. J.A.E. Oltmans Senter, Den Haag _ Ir. K.H.W. Pasman TNO-FEL, Den Haag _ Drs. W.F. Tostmann Ministerie van EZ, Den Haag _ Prof.dr. F.W. Vaandrager Katholieke Universiteit Nijmegen _ Ir. J.J. de Waal Ericsson EuroLab Netherlands BV, Enschede _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse STW _ mw.drs. M. Schweizer STW. PROGRAMMACOMMISSIE SUPRAMOLECULAIRE CHEMIE & TECHNOLOGIE Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, voorzitter Universiteit Twente _ Dr. E.M.M. de Brabander DSM Fine Chemicals, Sittard _ Prof.dr. B.L. Feringa Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. P.D.J. Grootenhuis CombiChem Inc., San Diego _ Prof.dr. R.J.M. Nolte Katholieke Universiteit Nijmegen _ Contactpersonen stichtingen: Dr. L.B.J. Vertegaal ACTS, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW. PROGRAMMACOMMISSIE SCHEIDINGSTECHNOLOGIE Prof.dr.ir. A. Bliek Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. R.M. Boom Wageningen Universiteit _ Prof.dr.ir. A.B. de Haan Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. L.A.M. van der Wielen Technische Universiteit Delft _ Contactpersonen stichtingen: Dr. I.S. Ridder, NWO-CW, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW. PROGRAMMACOMMISSIE TISSUE ENGINEERING Prof.dr. W.G. van Aken em. Universiteit Twente _ Dr. R.A. Bank TNO Preventie en Gezondheid, Leiden _ Dr. R.A.F.M. Chamuleau AMC, Amsterdam _ Dr. W.J.A. Dhert UMC, Utrecht _ Dr. P.A. Doevendans Universiteit van Maastricht _ Prof.dr. E.A. Dzierzak Erasmus Universiteit Rotterdam _ Prof.dr. J. Feijen Universiteit Twente_ Prof.dr. C.G. Figdor UMC St. Radboud, Nijmegen _ Prof.dr. K. de Groot IsoTis, Bilthoven _ Prof.dr. J.A. Jansen Katholieke Universiteit Nijmegen_ Mw.dr. C.L. Mummery NIOB, Utrecht _ Prof.dr. A.J. Rabelink UMC, Utrecht _ Contactpersonen stichtingen: Drs. S. Ellenbroek ZonMw, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW.

| jurykamers en commissies

PROGRAMMACOMMISSIE WISKUNDE TOEGEPAST Prof.dr.ir. J.H.A. de Smit, voorzitter Universiteit Twente _ Dr. J.L. van den Berg KPN Research, Leidschendam _ Prof.dr.ir. A.E. Mynett WL - Delft Hydraulics, Delft _ Drs. J.A. Niessen NWO, Den Haag _ Prof.dr.ir. P. Wesseling Technische Universiteit Delft _ Drs. M. Zijlstra Centre for Quantitative Methods, Eindhoven _ Contactpersonen stichtingen: Dr. A.P.L. Zandee NWO-EW, Den Haag Dr. R.D.T. Janssen STW. STUURGROEP ENERGIEONDERZOEK Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Ir. F. van Nielen NOVEM, Utrecht _ Mw.drs. L. Perbal Ministerie van OCenW, Zoetermeer _ Ir. G.C. van Uitert, Ministerie van EZ, Den Haag _ Waarnemer namens programmacommissie: Ir. J.P. van Soest Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie, Delft _ Secretariaat: mw.drs. A. ten Berge NWO-MaGW, Den Haag. STUURGROEP GEDISPERGEERDE MEERFASESTROMING Drs. H.G. van Vuren, voorziter FOM, Utrecht _ Drs. F.J.G. van de Linde STW, Utrecht _ Drs. K. Vijlbrief Ministerie van Economische Zaken (Den Haag) _ Secretariaat: Dr. E.E.W. Bruins FOM, Utrecht. STUURGROEP PROGRESS Drs. F.J.G. van de Linde, voorzitter Technologiestichting STW _ Drs. R.H. Bourgonjon Philips Consumer Electronics, Eindhoven _ Dr. A.P. Meijler NWO-EW, Den Haag _ Drs. K. Vijlbrief Ministerie van EZ, Den Haag _ Vertegenwoordiger programmacommissie: Prof.drs. M. Boasson Universiteit van Amsterdam _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse STW _ mw.drs. M. Schweizer STW. VERNIEUWINGSIMPULS COMMISSIES VENI-COMMISSIE Prof.dr. H.C. Gerritsen Universiteit Utrecht _ Prof.dr. J.A. Jansen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr.ir. N.P van der Meijs Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen Erasmus Universiteit Rotterdam _ Dr. C. Winkel Quest International, Bussum _ Ir. T. Zandbergen SKF Engineering & Research Centre, Nieuwegein. VIDI-COMMISSIE 1 Prof.dr.ir. J.A. Battjes Technische Universiteit Delft _ Ir. R. de Boer Smartec BV, Breda _ Dr.ir. A.W. Heerink Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Technische Universiteit Delft _ Mw.prof.dr. M.J. Peters Universiteit Twente. VIDI-COMMISSIE 2 Prof.dr.ing. J.N. Burghartz Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. M.G.D. Geers Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. H.P. van Leeuwen Wageningen Universiteit _ Mw.drs. A.G.M. Santing DSM Resins BV, Zwolle _ Prof.dr.ir. P.J. Zandbergen em. Universiteit Twente. VICI-COMMISSIE Prof.dr. M.C. Elwenspoek Universiteit Twente/MESA+ _ Prof.dr.P.J. French Technische Universiteit Delft _ Mw.dr. M.J. de Nie-Sarink Shell Pensioenfonds Beheer BV, Den Haag _ Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. A. Verruijt em.Technische Universiteit Delft.

179

180

| Lijst van afkortingen

jaarverslag 2002

Vlaams Instituut voor de

Algemeen Bestuur

ALW

Aard- en Levenswetenschappen

bevordering van het

AMC

Academisch Medisch Centrum

Wetenschappelijk Technologisch

Academisch Ziekenhuis

Bsik

Besluit subsidies investeringen

IWT

KEMA

(voorheen ICES/KIS3)

k€

Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu

NRG

Nuclear Research and

onderzoek in de industrie

Consultancy Group

NV tot Keuring van

(ECN en KEMA)

Elektrotechnische Materialen

kennisinfrastructuur

NOVEM

NWO

(eenheid van 1.000 euro)

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

kilo euro

Ministerie van Onderwijs,

CPO

Catalytic Partial Oxidation

CUR

Civieltechnisch Centrum

KIvI

Koninklijk Instituut van Ingenieurs

Uitvoering Research en

KIWA

Keuringsinstituut voor

OTP

Open Technologieprogramma

Waterleidingartikelen NV

PCT

Patent Co-operation Treaty

Koninklijke Luchtvaart

PIONIER

Persoonsgerichte Impuls voor

Regelgeving CW

Chemische

KLM

Centrum voor Wiskunde

KNMI

DLO

Deutsche Forschungs

KPN

Koninklijke PTT Nederland

Gemeinschaft

KUN

Katholieke Unversiteit Nijmegen

Dienst Landbouwkundig

LNV

Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij

Onderzoek ECN

Stichting Energieonderzoek

MaGW

Centrum Nederland ESA

European Space Agency

ESTEC

European Space Research and Technology Centre

Onderzoekgroepen met Nieuwe

MARIN

Ideeën voor Excellente Research

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

en Informatica DFG

Cultuur en Wetenschappen

Maatschappij

Wetenschappen (NWO) CWI

OCenW

PROFETAS

Technology and Society PROGRESS Program for Research on Embedded Systems and Software ProRISC

Program for Research on Integrated Systems and Circuits

Maatschappij en Gedragswetenschappen (NWO)

R&D

Research & Development

Maritiem Research Instituut

RIVM

Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieuhygiëne

Nederland M€

PROtein Foods, Environment,

Mega euro

RIZA

Rijksinstituut voor Zuivering Afvalwater

Europese Unie

(eenheid van 1.000.000 euro)

EUR

Erasmus Universiteit Rotterdam

MER

Millieu-effect Rapportage

RUG

Rijksuniversiteit Groningen

Exacte Wetenschappen (NWO)

mensjaar

SAFE

Semiconductor Advances for

Ministerie van

MEDEA+

Micro-Electronics Development for European Applications

Economische Zaken FOM

Stichting voor Fundamenteel

Onderzoek der Materie ICT

Informatie- en Communicatie-

NIZO

ITEA

Science Engineering Research Council

Medische Wetenschappen (NWO)

S&P-TNO

Strategie en Programma TNO

Nederlands Instituut voor

SRON

Stichting Ruimte-onderzoek Nederland

Zuivelonderzoek

technologie IOP

Future Electronics SERC

Innovatiegericht Onderzoeks

NKI

Nederlands Kankerinstituut

SSM

Simon Stevin Meester

programma

NLR

Nationaal Lucht- en

TNO

Nederlandse Organisatie voor

Information Technology for European Advances

NOB

Ruimtevaartlaboratorium

Toegepast Natuurwetenschap-

Nederlandse Omroep Bedrijven

pelijk Onderzoek

| lijst van afkortingen

TNO-FEL

TNO Fysisch en Elektronisch

VWS

Welzijn en Sport

Laboratorium TNO-MEP

TNO-NITG

TNO Milieu, Energie en

Waterloopkundig Laboratorium

Procesinnovatie

Wageningen Universiteit

Nederlands Instituut

WUK

Wacht- en Uitkeringskosten

voor Toegepaste

ZonMw

ZorgOnderzoek Nederland en

Geowetenschappen TNO TNO-TM

TNO Instituut voor Technische Menskunde

TNO-TPD TU TNO Technisch Physische Dienst TU TNO-WT

TNO Wegtransportmiddelen

TNO-PG

TNO Preventie en Gezondheid

Technische Universiteit

TUD

Technische Universiteit Delft

TUE

Technische Universiteit Eindhoven

Technische Wetenschappen

Universitair Docent

UHD

Universitair Hoofddocent

Universiteit Leiden

Universiteit Maastricht

UMC

Universitair Medisch Centrum

UNIAK

Universele Instrumentatie en Automatisering van Kristallisatoren

Universiteit Twente

Universiteit Utrecht

UvA

Universiteit van Amsterdam

VNO/NCW

Verbond Nederlandse Ondernemingen/Nederlands Christelijk Werkgeversverbond

VROM

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

VSNU

Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten

VUA

Ministerie van Volksgezondheid,

Vrije Universiteit Amsterdam

NWO-Medische Wetenschappen

181

Jaarverslag 2002

| Financieel jaarverslag

184

| Balans per 31 december 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht ACTIVA

jaarverslag 2001

31/12/2002

31/12/2001

k€

8.242

9.318

44.048 306 13.282 12.283 524 45 94

42.003 868 -1.600 2.699 5.775 603 604 160

70.582

51.112

45 1.966

45 789

2.011

834

80.835

61.264

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Subsidie Open Technologieprogramma EZ Subsidie Open Technologieprogramma NWO 2002 Subsidie Open Technologieprogramma NWO 2002 Speciale fondsen NWO Speciale fondsen derden Debiteuren Te vorderen omzetbelasting Overige vorderingen en overlopende activa

Effecten Liquide middelen Deposito Rekening-courant

TOTAAL ACTIVA

185

| balans per 31 december 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht

PASSIVA

31/12/2002

31/12/2001

k€

-88.157 8.242

-83.020 9.318

-79.915

-73.702

25.125 2.730

24.277 2.677

27.855

26.954

5.759 3.646 4.631

956 123 4.552

14.036

5.631

16.331 52.100

7.221 51.022

68.431

58.243

9.675 40.540 213

5.646 38.454 38

50.428

44.138

80.835

61.264

EIGEN VERMOGEN Bestemde reserve (te dekken uit toekomstige subsidie) Vermogen belegd in materiële vaste activa

VOORZIENINGEN Voorziening voor voortzettingen Voorziening wacht- en uitkeringsgelden

SPECIALE FONDSEN Geoormerkt OCenW/NWO Geoormerkt derden Intern geoormerkt

LANGLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen: Speciale fondsen Open Technologieprogramma

KORTLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen: Speciale fondsen Open Technologieprogramma Crediteuren en overlopende passiva

TOTAAL PASSIVA

186

| Staat van baten en lasten over 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht BATEN

jaarverslag 2002

Begroting 2002

2002

2001

k€

Subsidie Open Technologieprogramma NWO Subsidie NWO-middelgroot

24.108 1.180

23.438 1.180

21.155 1.180

Subsidie Open Technologieprogramma NWO Subsidie Open Technologieprogramma EZ Subsidie Speciale Fondsen NWO Subsidie Speciale Fondsen derden Saldo kennishandel Cashmanagement

25.288 16.813 1.821 2.750 -

24.618 17.930 12.603 8.154 2.658 167

22.335 16.995 340 1.725 2.220 -

-612

-1.076 5.137

-257 6.239

46.060

70.191

49.597

Mutaties Eigen Vermogen Mutatie vaste activa Mutatie bestemde reserve

TOTAAL BATEN

187

| staat van baten en lasten over 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht

LASTEN

Begrotng 2002

2002

2001

k€

Toekenningen onderzoeksprojecten: Open Technologieprogramma Toekenning Speciale Fondsen OCenW/NWO Toekenning Speciale Fondsen derden Toekenning Speciale Fondsen intern

40.000 2.854 -

39.441 12.564 8.431 6.335

39.495 1.092 1.714 3.681

Totaal toekenningen Beheerskosten Cashmanagement Mutatie voorziening voor voortzettingen Mutatie voorziening wacht- en uitkeringsgelden Geactiveerde lasten Afschrijvingen

42.854 3.206 -

66.771 3.140 848 508 4.797 -5.873

45.982 2.535 32 907 398 -6.493 6.236

TOTAAL LASTEN

46.060

70.191

49.597

188

| Staat van onvangsten en uitgaven 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht ONTVANGSTEN Beginsaldo Stand liquide middelen 1 januari Debiteuren, effecten, te vorderen omzetbelasting, overige vorderingen en overlopende activa Crediteuren en overlopende passiva

Ontvangsten Open Technologieprogramma Subsidie NWO voorgaande jaren Subsidie NWO 2002 Subsidie NWO 2002 Subsidie EZ Baten kennishandel per saldo

Ontvangsten Speciale Fondsen PIONIER-programma Procesvernieuwing Schoner Milieu Supramoleculaire Chemie en Technologie Promotie Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek Medea Technologische Topinstituten Van der Leeuwhoogleraren Profetas PROGRESS ITEA Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie MESA+ Vernieuwingsimpuls

Overige ontvangsten Cashmanagement

jaarverslag 2002

2002

2001

k€

834 1.367 -38

1.097 1.008 -326

2.163

1.779

868 22.712 15.885 2.658

225 19.878 1.600 14.746 2.220

42.123

38.669

1.078 72 246 62 567 12 77 1.316 235

908 760 98 142 340 125 567 18 165 -

3.665

3.123

167

48.118

43.571

189

| staat van onvangsten en uitgaven 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht

UITGAVEN Uitgaven Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet

Uitgaven Speciale Fondsen Promotie Bezoekersprogramma Supramoleculaire Chemie PIONIER-programma ProRISC Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Kwalitatieve impuls infrastructuur Procesvernieuwing Schoner Milieu Medea Technologische Topinstituten Schone en Zuinige Verbranding Wiskunde Toegepast PROGRESS SAFE Simon Stevin Meesterschap Profetas ITEA SeSens Neurale Netwerken Van der Leeuwhoogleraren EG-Programma MESA+ Energieonderzoek Nanoned Vernieuwingsimpuls Freeband-impuls

Overige uitgaven Wacht- en uitkeringsgelden derden Wacht- en uitkeringsgelden NWO Bureaukosten Cashmanagement

Eindsaldo Stand liquide middelen 31 december Debiteuren, effecten en te vorderen omzetbelasting Crediteuren en overlopende passiva

2002

2001

k€

23.946 6.514 901 4.916

20.387 6.267 910 5.356

36.277

32.920

96 109 12 1.053 3 751 283 87 59 93 152 1 -7 1.312 1 690 251 51 6 454 91 81 57 99

94 71 135 776 21 688 78 167 89 80 242 3 16 846 27 404 230 10 227 3 1.316 -

5.785

5.523

104 351 3.140 -

61 337 2.535 32

3.595

2.965

2.011 663 -213

834 1.367 -38

2.461

2.163

48.118

43.571

190

| Grondslagen van de financiële verslaglegging

jaarverslag 2002

Het jaarverslag is opgesteld op

in dat jaar. Het honoreringsbeleid

werkelijke subsidietoekenningen en

basis van historische kosten. Voor

voor onderzoeksprojecten is mede

het veronderstelde kasritme juist

zover bij de afzonderlijke posten

gebaseerd op een meerjarenraming

blijkt te zijn. Per 31 december 2002

niets anders is vermeld, zijn de activa

van de liquiditeitsontwikkeling uit-

bedraagt deze post circa 88 miljoen

en passiva tegen nominale waarde

gaande van een verondersteld

euro.

gewaardeerd; activa waar nodig

kasritme voor de uitgaven op geho-

onder aftrek van voorzieningen.

noreerde projecten en uitgaande

Het voorgaande houdt ook in dat de

van een verwacht subsidiebeleid.

balans en staat van baten en lasten

De Stichting financiert onderzoeks-

Het vaststellen van het verplich-

over een enkel jaar een beperkt

projecten en zegt in dit kader bij

tingenniveau, behorende bij het

inzicht geeft in de financiële positie

honorering van een onderzoeks-

toegekende subsidie en het

van de Stichting. Voor dit inzicht is

project een bedrag toe voor de duur

meerjarenperspectief voor de subsi-

het ook van belang om de meerja-

van het project. De hieruit voort-

die, behoort tot de verantwoorde-

renraming op kasbasis mede in

vloeiende verplichtingen worden in

lijkheid van de stichting. Thans

beschouwing te nemen.

het jaar van honorering als last

wordt een verplichtingenniveau van

opgenomen in de staat van baten

40 miljoen euro gehanteerd voor het

De Stichting is door de Belasting-

en lasten en als verplichting in de

OTP. Dit beleid leidt in combinatie

dienst aangemerkt als ondernemer

balans opgenomen als ‘toegekende

met het verschil in de wijze van

voor de omzetbelasting. De door de

nog niet uitgekeerde bedragen

financiering van onderzoeksprojec-

overheid verstrekte subsidies blij-

Open Technologieprogramma’

ten en de wijze van subsidiëring

ven buiten de heffing.

danwel onder de ‘voorziening voor

door NWO tot een aanzienlijke

voortzettingen’. De subsidie van

post ‘Te dekken uit toekomstige

Economische Zaken over enig jaar

subsidie’. Deze post weerspiegelt

wordt aan de Stichting toegekend

dus de aangegane verplichtingen

voor het aangaan van verplichtingen

ten laste van het NWO subsidie

over dat jaar. De subsidie kan wor-

waarvoor de benodigde middelen

den opgevraagd naar mate de in dit

op kasbasis pas eerst worden toe-

kader aangegane verplichtingen tot

gezegd door NWO in het jaar waarin

uitbetaling komen.

deze verplichtingen tot afwikkeling komen. Gegeven het kasritme zal

De subsidie NWO echter wordt niet

het saldo ‘te dekken tekort uit toe-

overeenkomstig de methodiek van

komstige subsidie’ tenderen naar

EZ toegekend voor het aangaan

2,99 maal het bedrag dat door NWO

van verplichtingen over dat jaar. De

structureel jaarlijks op kasbasis

toezegging NWO omvat uitsluitend

wordt toegekend mits het gehan-

een toekenning van middelen op

teerde verplichtingenniveau in

kasbasis voor het doen van uitgaven

overeenstemming is met de daad-

191

| Waarderingsgrondslagen voor de balans

Materiële vaste activa

Vorderingen

De materiële vaste activa omvatten

De subsidievorderingen omvatten de

Voor een nadere uiteenzetting

bureau-inventaris en computers

toegezegde subsidies over het ver-

wordt in algemene zin tevens

STW-bureau, alsmede apparatuur

slagjaar en voorgaande jaren onder

verwezen naar de grondslagen van

welke is aangeschaft ten behoeve

aftrek van reeds gedeclareerde en

de financiële verslaglegging.

van onderzoeksprojecten.

ontvangen bedragen.

nog gedekt moeten worden uit toekomstige subsidietoezeggingen.

De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de aanschaf-

De vorderingen zijn gewaardeerd

waarde onder aftrek van de cumula-

tegen de nominale waarde, voor

tieve afschrijvingen. De afschrij-

zover nodig onder aftrek van een

vingen worden lineair berekend over

voorziening voor oninbaarheid.

1. De voorziening voor voortzetting is gebaseerd op de bedragen die bij de oorspronkelijke project-

de aanschaffingswaarde op basis

behandeling van het Open Tech-

van de verwachte economische levensduur. De afschrijvingstermijn

Voorzieningen

Effecten

nologieprogramma niet toegewezen zijn in afwachting

bedraagt vier jaar. Deze levensduur hangt sterk samen met de duur van

De effecten zijn gewaardeerd tegen

van de beoordeling van het pro-

de onderzoeksprojecten, waarvoor

de kostprijs of lagere beurswaarde.

ject na twee jaar. Bij goed verloop van het onderzoek kan

de apparatuur is aangeschaft.

verlenging niet geweigerd De materiële vaste activa worden

Vermogen belegd

worden. De mutatie tussen de

direct geheel gefinancierd uit de aan

in materiële vaste activa

aldus bepaalde voorziening per einde boekjaar en de stand van

projecten toegewezen budgetten, danwel direct ten laste van de

Deze post is gelijk aan de post

ultimo voorgaand jaar wordt in

bureaukosten gebracht (voor zover

materiële vaste activa aan de actief-

de staat van baten en lasten tot

aanschaffingen STW-bureau).

zijde van de balans.

uitdrukking gebracht.

De activering van uitgaven komt in 2. De voorziening voor wacht- en uitke-

de staat van baten en lasten tot uitdrukking in de post ‘Geactiveerde

Bestemde reserve

ringsgelden wordt gevormd ter

Lasten’. Het saldo tussen deze post

(te dekken uit toekomstige subsidie)

egalisatie van de verwachte kosten inzake wacht- en uitke-

en de afschrijvingen wordt gemuteerd in de post ‘vermogen belegd in

Deze post vormt de sluitpost tussen

ringsgelden. De jaarlijkse dotatie

materiële vaste activa’.

de aangegane verplichtingen ener-

is gebaseerd op het ervaringsper-

zijds en de vorderingen anderzijds.

centage van deze totale kosten.

Het negatieve saldo impliceert dat de toegezegde en nog uit te keren bedragen op onderzoeksprojecten

192

| Waarderingsgrondslagen voor de balans

jaarverslag 2002

GRONDSLAGEN VOOR DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN

Speciale fondsen

Toegekende nog

Subsidie

niet uitgekeerde bedragen Onderzoeksprojecten uit het specia-

De subsidie omvat de over het ver-

le programma worden veelal geheel

De Stichting financiert uit beschik-

slagjaar toegezegde subsidie voor

gefinancierd uit afzonderlijke en

baar gestelde gelden door NWO en

het Open Technologieprogramma.

geoormerkte subsidietoezeggingen.

het Ministerie van Economische

De subsidie van NWO wordt jaarlijks

Indien projecten uit het speciale

Zaken onderzoeksprojecten (Open

toegekend voor het doen van uitga-

programma mede (geheel of gedeel-

Technologieprogramma). Bij honore-

ven in dat jaar. De subsidie van

telijk) door een bijdrage van de

ring van een project wordt ten laste

Economische Zaken wordt jaarlijks

Stichting worden gefinancierd wordt

van de staat van baten en lasten een

toegekend voor het aangaan van

deze bijdrage door de Stichting in

schuld opgenomen voor het totaal

verplichtingen in dat jaar en komt

het jaar van de toezegging ten laste

beschikbaar gestelde bedrag voor

overeen met de systematiek voor

van de staat van baten en lasten

het onderzoeksproject.

het toekennen van bedragen aan

gebracht (intern geoormerkt).

onderzoeksprojecten door de Stichting. Voor een nadere uiteenzetting

De post toegekende nog niet uitge-

over de gevolgen van deze wijze van

keerde bedragen betreft het saldo

subsidiëring wordt tevens verwezen

tussen de toewijzingen aan onder-

naar de grondslagen van financiële

zoeksprojecten en de reeds gedane

verslaglegging.

uitgaven hierop. Het saldo ‘nog aan te gane verplichtingen’ geeft het nog niet toegewezen gedeelte van

Saldo kennishandel

de subsidie weer of van de door de Stichting hiertoe bestemde bijdrage.

Dit betreffen de bijdragen van het

Deze verplichtingen zijn opgenomen

bedrijfsleven aan onderzoeksprojec-

onder de ‘Speciale Fondsen’.

ten alsmede de van het bedrijfsleven ontvangen royalties ingevolge octrooien en overeenkomsten inzake de resultaten van onderzoeken. De Stichting en de aanvragende onderzoeksinstellingen delen de eigendom van de kennis afkomstig uit de projecten. Eventuele inkomsten uit het verhandelen van kennis worden, onder aftrek van de hiervoor gemaakte kosten en afdrachten aan de Colleges van Bestuur van de

| waarderingsgrondslagen voor de balans

STAAT VAN ONTVANGSTEN EN UITGAVEN

universiteiten op basis van de

De staat van ontvangsten en

gemaakte afspraken, in principe

uitgaven is behoudens een geringe

toegekend aan de onderzoeksgroep

transitorische post geheel geba-

die de desbetreffende kennis heeft

seerd op kasbasis.

gegenereerd. Betaalde octrooikosten zijn in mindering gebracht. In 2001 was de benaming van deze post ‘Bijdragen derden en ontvangen royalty’s’. In verband hiermee zijn de vergelijkende cijfers 2001 aangepast.

Toewijzingen onderzoeksprojecten De toewijzingen betreffen de in het verslagjaar toegezegde kredieten voor de gehele looptijd van een onderzoeksproject.

Vergelijking ten opzichte van de begroting De begroting over 2002 is ter vergelijking opgenomen in de staat van Baten en Lasten.

193

194

| Toelichting op de balans van de Technologiestichting STW te Utrecht

jaarverslag 2002

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Het verloop van de materiële vaste activa gedurende het boekjaar is als volgt weer te geven:

Boekwaarde begin boekjaar Mutaties in boekjaar: Investeringen Afschrijvingen

Inventaris

instrumenten

computers

projecten

STW-bureau

Totaal

k€

9.218

100

9.318

4.712 -5.759

85 -114

4.797 -5.873

8.171

8.242

23.034 14.863

456 385

23.490 15.248

8.171

8.242

Boekwaarde einde boekjaar

Aanschafwaarde einde boekjaar Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde einde boekjaar

195

| toelichting op de balans van de Technologiestichting STW te Utrecht

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen

Subsidie OTP EZ

Saldo 1-1

Toewijzing

Ontvangen

Saldo 31-12

k€

42.003

17.930

15.885

44.048

868 -1.600

24.618

868 22.712

306

-732

24.618

23.580

306

869 746 62 1.021 -

1.815 54 2.108 3.701 2.300 356 2.269

1.078 77 62 567 235 -

1.606 723 454 2.108 3.466 2.300 356 2.269

2.698

12.603

2.019

13.282

2.147 82 268 1.815 66 1.316

99 95 135 25 -

72 246 12 1.316

2.246 105 157 1.815 79 -

81 -

6.000

81 6.000

1.800

5.775

8.154

1.646

12.283

Van de vordering heeft een bedrag van circa M € 24 een looptijd langer dan één jaar. Subsidie OTP NWO Afwikkeling subsidie 2001 Subsidie 2002

Speciale fondsen NWO PIONIER Programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Van der Leeuwhoogleraren Profetas PROGRESS Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls PROGRESS II ASPASIA Genomics

Speciale fondsen derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek MEDEA Technologische topinstituten PROGRESS ITEA MESA+ Nanoned Freeband-impuls PROGRESS II

Van de vordering heeft een bedrag van circa M € 16,5 een looptijd langer dan één jaar.

196

| Toelichting op de balans van de

jaarverslag 2002

Technologiestichting STW te Utrecht

Liquide middelen ABN-AMRO, deposito’s ABN-AMRO, rekening-courant

31/12/2002

31/12/2001

k€

45 1.966

45 789

2.011

834

BESTEMDE RESERVE (te dekken uit toekomstige subsidie) k€

Stand 1 januari 2002 Af: Mutatie Bestemde Reserve Stand einde boekjaar

-83.020 -5.137

-76.781 -6.239

-88.157

-83.020

Zoals in de grondslagen voor financiële verslaglegging is weergegeven vloeit het te dekken tekort uit toekomstige subsidie voort uit een verschil in de wijze van financiering van onderzoeksprojecten en de wijze van subsidiëring door NWO. Gegeven het kasritme zal het saldo ‘te dekken tekort uit toekomstige subsidie’ tenderen naar 2,99 maal het bedrag dat door NWO structureel jaarlijks op kasbasis wordt toegekend mits het honoreringsbeleid goed is afgestemd op de ter beschikking komende kasmiddelen en het veronderstelde kasritme juist blijkt te zijn. In de meerjarenbegroting van NWO blijkt dat de subsidie NWO wordt begroot op circa M € 26. Dit zou tenderen naar een ‘te dekken tekort uit toekomstige subsidie’ van M € 78. Het verschil ten opzichte van het werkelijke saldo ‘te dekken tekort uit toekomstige subsidie’ kan ruwweg worden beschouwd als het geaccumuleerde exploitatiesaldo.

VERMOGEN BELEGD IN MATERIËLE VASTE ACTIVA Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de toelichting op de post Materiële vaste activa.

197

| toelichting op de balans van de Technologiestichting STW te Utrecht

VOORZIENINGEN Voorziening voor voortzettingen Stand begin boekjaar Af: - voortzettingen boekjaar Bij: - dotatie boekjaar Bij: - mutaties boekjaar Per saldo ten laste van staat baten en lasten Stand einde boekjaar

Voorziening voor wacht- en uitkeringsgelden Stand begin boekjaar Af: - wachtgelduitkeringen

Bij : - dotatie boekjaar Stand einde boekjaar

2002

2001

k€

24.277 -8.594 8.082 1.360

23.370 -8.304 8.621 590

848

907

25.125

24.277

2.677 -455

2.677 -398

2.222 508

2.279 398

2.730

2.677

198

| Toelichting op de balans

jaarverslag 2002

van de Technologiestichting STW te Utrecht

SPECIFICATIE SPECIALE FONDSEN

Overboekingen Saldo 1-1

Toewijzingen

aangegaan

Uitgaven

Saldo 31-12

k€

593 363 -

1.815 54 2.300 2.108 3.701 356 2.269

-1.465 -221 -2.057 -3.701 -356 -

943 196 2.300 51 2.269

956

12.603

-7.800

5.759

42 81 -

99 105 78 1.800 156 6.000 -

-141 -105 -78 -156 -81 -4.154 -

1.800 1.846 -

123

8.238

-4.715

3.646

775 454 146 908 908 1.361 -

1.000 2.953 331 1.400

-1.740 -91 -146 -343 -2.953 -331 -

35 363 908 908 1.018 1.400

4.552

5.684

-5.604

4.631

5.631

26.525

-18.119

14.036

(NOG AAN TE GANE VERPLICHTINGEN)

Geoormerkt OCenW/NWO PIONIER Programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Supramoleculaire Chemie en Technologie PROGRESS Van der Leeuwhoogleraren PROGRESS II Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls ASPASIA Genomics

Geoormerkt derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek MEDEA ITEA PROGRESS PROGRESS II Technologische topinstituten Nanoned Freeband-impuls MESA+

Intern geoormerkt Simon Stevin Meesterschap Van der Leeuwhoogleraren Energie onderzoek PROGRESS Tissue Engineering Jacquard Gedispergeerde Meerfasestroming Vernieuwingsimpuls ASPASIA PROGRESS II

Totaal Speciale fondsen

199

| Toelichting op de balans van de Technologiestichting STW te Utrecht

SPECIFICATIE SPECIALE FONDSEN

Toewijzing

Overb. nog

t.l.v. STW

aan te gaan

Uitgaven

Saldo 31-12

k€

2.062 305 111 147 46 809 1.214 794 583 -

28 -43 -34 10 -

1.465 221 2.057 3.701 356

1.053 283 87 59 12 251 1.214 454 96 57 -

2.474 243 52 45 568 340 487 2.057 3.644 356

6.071

-39

7.800

3.565

10.266

1.526 11 21 49 1.815 -

278 -10 -22 -53 -

141 105 156 78 81 4.154

751 93 152 51 98 81 99

1.194 13 3 23 1.717 4.055

3.422

193

4.715

1.325

7.005

1.531 74 23 21 3 12 21 453 21 1.215 -

170 22 15 21 4 419 -

1.740 146 91 2.953 343 331

690 109 3 1 -7 6 1 91 -

2.581 135 42 20 10 21 41 453 21 4 1.780 2.953 343 331

3.374

651

5.604

894

8.735

12.867

805

18.119

5.785

26.006

Saldo 1-1

(AANGEGANE VERPLICHTINGEN)

Geoormerkt OCenW/NWO PIONIER Programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Kwalitatieve impuls Procesvernieuwing schoner milieu Supramoleculaire Chemie en Technologie Profetas PROGRESS Van der Leeuwhoogleraren Promotie Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls ASPASIA

Geoormerkt derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek Medea Technologische Topinstituten ITEA PROGRESS Nanoned Freeband-impuls

Intern geoormerkt Simon Stevin Meesterschap Bezoekersprogramma ProRISC Schone en Zuinige Verbranding Wiskunde Toegepast Neurale Netwerken SAFE Van der Leeuwhoogleraren SeSens EG-Programma PROGRESS Energieonderzoek Vernieuwingsimpuls Gedispergeerde Meerfasestroming ASPASIA

Totaal Waarvan: Langlopende schulden Kortlopende schulden

7.221 5.646

16.331 9.675

12.867

26.006

200

| Toelichting op de balans

jaarverslag 2002

van de Technologiestichting STW te Utrecht

SPECIFICATIE OPEN TECHNOLOGIEPROGRAMMA Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet

Opgenomen onder kortlopende schulden

Saldo 1-1

Toewijzingen

Uitgaven

Saldo 31-12

k€

55.373 16.204 3.205 14.694

25.276 6.460 1.043 6.662

23.946 6.514 901 4.916

56.703 16.150 3.347 16.440

89.476

39.441

36.277

92.640

38.454

40.540

51.022

52.100

Van de verplichting heeft naar verwachting een bedrag van circa M€ 1 een looptijd langer dan vijf jaar. De toegekende, nog niet uitgekeerde, bedragen bevatten de volgende bedragen van aan de STW gelieerde instellingen.

FOM CWI

Saldo 1-1

Toewijzingen

Uitgaven

Saldo 31-12

k€

900 319

-26 180

408 97

466 402

NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN Voor de periode vanaf 1 januari 1999 is een 10-jarig contract afgesloten voor een huurprijs van circa

€ 202.800 per jaar.

201

| Toelichting op de staat van baten en lasten van de Technologiestichting STW te Utrecht BATEN

2002

2001

k€

1.815 54 2.108 3.701 2.300 356 2.269

340 -

12.603

340

99 95 135 25 6.000 1.800

93 242 -7 1.316 81 -

8.154

1.725

393 2.144 616

345 1.782 468

3.153

2.595

363 132

227 148

-495

-375

Saldo kennishandel 2.658 (De vergelijkende cijfers 2001 zijn aangepast aan de verantwoording 2002. Zie ook toelichting pag. 192 en 193).

2.220

Subsidie special fondsen NWO PIONIER-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Van der Leeuwhoogleraren Tissue Engineering Verniewingsimpuls PROGRESS II ASPASIA Genomics

Subsidie speciale fondsen derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek MEDEA Technologische Topinstituten ITEA MESA+ Nanoned Freeband-impuls PROGRESS II

SALDO KENNISHANDEL

Ontvangsten Royalty’s Bijdragen Lumpsum

Uitgaven Octrooikosten Verrekeningen met College van Bestuur universiteiten

LASTEN Specificatie toewijzingen onderzoeksprojecten Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet

25.276 6.460 1.043 6.662

26.794 5.999 1.032 5.670

39.441

39.495

Bij de toewijzing wordt nader onderscheid gemaakt tussen het beschikbare krediet voor personeelskosten, materieel krediet, buitenlandse reizen en investeringskrediet. Voor personeelskosten wordt een krediet toegewezen in de vorm van een formatieplaats. Afwijkingen ten opzichte van het oorspronkelijk toegewezen krediet als gevolg van tariefsaanpassingen door wijziging van de CAO komen ten laste van de Stichting. Per ultimo jaar worden de uitstaande verplichtingen inzake personeelskosten gewaardeerd op basis van de toegewezen formatie c.q. reeds vervulde formatieplaatsen voor de resterende looptijd en op basis van het verwachte verloop van de inschaling en op basis van huidige tarieven. Met toekomstige tariefsaanpassingen door wijzigingen CAO wordt geen rekening gehouden. Voor de overige kredieten geldt het toegewezen bedrag als maximum. De toewijzingen kunnen als volgt nader worden gespecificeerd.

202

| Toelichting op de staat van baten en lasten

jaarverslag 2002

van de Technologiestichting STW te Utrecht

Personeelskosten Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties*

2002

2001

k€

13.966 5.015 1.307 4.988

15.272 5.822 588 5.112

25.276

26.794

* Overige mutaties omvatten voornamelijk een verhoging door de aanpassing van de salarissen door CAO-compenseringen en dergelijke.

Materieel krediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties

Buitenlandse reizen krediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties

Investeringskrediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties

3.036 2.409 1.639 -624

3.101 2.251 634 13

6.460

5.999

736 481 14 -188

652 500 17 -137

1.043

1.032

6.737 176 287 -538

5.592 273 40 -235

6.662

5.670

203

204

| Toelichting op de staat van baten en lasten

jaarverslag 2002

van de Technologiestichting STW te Utrecht

TOEWIJZINGEN SPECIALE FONDSEN, PER SALDO Cumulatieve

Geoormerkt OCenW/NWO PIONIER Programma Sensortechnologie Gewasbescherming Kwalitatieve impuls ten behoeve van de infrastructuur Procesvernieuwing voor een Schoner Milieu Supramoleculaire Chemie en Technologie Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Producten PROMOTIE Van der Leeuwhoogleraren PROGRESS Profetas Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls PROGRESS II ASPASIA Genomics

Geoormerkt derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek MEDEA Technologische topinstituten ITEA PROGRESS Nanoned MESA+ Freeband-impuls PROGRESS II

Intern geoormerkt Bezoekersprogramma (oud) ProRISC EG-Programma Bezoekersprogramma Simon Stevin Meesterschap Energie onderzoek Schone en Zuinige Verbranding Wiskunde Toegepast Communicatietechnologie PROGRESS Neurale Netwerken SAFE Robocup Tissue Engineering SeSens Jacquard Gedispergeerde Meerfasestroming Vernieuwingsimpuls ASPASIA PROGRESS II

Ontvangen

subsidie

Cumulatieve

per saldo

subsidie toe-

toezeggingen

Toewijzing

toewijzingen

t.l.v. OTP

zegging 2002

t/m 2002

2002

t/m 2002

in 2002

t/m 2002

1.815 54 2.108 3.701 2.300 356 2.269

9.947 3.886 3.112 2.780 908 908 965 1.815 1.361 2.269 284 2.108 3.701 2.300 356 2.269

1.815 28 -43 -34 54 10 2.108 3.701 2.300 356 2.269

9.947 5.979 4.874 3.536 1.444 1.085 965 1.987 1.815 2.269 1.247 2.108 3.701 2.300 356 2.269

28 -43 -34 10 -

2.093 1.762 756 536 177 172 454 963 -

12.603

38.969

12.564

45.882

-39

6.913

99 95 135 25 6.000 1.800

4.077 588 889 212 1.815 81 1.316 6.000 1.800

377 95 135 25 6.000 1.800

4.119 588 889 212 1.815 81 1.316 6.000 1.800

278 -

42 -

8.154

16.778

8.432

16.820

278

22 4 170 1.000 419 15 21 2.953 331 1.400

861 189 76 799 4.176 454 38 34 1 1.785 33 92 5 908 26 908 1.361 2.953 331 1.400

22 4 170 1.000 419 15 21 2.953 331 1.400

861 189 76 799 4.176 454 38 34 1 1.785 33 92 5 908 26 908 1.361 2.953 331 1.400

6.335

16.430

6.335

16.430

20.757

55.747

27.331

79.132

6.574

23.385

Per saldo wordt over 2002 door de Stichting k € 6.573 bijgedragen aan speciale projecten.

Cumulatief

205

| Toelichting op de staat van baten en lasten van de Technologiestichting STW te Utrecht

Specificatie beheerskosten Personeelskosten Vergoeding aan de FOM Vergoedingen aan derden / advieskosten Aanschaf en onderhoud kantoorapparatuur Huisvestingskosten Drukwerk Reis- en verblijfkosten Overige

Doorberekende bureaukosten

2002

2001

k€

2.249 164 138 237 229 88 55 279

1.939 178 161 67 216 86 36 -27

3.439 -299

2.656 -121

3.140

2.535

Gerelateerd aan de uitgaven zijn de percentages respectievelijk 6,9% voor 2002 en 6,1% voor 2001. (De vergelijkende cijfers 2001 zijn aangepast aan de verantwoording in 2002, zie ook de toelichting op pag. 192 en 193). In de post Vergoeding aan derden is een bedrag van k € 68 begrepen aan Gebied Chemische Wetenschappen terzake de STW-bijdrage aan de begeleiding van GB-CW/STW-projecten.

Cashmanagement ABN-AMRO, deposito’s ABN-AMRO, rekening-courant Effecten

1 166 -

2 187 -221

167

-32

206

| Accountantsverklaring

Opdracht Wij hebben het financieel jaarverslag 2002 van de Technologiestichting STW te Utrecht gecontroleerd en is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de Stichting. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.

Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle-opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het financieel jaarverslag geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in het financieel jaarverslag. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van het financieel jaarverslag zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bestuur van de Stichting daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van het financieel jaarverslag. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Oordeel Wij zijn van oordeel dat dit financieel jaarverslag een zodanig inzicht geeft in de grootte en de samenstelling van de bestemde reserve (te dekken uit toekomstige subsidie) op 31 december 2002 en de wijziging hierin over 2002 als in de gegeven omstandigheden is vereist in overeenstemming met de grondslagen van waardering van de activa en passiva en de methoden van resultaatbepaling, zoals uiteengezet in de grondslagen van de financiële verslaglegging in de toelichting van het financieel jaarverslag. Nieuwegein, 31 januari 2003 Blömer, registeraccountants, E.J.C. Boersen RA

jaarverslag 2002

| Bijlagen MEERJARENRAMING OP KASBASIS

207

| Meerjarenraming op kasbasis

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2.163

2.460

-579

935

-182

-2.102

-1.228

23.132

24.773 -

24.798 -

24.790 -

24.793 -

24.686 -

868 -1.600 1.180 15.885 1.784 1.646 2.825

24.431 306 1.180 16.100 3.932 4.468 3.000

1.180 17.200 3.678 4.150 3.200

1.180 17.900 2.098 2.469 3.400

1.180 18.500 108 1.096 3.600

1.180 18.500 0 100 3.800

1.180 18.500 0 0 4.000

47.883

55.877

53.602

52.780

49.092

46.271

47.138

Uitgaven OTP verplichtingen aangegaan (inclusief voortzettingen) tot 010103 Uitgaven speciale programma’s NWO Uitgaven speciale programma’s overig WUK-kosten Bureaukosten

-36.277 -3.509 -2.220 -455 -3.140

-40.540 -4.138 -5.537 -600 -3.310

-31.142 -5.034 -4.480 -600 -3.440

-23.401 -2.687 -5.617 -600 -3.580

-15.049 -526 -4.594 -600 -3.720

-6.429 0 -834 -600 -3.870

-1.204 0 0 -600 -4.030

Totaal verwachte uitgaven

-45.601

-54.125

-44.696

-35.885

-24.489

-11.733

-5.834

Beschikbaar nieuwe honoreringen

2.282

1.752

8.906

16.895

24.603

34.538

41.304

Benodigd voor Vernieuwingsimpuls Subsidie NWO Vernieuwingsimpuls

-57 235

-2.441 830

-3.196 1.425

-4.451 2.094

-5.516 2.691

-6.490 3.444

-6.542 3.754

178

-1.611

-1.771

-2.357

-2.825

-3.046

-2.788

2.460

141

7.135

14.538

21.778

31.492

38.516

-720

-5.400 -800

-7.920 -6.000 -800

-8.280 -8.800 -6.000 -800

-7.920 -9.200 -8.800 -6.000 -800

-4.680 -8.800 -9.200 -8.800 -6.000 -800

-720

-6.200

-14.720

-23.880

-32.720

-38.280

2.460

-579

935

-182

-2.102

-1.228

236

Opening per 1/1

Inkomsten Subsidie NWO NWO-accres Te veel/weinig ontvangen vorig jaar Vooruitontvangen NWO subsidie 2002 NWO-middelgroot Subsidie EZ Subsidie speciale programma’s NWO Subsidie speciale programma’s overige Overige inkomsten + rente

Totaal verwachte inkomsten

Totaal ten laste van OTP

Vrij beschikbaar voor honoreringen

Definitief

Honorering 2003 Honorering 2004 Honorering 2005 Honorering 2006 Honorering 2007 Honorering 2008

Totaal uitgaven nieuwe toewijzingen

SALDO 31/12

208

| Toelichting meerjarenraming op kasbasis 2003-2008

INLEIDING

TOELICHTING

Deze meerjaren raming geeft, op

Het openingssaldo per 1/1 omvat de

Honorering 2003 ... Honorering 2008

basis van de verwachte inkomsten

liquide middelen en transitoria aan

bevatten de verwachte uitgaven op

en de verwachte uitgaven in de

het begin van het boekjaar.

basis van de kasritmes en een gemiddeld niveau van honorering

komende jaren, inzicht in de hieruit voortvloeiende ruimte voor uitgaven

De inkomsten bevatten de verwachte

van 36 miljoen euro van 2003 en

aan nieuwe toewijzingen voor de

liquiditeiten van NWO en EZ voor

40 miljoen euro van 2004 t/m 2008,

jaren 2003 t/m 2008. De raming van

het Open Technologie-programma

zijnde de verwachte subsidietoezeg-

de uitgaven is gebaseerd op een

(OTP), alsmede de verwachte inkom-

gingen en inkomsten op termijn van

kasritme (een verwacht verloop van

sten inzake speciale programma’s

47 miljoen euro minus de bureau-

uitgaven op gehonoreerde projec-

en diverse inkomsten en verrekenin-

kosten en wacht- en uitkerings-

ten) van 2% uitgaven in het jaar van

gen.

gelden, alsmede na aftrek van de benodigde middelen inzake

honoreren en vervolgens 15%, 22%, 23%, 22%, 13%, 3%.

De uitgaven omvatten de verwachte

Vernieuwingsimpuls. Voor 2003 is

uitgaven op de reeds aangegane

een eenmalige korting verwerkt

verplichtingen van zowel het OTP

van 4 miljoen euro.

als het speciale programma, alsmede de verwachte bureaukosten en

Saldo 31/12 is het verwachte eind-

wacht- en uitkeringsgelden

saldo op 31/12 van enig jaar.

Beschikbaar voor nieuwe honoreringen is het saldo tussen de verwachte inkomsten en de verwachte uitgaven op basis van de tot en met 31 december 2002 aangegane verplichtingen. Vernieuwingsimpuls omvat de geraamde uitgaven ten laste van het OTP terzake van dit speciale programma. De resterende ruimte is beschikbaar voor nieuwe honoreringen. Hierbij wordt overigens opgemerkt dat de hieronder begrepen netto inkomsten uit kennishandel in principe worden toegekend aan de onderzoeksgroep, die de desbetreffende kennis heeft gegenereerd.

Technologiestichting STW. Jaarverslag 2002 - PDF Free Download (2024)

References